صنایع دستی ایران

برای همه ما خرید کردن از لذت های جذاب محسوب می شود اما خرید صنایع دستی احساس رضایت بیشتری را در ما به وجود می آورد چراکه صنایع دستی ایران، همچون سایر کشورها، به مجموعه ای از هنرها یا صنایعی اطلاق می شود که با استفاده از مواد اولیه بومی و به کمک دست و ابزارهای دستی ساخته می شوند. با توجه به اینکه در این آثار ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر یا سازنده نمود پیدا می کند، همین وجه تمایز آنها با مصنوعات ماشینی یا کارخانه‌ای می باشد. به طور کلی، تمامی آثار دست ساز ریشه در تاریخ، فرهنگ و تمدن کهن کشور دارند.

مهارت ساخت صنایع دستی ایران را می توان به عنوان یکی از میراث فرهنگی کشور دسته‌بندی کرد. بنابراین، جزو آثار ناملموس به شمار می روند. احیای این صنایع علاوه بر فوایدی که دارد، می تواند به عنوان منبع درآمد ثانویه (پس از کشاورزی) برای روستاییان مورد استفاده قرار بگیرد.

خرید صنایع دستی

دوات‌گری

به ساخت ظروف و وسایل فلزی با فلزاتی همچون مس ، برنج ، نقره ، طلا ، ورشو و … به روش سرد با استفاده از چکش کاری، دواتگری می گویند. کلمه دواتساز و دواتگر از کلمه کهن نوشت افزاری به نام دوات که ترکیبی از جای مرکب و جای قلم و قلم تراش بوده ، گرفته شده است.

مشخصه اصلی دواتگران این است که با فلزات کم بھا کار نمی کنند. از این رو به دواتگران، نقره کارSilver) work )ھم می گویند.

دواتگری به تهیه ی زیرساخت برای انجام هنرهای دیگر بر روی فلز (حکاکی، قلمزنی، میناکاری، طلاکوبی و …) و یا انجام چکش کاری بر روی فلزاتی همچون مس(Copper) و برنج(brass) که می تواند مستقیماً کاربرد داشته و مورد استفاده قرار گیرد، اطلاق می شود. فراموش نکنیم که تا حدود نیم قرن پیش و شاید هم کمتر، سرویس های مسی، بخشی از جهیزیه ی دختر خانم های ایرانی را تشکیل می داد و امروزه هم می دانیم که خوشمزه ترین غذاها در سرویس های مسی طبخ می شود.

حکاکی روی فلز

«حکاکی روی فلز» هنر خراشاندن و ایجاد نقش و نگار سطحی و کم عمق بر روی فلز می باشد که با ابزاری ساده و خراشنده و قلم های مختلف بر سطح کار انجام می پذیرد.

فلز مورد استفاده

حکاکی بر روی فلزاتی چون طلا ، نقره و مس انجام می شود اما بیشتر از فلز نقره برای این کار استفاده می کنند.
محصولات حکاکی معمولا بر روی اشیایی که دارای ارزش ذاتی زیادی هستند انجام می شود ؛ به همین سبب هنرمندان ترجیح می دهند بیشتر از فلز نقره برای این کار استفاده کنند.

از مشخصات یک اثر حکاکی فلز خوب عبارت است از :

استفاده از طرح ‌ها و نقوش جدید به ویژه استفاده از طرح‌های نگارگری در کار

نداشتن تکرار در طرح ‌ها و نقوش

اجرای دقیق طرح و نقش در فضای کاری مشخص شده

گر چه نوع مواد اولیه‌ زیرساخت (به ویژه اگر از فلزات گرانبها باشد) ارزش کار را بالا می برد، اما ارزش واقعی کار به ظرافت و اجرای هنرمندانه طرح ‌ها و نقوش بر سطح کار می باشد ؛ به عبارتی هرچه ظرافت و پرداختن به جزئیات بیشتر باشد ، کار از ارزش بیشتری برخوردار خواهد بود.

هدایای سازمانی

قلم‌زنی

قلم‌ زنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس، طلا، نقره، برنج یا به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیله قلم با ضربه چکش و بر روی اجسام فلزی. قلم‌زنی یکی از رشته‌های هنرهای سنتی ایران است که در دسته‌بندی، در رده هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار دارد.

امروزه برای قلم‌ زنی نخست داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس نقره یا طلا است از محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده و قلم مناسب را انتخاب کرده و روی سطح ظرف قرار می‌دهند و با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند.

ابزار قلم زنی

تسمه خط کشی

چکش قلم زنی

پرگار

قلم لم پرداز- قلم نیم رو- قلم گرسواد- قلم گر سوم- قلم بادومی – و قلم های بدون آج مانند :قلم سنبه- قلم گیری- قلم نیم بر کلفت – قلم نیم رو- قلم یک تو – قلم دو تو – قلم بادومی – قلم قلم ناخنی – قلم خوشه – قلم کف تخت مربع- قلم تخت مستطیل – قلم تیز بر مشبک کاری و قلم تیزبر

بهترین هدیه برای آقایان

مشبک فلز

هنر مشبک فلز

هنر مشبک فلز؛ هنری است که از دیرباز میان اقوام ایرانی وجود داشته است. در این میان هنرمندان دوره صفوی شبکه بری فولاد را به اوج کمال و به مرز شاهکارهای جهانی رسانیدند.

نمونه حائز اهمیت در این دوره؛ درب ورودی مسجد امام اصفهان است که در تزیینات آن؛ از هنر مشبک فلز بسیار بهره جسته اند.

از این هنر در ساخت و تزیین اشیا؛ تزیینات بناها؛ ابزارآلات جنگی و … استفاده می کرده اند.

ملیله‌کاری

ملیله کاری چیست؟ و چه کاربردی دارد و چگونه تولید می شود. این هنر ایران باستان که قدمتی چند هزار ساله دارد را بشناسید و با آن به زمان سفر کنید. ملیله کاری اصفهان از شناخته شده ترین محصولات ملیله ایرانی بشمار می رود. کیفیت و تنوع محصولات در طول زمان دستخوش تغییرات مثبتی بوده است. ملیله کاری با مس , نقره و سایر فلزات امکان پذیر می باشد. عموما ساخت ظروف ملیله در اصفهان و زنجان انجام می گردد. و ظروف ملیله کاری تهران بیشتر از این دو شهر اصلی تامین می شود.

ملیله کاری چیست و چه میزان قدمت دارد؟

اگر بخواهید تاریخچه ملیله کاری را پیدا کنید و بدانید ملیله کاری چیست، باید به زمان هخامنشیان و ساسانیان و سلجوقیان برگردید؛ یعنی تقریبا 500 سال قبل از میلاد! و این بسیار اعجاب آور است، چرا که قدمت این هنر ارزشمند ایرانی که امروزه به دست ما رسیده را نشان می دهد. در روزگاران قدیم، هنر ملیله کاری، بیشتر روی بورس بوده و ظروف گرانبها برای قشر مرفه جامعه ساخته می شده است.

هنر ملیله کاری چیست؟

.ملیله کاری هم اکنون در زنجان بیشتر از سایر نقاط، تولید می شود و بعد از آن در شهرهای اصفهان، تهران و خراسان نیز تولید می گردد. دلیل وجود هنر ملیله کاری در خراسان، مسافرت گروهی از ایرانیان به این استان طی حمله مغول ها است که همزمان هنر ملیله کاری و فلزکاری را با خود به خراسان آورده بودند.

ملیله کاری چگونه تولید می شود؟

ابتدا شمش های نقره با دستگاه، به مفتول باریک تبدیل می شود و با نقش هایی مانند بته جقه، پیچک، برگ و غنچه و اشک، نقش زده می شود؛ سپس با نقره عیار پایین تر، لحیم می شود.این کار نیازمند وقت گذاشتن، دقت، ظرافت و صبر و حوصله است تا طرحی ظرفیت و چشم نواز از آب در بیاید. در نمای این هنر، همچنان از طراحی های سنتی و اسلیمی بهره گرفته می شود. در این هنر و برای بدست آوردن مفتول های نقره، چندین بار نقره را داخل کوره می گذارند تا حرارت ببیند و به شکل دلخواه در بیاید.بعد از درست شدن مفتول، آن را موم اندود می کنند و سپس حدیده کرده تا مفتول نقره، ظریف و باریک شود. مفتول باید به قدری باریک شود تا از دستگاه نورد، رد شود. سپس نوبت به مرحله ملیله کاری می رسد.

اهمیت صنایع دستی

زرگری

فلزات و سنگهای قیمتی از دیرباز در دستهای ماهر بشر به شکلهای تزیینی و هنری درآمده است تا چون زیور شخصی ، یا از جهت حیثیت اجتماعی ، و نهایتاً در راه نیات آیینی به کار برده شود . از دیرزمانی چون ۵۰۰۰ سال ق م در مصر ، و حدود ۲۵۰۰ سال ق م در میانرودان ( بین النهرین ) جواهرات و آرایه های دل انگیز ساخته می شد ، که نمونه هایی از آن ـ مشکوف در کاوشهای شهر باستانی اور ، در جنوب بابل و وابسته به تمدن سومر ، به توسط سرلناردوولی ـ از نظر می گذرد .

ساکنان ایران زمانی دیرتر به ثروت و فرصت کافی دست یافتند تا روی فلزات کار کنند و از آنها زیـورهایی بـسازند ، که دلیل عمده اش سختی اوضاع معیشت شان بود در مقایسه با میانرودان و کناره های درهٔ نیل که آب فراوان و کشاورزی آسان داشتند .
با این همه زیورهای مسی و رشته هایی از مهره و دانه به رنگها و ترکیبات گوناگون از میانه دوره مفرغ ، یا حدود ۳۰۰۰ تا ۱۳۰۰ ق م به دست آمده است . تپه حصار دامغان که واقع بر جادهٔ معادن سنگ لاجوردبدخشان قرار داشت از حدود سال ۲۰۰۰ ق م آنقدر توانگر شد که مرکز نخستینی برای زرگری و نقره کاری واقع گردید ، گرچه زیورها و اشیاء گرانبهایی که در آن جا ساخته می شد از ظرافت و تمامکاری بسی به دور بود .

کوفته گری

هنر کوفته گری یا فولاد سازی در واقع برگرفته از ساخت اشیای آهنی است که به صورت هنری توسعه یافته است. این هنر از دوره هخامنشیان با ساخت جنگ افزار ها و مهر ها رایج بوده، اما آن چه ما امروزه از این هنر می شناسیم یعنی استفاده از فولاد و زرکوبی و مطلا کاری روی آن، از دوره سلجوقیان رواج یافته است ودر دوره صفویه که مذهب شیعه در کشور رسمیت یافت این هنر در علم سازی و ساخت مجسمه حیوانات و پرندگان برای تزیین علم ها رایج شده است. در دوره قاجاریه نیز علم سازی توسعه زیادی یافت و روش های مختلفی در این هنر به کار گرفته شد.
در هنر کوفته گری برای ساخت اشیای مختلف ابتدا قسمت های مختلف طرح را روی کاغذ کشیده، سپس طرح را روی ورق فولادی منتقل نموده، می برند. آن گاه ورق فولادی را درون کوره قرار می دهند تا کاملا سرخ شود، فولاد سرخ شده روی سندان چکش کاری می کنند تا شکل مورد نظر به دست آید. پس از ساخت قسمت های مختلف شی آن را با جوش آهن یا برنج به یکدیگر متصل می کنند تا طرح کامل شی حاصل شود.

طلاکوبی

هنر طلاکوبی

هنر طلاکوبی نوعی تزئین در هنرهای سنتی و اصیل ایرانی است، که با نخ، رشته های نازک و گاها ورق طلا بر روی احجام فولادی، جنگ افزارها، قلم ها واشیاء تزئینی کوبیده می شود.

طلا کاری تنها یکی از چندین روش تزیین های بکار برده شده در فلز کاری ایرانی می باشد، با این حال این فن بخاطر ویژگی و ارزش خاصخود و کاربردش برروی نقره، بسیار قابل توجه است.

هنر طلاکوبی به خراسان، سمرقند و افغانستان اختصاص دارد که در این میان تعداد انگشت‌ شماری از استادان ایرانی در این زمینه فعالیت دارند. در ایران به این هنر کمتر پرداخته شده و بیشتر استادان این رشته اهل افغانستان هستند. طلاکوبی در دو سبک ایرانی و افغانی است که تفاوت میان این دو در تذهیب و مینیاتور به کار گرفته شده در طلاکوبی ایران است. قدمت این کار به 700سال پیش از دوره ی صفویه می باشد، که تاکنون مخفی و سری کار می شده، و هیچ گونه آموزشی نداشته است.انواع و روش انجام طلاکاری به مختصر

نقره‌کوبی

صدها سال پیش، در شروع راه از طلا یا نقره کوبی تنها روی آثار فولادی مانند شمشیرها، چاقو یا سایر سلاح ها و… استفاده میشد. ریشه هنر نقره کوبی به منقطه آذربایجان و شهر تبریز باز می گردد و به عنوان شاخه ای از هنرهای قلمزنی شناخته می شده است. با وجود تاریخچه ی طولانی این هنر در ایران، زمان سلجوقیان و مغول ها دوره اوج و شکوفایی هنر نقره کوبی در تبریز بود به طوری که هنرمندان برای تزئین بسیاری از آثار از نقره کوبی استفاده می کردند.

با گذشت زمان محبوبیت هنر نقره کوبی و صنایع دستی ساخته شده با این روش افزایش می یافت؛ اواخر دوران قاجار نیز همزمان با تغییر و تحولات بسیاری برای این هنر بود چرا که اضافه شدن آلیاژهای دیگر و امکان دسترسی راحت تر به این تولیدات هنری فراهم شده بود. بدین ترتیب با خلاقیت بیشتر مردم نقره کوبی را با هنر چوب نیز ترکیب کردند که باعث خلق آثاری کاربردی، زیبا و منحصر به فرد در تبریز شد. تلفیق نقره کوبی با چوب یکی از دلایل افزایش محبوبیت این هنر در شهر تبریز می باشد.

ورشوسازی

ورشو یک آلیاژ فلز از فلز ورشو است .در واقع ورشو ترکیبی از 20 درصد نیکل ، 35 درصد روی و 45درصد مس است.
این هنر از کشور لهستان وارد ایران شد و نام ورشو به دلیل شهر ورشو مرکز کشور لهستان بر روی این فلز ماندگار شده است.
در این پست می خواهیم در مورد هنر ورشوسازی به طور مفصل برای شما صحبت کنیم .در ادامه با ما همراه باشید.

ورشو چیست؟

ورشو در واقع درست کردن زیورآلات و یا ظروف از فلز آلیاژ ورشو است که به طور کلی ورشو ترکیبی از 20 درصد نیکل ، 35 درصد روی و 45درصد مس می باشد.

تاریخ هنر ورشو سازی

هنر ورشو سازی از کشور لهستان وارد ایران شد و در واقع هنر ورشوسازی از کشور لهستان به ایرانر واقع ورشو وارد شده و نام ورشو به دلیل شهر ورشو مرکز کشور لهستان بر روی این فلز ماندگار شده است .
قدمت ورشوسازی در ایران به زمان صفویان برمی گردد. اما هنر ورشو سازی در اواخر زمان قاجار و زمان پهلوی بسیار رونق گرفت و در شهرهای بروجرد و دزفول در ایران بسیار رونق داشتند.

بعد از اینکه هنر ورشوسازی وارد ایران شد هنرمندان دزفولی و بروجردی این با آلیاژ ورشو را نرم کردند و شکل دادند و به دست قلمکاران سپردند و آثار بسیار زیبایی از ورشو خلق شد.

هنر ورشو سازی در کجا وجود دارد؟

امروزه هنر زیبای ورشو سازی در بروجرد رونق دارد و پایه و مبدا این هنر در ایران می باشد.سماورهای ورشو بسیار مشهور هستند و به تمام ایران فرستاده می شدند .

در زمان حاضر سماورهای ورشویی در همه نقاط ایران مختص استادان ورشو سازی بروجرد است
اسناد و مدارک فرهنگی برجای مانده از گذشته به ویژه ابزار و ظروف بیانگر آن است که بروجرد نیز از لحاظ تولید صنایع‌ دستی سابقه‌ای دیرینه دارد .

هنر قلم زنی روی ورشو یک هنر بسیار زیبا است که توسط میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری به ثبت ملی رسیده.

علاوه بر این ، پرونده ثبت جهانی شهر بروجرد به عنوان مرکز ورشوسازی به یونسکو ارسال شده‌است در تیرماه سال ۱۳۹۱، “مهارت و فن روی ورشو” به شماره ۱۰۶۱ و در اسفند ۱۳۹۶،”قلمزنی روی ورشو در شهر بروجرد” به شماره ۱۵۶۰ در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است . پرونده ثبت بروجرد به عنوان شهر ملی ورشو در سال ۱۳۹۸ مطرح و به تصویب رسید.

چلنگری

چلنگری یعنی آهنگری سبک و محلی که در آن اشیاء سبک‌وزنی مانند میخ‌طویله، میخ سرکج، نیم‌ذرع بزازی، انبر و سیخ و سه‌پایه‌ی آهنی، زنجیر و سیخانک، قلم، سنبه، منقل آهنی، چفت‌و‌ریزه، تملیک، اسکنه، مقار، درفش ، جوالدوز و امثال این‌ها می‌ساختند.

چلنگرها معمولاً تنها و بدون شاگرد کار می‌کردند. از جمله کارهای دیگر این چلنگران، ساختن انواع نعل بود. از نعل‌های کوچک (مثل نعل الاغ یا نعل‌های پاشنه‌ی کفش و گیوه و میخ‌های مربوطه) و نعل‌های سوراخ‌دار میخ‌خور تا نعل‌های سه‌پایه‌ی میخ سرخود . نعل‌های بی‌سوراخ (که به کار جادو و خرافات می‌آمد).

زمودگری

به بخشی از تولیدات آهنگران که یراق آلات درها و پنجره ها را تشکیل می دهد “زمود گری” می گویند. به عبارتی دیگر زمود گری پیشه ایست که در آن هر نوع الصاقات فلزی که برای در و پنجره های سنتی و قدیمی به کار می رفته، ساخته می شده است.به احتمال زیاد زمودگران مهارت زیادی در طراحی و نقاشی داشته اند، چرا که زمود در لغت به معنی نقش و نگار کردن، تزیین کردن و همچنین اجزای الحاقی و تزیینی بنا آمده است. رایج ترین ماده برای زمود گری آهن است.

در ابتدای کشف آهن از آن برای ساخت زیور آلات استفاده می کردند ولی هنگامی که انسان دریافت آهن جسمی سخت،با دوام وبا استحکام بالاست ،علاوه بر استفاده در ساخت ابزار و وسایل آهنی مربوط به کشاورزی ،جنگ افزار ها و وسایل خوراک پزی ،از آن به صورت پوششی به منظور افزایش استحکام مواد آسیب پذیر نیز سود جستند که به جز پوشش بدن به هنگام نبرد ،پوشاندن دروازه های چوبی را نیز شامل می شد.

در اثاری که از حفاری های گورستان لیخ شیران اردبیل مربوط به هزاره اول قبل از میلاد به دست آمده قطعات چوبی را با ورقه وگلمیخ های فلزی پوشش داده بودند. روکش یا آهن کوب کردن درهای بزرگ چوبی قلعه ها از دوره ماد مرسوم بود و تا دورههای بعد نیز دروازه ها بدین گونه پوشش داده می شد.

قفل سازی

قفل سازی، یکی از صنایع بسیار مهم ما در گذشته بوده است که به صورت اشکال حیوانی و انسانی ساخته می‌شد. قفل های ایرانی به لحاظ فنی شامل دو نوع است:
الف : قفل های ثابت در، شامل : کلون دان ، کلون و قفل پخش شو .

ب : قفل های فلزی، شامل : قفل فنری با کلید پیچی، قفل فنری با کلید فشاری، قفل لوله با کلید پیچی و قفل رمز ( بی کلید) .

در كتاب ((قفل‌های ایران))،نوشته پرویز تناولی، قفل‌ها به دو دسته تصویری و هندسی تقسیم شده اند. قفل‌ها درگذشته تنها کاربرد ایمنی نداشتند و کاربرد آیینی و دینی هم داشتند.چنانچه زیباترین قفل‌ها آنهایی بودند كه برای ضریح ساخته می شده اند.

قفل سازی از دوره ساسانی در ایران رواج داشته است، هر چند قفل‌هایی كه ملهم از اشكال حیوانی هستند، مربوط به قرون چهارم تا نهم هجری می باشند. ما جنبه آیینی قفل‌ها را در دوره ساسانی نمی‌بینیم. این جنبه‌ها بعد از اسلا‌م و خصوصا در دوره صفویه به اوج می‌رسد ظهور قفل‌های فولا‌دی در دوره صفویه تحولی عظیم را در صنعت قفل‌سازی به‌وجود آورد. این هنر در دوران صفویه و توسط استاد ” صنیع الصنایع ” به جهانیان معرفی شد و به شهرهای مختلف گسترش یافت.

ریخته‌گری

ریخته گری چیست؟

ریختن مذاب فلزات و آلیاژها در محفظه ای به نام قالب با هدف تولید قطعه ای با شکل مشخص را ریخته گری می گویند.
این روش قدیمی ترین فرآیند شناخته شده برای تولید قطعات صنعتی است.
کوره ذوب که یک واحد کوچک ریخته گری می باشد.
در حال حاضر از بهترین روش های ساخت و تولید قطعات صنعتی بشمار می رود، به طوری که هنوز هم بیش از ۵۰ درصد قطعات انواع ماشین آلات صنعتی با این روش تهیه می شوند.
فلزاتی که نمی توان آنها را به راحتی از روش های دیگر شکل دهی ساخت، یا چکش خواری کمی دارند و نیز قطعاتی که دارای شکل های پیچیده هستند به روش ریخته گری تولید می شوند.
به طور کلی در فرآیند ریخته گری ابتدا مدلی از قطعه مورد نظر تهیه شده و سپس بر اساس مدل قالب ساخته می شود.
در مرحله بعدی مذاب ریزی درون قالب انجام می شود و در انتهای کار در صورت نیاز قطعه پلیسه گیری و پرداخت نهایی می شود.
در جدول زیر انواع متداول و پرکاربرد روش های قالب گیری را ملاحظه کنید و در ادامه برخی از آنها شرح داده خواهند شد .

زیورسازی

زیور سازی سنگ های قیمتی ای هستند که مانند اشیا کوچک برای زینت شخصی به صورت سنجاق، حلقه، انگشتر و… استفاده می شود. این اشیا می تواند به بدن یا لباس شما متصل شوند.

جواهرسازی چیست؟

هنر زیور سازی هزاران سال قدمت داشته و به زمانی باز می گردد که تمدن های باستان به منظور استفاده های تزئینی، شروع به ساخت زیورآلات کردند. در قدیم زیورسازی کاربردهای فراوانی داشت که مهم ترین آنها می توان به

استفاده تزئینی

نمایش سنگ های قیمتی

ابراز ایمان و عقیده

نشان دهنده موقعیت اجتماعی و…

اشاره کرد. قیمتی ترین و زیباترین زیورآلات در تاج های پادشاهی و سلطنتی استفاده می شد. پرکاربرد ترین نوع جواهر سازی برای مقاصد سلطنتی مورد استفاده قرار می گرفت.

انگشتر سازی (به ویژه انگشتر نقره مردانه)

چکیده هنر فلزکاری یکی از هنرهای بومی ایران است که از دیرباز هنرمندان سنتی این سرزمین در گونه های مختلف و با کاربردهای گوناگون به آن اشتغال داشته اند. هنر صناعی انگشترسازی از جمله هنرهای مستظرفه در این عرصه است که علی رغم فراز و نشیب های زیادی که پشت سر گذاشته، همچنان زنده و پویا باقی مانده و بخشی از جامعه هنری ایران را پوشش می دهد؛ با این حال دربارة این هنر پژوهش چندانی انجام نشده است؛ لذا با توجه به ضرورت تحقیق دربارة این هنر؛ نگارندگان این مقاله کوشیدند این موضوع را بررسی کنند و بدین منظور استان قم را به عنوان یکی از مراکز اصلی این هنر انتخاب کردند. پژوهش توسعه ای حاضر که گردآوری اطلاعات آن به روش میدانی و کتابخانه ای اسنادی انجام شده، با هدف بررسی چگونگی روش ساخت و ویژگی های انگشترهای سنتی استان قم انجام شده است. نتایج حاصل از این پژوهش توصیفی- تحلیلی در جامعه آماری انگشترسازان قم نشانگر آن است که انگشترسازی سنتی از گذشته در قم مرسوم بوده است و در حال حاضر نیز این حرفه در شهر قم رواج دارد و تولیدات انگشتر سنتی قم نیز مانند دیگر هنرهای دستی سنتی برخلاف تولیدات انبوه ماشینی در تعداد معدود و به صورت تک، متناسب با طرح و سنگی که برای انگشتر انتخاب شده است انجام می شود.

ضریح سازی

یکی از صنایع دستی تزیینی – کاربردی ایران “ضریح سازی” نام دارد. ضریح، محافظ قبور مقدس و سنتی مسلمانان است در باور مسلمانان، قبور ائمه اطهار (س) نباید توسط دست های ناپاک (بدون وضو) لمس شود، و عبارت است از محفظه ای مکعبی شکل از جنس فلزات گرانبها (طلا یا نقره) که بر روی آن از تکنیک هایی مانند قلمزنی، مینا کاری و مشبک کاری استفاده شود. جنس زیر ساخت از طلا، مس، نقره، فولاد و یا آلیاژهایی مقاوم انتخاب می شود و پس از انجام مراحل مختلف قلمزنی، مینا کاری و مشبک کاری، به محل مورد نظر حمل می شود. روش نگهداری آن حفاظت از رطوبت مداوم، ضربه، اشیای نوک تیز و برنده است و با آب و شوینده های معمولی قابل تمیز کردن است. در مشهد مقدس و شهر مقدس قم با گلاب به این کار می پردازند و به این کار غبار روبی می گویند که طی مراسم خاصی انجام می شود. گفتنی است برای تکمیل ضریح از هنرهایی همچون سنگ تراشی و حکاکی روی سنگ، طلاکوبی روی فولاد، دواتگری و پارچه بافی هم استفاده میشود. ضریح همه ی اماکن متبرکه مسلمانان جهان توسط ایرانیان هنرمند ساخته شده است.

علامت سازی ( علم سازی )

یکی از صنایع دستی تزیینی – کاربردی ایران “علامت سازی (علم سازی) ” نام دارد. علم سازی یا علامت سازی «هنر – صنعت» مختص شیعیان است که با استفاده از فلزات مقاوم نظیر پولاد بر روی سازهای فلزی و چلیپا مانند، تیغه هایی که تعدادشان از اعداد فرد تبعیت می کند نصب می کنند. مابین تیغه ها را با احجام فلزی مانند گلدان، طاووس و … را با هنر طلاکوبی روی فولاد آراسته می سازند و بر روی تیغه ی بلند علامت، اسماء مبارکه را با هنر طلاکوبی زینت می بخشند. ضمنا باز هم ما بين تیغه ها را با احجامی به شکل مکعب که از جنس فلز ساخته شده با هنر مشبک کاری زینت می دهند. کاربرد این هنر برای شناسایی سپاهیان خودی از دشمن بوده است. ولی امروزه علامت به شرحی که گفته شد در پیشاپیش گروه عزادارن در مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان، حضرت امام حسین (ع) به حرکت در می آید. روش نگهداری آن جلوگیری از ضربه و فشار ناگهانی و حفاظت از افتادن اشیای سنگین بر روی آن است. ضمن این که رطوبت مداوم می تواند باعث اکسید شدن (زنگ زدگی) فلزات به کار رفته شود. از مراکز مهم این هنر شهرهای اصفهان و تهران است.

چاقوسازی

مشخصات مشترک چاقوهای زنجان عبارت است از: ظرافت، تناسب، هنرنمایی در فن آبکاری و قدرت برش آن. هر چاقو شامل قطعات تیغه، فنر (در چاقوی ضامن دار دو فنر وجود دارد به نام فنر بزرگ و فنر کوچک) , آستری (دو تکه است و همه قطعات چاقو روی آن سوار می شود)، روکش دسته، باربند (قسمتی برنجی که روی آستری است و لولای تیغه در آن قرار دارد).

انواع چاقوها عبارتند از: چاقوی ساده، ضامن دار، چاقوی میوه خوری، چاقوهای مرکب، کاردهای شکاری، کاردهای قمه ای، کاردهای کمری، کاردهای آشپزی و قلم تراش. از نکات جالب توجه آن که در هنر چاقوسازی به علت احتیاج به نیروی بدنی، اکثر استادکاران جوان بوده و استادکاران قدیمی فقط به کار آموزش مشغول هستند.

میناکاری

میناکاری هنر تزئین فلزات (و گاهی شیشه و سرامیک) با مواد رنگی مات یا شفاف با کمک گرفتن از آتش است. این هنر شامل فعل و انفعلات پیچیده‌ی شیمیایی است و یک هنر آزمایشگاهی محسوب می‌شود و در حقیقت یک شیء است که از ترکیب اکسید فلزات با برخی نمک‌ها در اثر حرارت تزئین می‌شود. همه‌ی مصنوعات فلزی از جنس طلا، نقره، مس، برنج و برنز که به‌وسیله‌ی لعاب سفید یا رنگی پوشیده شده و با رنگ‌های مختلف، خطوط و نقش و نگاری بر اثر حرارت روی آن ایجاد شده باشد، در زمره‌ی محصولات میناکاری قرار دارد. امروزه، این هنر بیشتر روی مس انجام می‌شود، ولی می‌توان روی طلا و نقره نیز آن را انجام داد. مرکز تولید محصولات میناکاری، شهر اصفهان و شیراز است.

مینای خانه‌بندی

فرقانی فرد در ادامه و در معرفی میناکاری خانه بندی گفت: نوع دیگر میناکاری، مینای خانه بندی است. همان طور که از اسم آن مشخص است در این نوع میناکاری ابتدا خانه هایی ایجاد می شود و سپس پودر مینا داخل آنها قرار می گیرد و خانه هایی توسط قلم و چکش بر روی حجم ضخیم ایجاد و داخل گودی ها قلم زنی انجام می شود.

در فرمی که ما مشغول به کار هستیم، خانه ها توسط بافت ملیله به وجود می آید و با دست گل و برگ ها ساخته می شوند و در نهایت روی حجم اولیه جوش داده می شوند، حجم اولیه توسط خود ما با دست ساخته می شود. این دست سازه ها می تواند قندان، جعبه جواهرات و یا انواع زیورآلات باشد، سپس ملیله ها طی مراحل مختلف، روی آنها جوش می خورند و پودر مینا داخل این خانه ها قرار می گیرد و در داخل کوره از دمای ۸۰۰ تا ۸۵۰ درجه تا مدتی گذاشته می شود که پودر مینا مجددا روی کار ذوب شود.

مینای مرصع

مینای مرصع چیست؟

مینا کاری از صنایع دستی اصیل ایرانی محسوب می شود. این هنر به دلیل استفاده از رنگ های زنده و زیبا در آن بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

مینای مرصع چیست؟

مینا کاری از صنایع دستی اصیل ایرانی محسوب می شود. این هنر به دلیل استفاده از رنگ های زنده و زیبا در آن بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مینا کاری انواع متفاوتی دارد و به روش های مختلفی انجام می شود. یکی از این روش ها مینا کاری مرصع است که به آن مینای مرصع نیز می گویند. در ادامه به شکل ویژه به بررسی و تشریح مینا کاری مرصع می پردازیم.

مرصع کاری

هر صنایع دستی را که با استفاده از نگین و یا سنگ های تزیینی، تزیین گردد مرصع کاری شده می گویند. به تزیینات ظروف میناکاری شده توسط نگین، سنگ و یا شیشه های رنگی مینای مرصع می گویند.

برای مرصع کاری می توان از انواع سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی مانند یاقوت، فیروزه، الماس و زمرد و.. نیز استفاده نمود.

ابزار های مورد نیاز برای مرصع کاری

از ابزار مورد نیاز برای مرصع کاری می توان به قلم چنگ خوابان، قلم انگلا، سمبه، گوار سه غلتان و ماردالا اشاره نمود. همچنین با استفاده از چهار روش ریلی، قلم خور، کاسه ای و چنگی، سنگ و نگین مورد نظر بر روی سطح مورد نظر چسبانده می شود. برای این کار هنرمندان جای سنگ را بر روی ظروف خالی، زیور آلات و… به همان شکل اولیه باقی می گذارند.

روشهای مرصع کاری

همانطور که اشاره شد مرصع کاری به چند روش انجام می شود. در روش ریلی جای ریل مانندی بر روی سطح مورد نظر در نظر گرفته می شود. پس از آنکه سنگ در این ریل جای گرفت، آن را توسط چکش و به صورت ضربه ای در جای خود محکم می کنند.

روش قلم خور حفره ای مخصوص نگین هایی است، که به صورت مخروطی تراش خورده اند. در این روش جایی حفره مانند بر روی ظروف و یا زیور آلات در نظر گرفته می شود و نگین درون آن جای میگیرد و با استفاده از کمی فلز که بر روی اطراف سنگ و… کشیده می شود، دانه محکم خواهد شد.

در روش کاسه ای و چنگی نیز نگین دورن جای خالی قرار میگیرد و مقداری از فلز اطراف آن به صورت چنگی برروی نگین قرار می گیرد و در جای خود محکم می شود. این روش ها بیشتر برای مرصع کاری زیور آلات استفاده می شوند.

اما در مینا کاری مرصع دانه هایی خوشرنگ را با استفاده از لعاب رنگ و آب بر روی ظروف می چسبانند، تا آن را شکیل تر و جالب تر نمایند. محل هایی روی ظروف که برای چسباندن دانه انتخاب می شود نباید لعاب داده شوند و باید به شکل مسی باشند تا راحت تر و زیباتر دانه ها درون آن محفظه خالی در نظر گرفته شده جای بگیرند

مینای نقاشی

مینای نقاشی چیست و چگونه تهیه می‌شود؟

هنرمندان میناساز برای تهیه ظروف مینای نقاشی ، پس از ساختن لعاب سفید (که معمولاً با سرب، قلع، بلور و ریگ چخماق ساخته می‌شود)، فلز را داخل آن فرو برده و بیرون می‌آورند و با همان مقدار رنگی که بر روی آن نشسته آن را داخل کوره قرار می‌دهند سپس تا ۷۵۰ درجه سانتی‌گراد حرارت داده و این عمل را ۳ بار تکرار می‌کنند تا لعاب به‌صورت چینی روی فلز را بپوشاند.

پس‌ از آن مرحله طراحی و رنگ‌آمیزی ظروف مینای نقاشی فرا می‌رسد، طراحی به دو صورت انجام می‌گیرد، یا مستقیم به‌وسیله مداد روی کار طراحی و بعد رنگ‌آمیزی می‌شود و یا طرحی را که بر روی کاغذ آماده شده است با سوزن یا قلم سوراخ‌سوراخ می‌کنند. سپس پشت آن را با سمباده نرم کشیده تا برجستگی‌های پشت کاغذ برطرف شود تا زمانی که بر روی کار قرار داده می‌شود و با خاکه زغالی که در یک کهنه‌ی نازک ریخته شده کشیده می‌شود، روی این سوراخ‌ها مسدود نشود.
بدین ترتیب طرحی که روی کاغذ ترسیم شده روی بوم منتقل می‌شود و می‌توان آن را تکرار کرد که این روش بیشتر برای طرح‌هایی که با یک واگیره تکرار می‌شود به‌کار می‌رود.

سپس ظرف فلزی لعاب خورده با ۱۲ رنگ معدنیِ مینایی نقاشی می‌شود و برای بار چهارم به کوره منتقل می‌شود و حدود ۶۵۰ درجه سانتی‌گراد حرارت می‌بیند. در این مرحله نقاشی و لعاب یکدیگر را به‌واسطه‌ی حرارت جذب کرده و پایدار می‌مانند. گاه به‌جای لعاب، از طلا استفاده می‌شود که باید حرارت کوره به‌منظور پختن اثر مینایی آب‌طلا کاری شده، حداکثر ۴۵۰ درجه سانتی‌گراد باشد.

برای طلاکاری از شمش طلا استفاده می‌شود. بعد از حل شدن طلا توسط تیزاب سلطانی، تیزاب را از محلول خارج کرده و محلول را با روغن تربانتین با نسبتی خاص مخلوط می‌کنند، این مخلوط به رنگ شیره خرما خواهد شد. پس از لعاب دادن ظرف با این مخلوط، آن را داخل کوره قرار می‌دهند تا روغن آن بسوزد. در این مرحله فلز طلای براق بر روی ظرف مینایی ثابت می‌ماند.

حصیر بافی

هنر حصیر بافی در واقع پیچاندن و بافتن رشته های گیاهی به یکدیگر می باشد .این بافته ها ممکن است ساده و یا طرح دار باشد و به کمک دست یا پا انجام شود.

از حصیربافی چه تولید می شود؟

از حصیر بافی محصولات حصیری بسیار متنوعی تولید می شود که از جمله ی آن ها می توان سبد ، زنبیل ، کلاه ، فرش و زیرانداز ، پرده های حصیری و بسیاری از ظرف های مختلف اشاره کرد.

حصیربافی در کجای ایران تولید می شود؟

حصیربافی در مناطق جنوبی و شمالی ایران به دلیل اینکه مواد اولیه ی آن ها به راحتی قابل دسترس هستند تولید می شود و تولید این محصول و هنر دست در این مناطق بسیار رواج دارد .

یکی از علت هایی که در این مناطق حصیر بافی رواج دارد ارزان بودن مواد اولیه و در دسترس بودن مواد اولیه ی آن می باشد . امروز بخشی از این محصولات به عنوان اشیای کاربردی و تزئینی در زندگی شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بافته‌های چوبی به صورت تخت و با حجم دیده می‌شوند. ایجاد نقش و تنوع آن وابسته به رشته‌ها و چگونگی از زیر و رو گذراندن آن‌هاست، رنگ محصولات حصیربافی بستگی به رنگ طبیعی مواد اولیه‌ی آن‌ها دارد اگر چه در مواردی برخی از رشته‌ها را رنگ‌آمیزی کرده و به کار می‌برند.

سراجی سنتی یا چرم دوزی

سراجی سنتی هنر – صنعتی است که صنعتگر پس از دباغی پوست به ساخت انواع کیف ، کمربند ، قطار فشنگ ، زین اسب ، جلد اسلحه ، تابلو ، قاب آیینه ، قلمدان و … می پردازد. به شخصی که به این عمل می پردازد «سراج» گفته می شود. در این هنر چرم ماده اصلی برای تولید محصولات است.

حرفه سراجی سنتی (چرم دوزی) یکی از صدها حرفه و هنر دستی ایرانی می باشد. این هنر ، هنری اصیل از منطقه کرمانشاه است که اخیرا به ثبت ملی هم رسیده است.

تاریخچه

انسان های اولیه ، برای پوشش بدن خود از پوست حیوان شکار شده استفاده می کردند اما این پوست دارای اشکالاتی بود چرا که تر و نمناک بوده و اگر در هوای گرم رها می شد پشم های آن ریخته ، فاسد و متعفن و پاره پاره می شد ؛ همچنین این که پوست خشک شده نیز انعطاف خود را از دست داده و به تخته چرمی سخت و شکننده ای تبدیل می شد که در صورت تا شدن می شکست و برای لباس غیر قابل استفاده می گردید. با گذشت زمان بشر به دانش استفاده از پوست و چرم دست یافت. آن ها متوجه این موضوع شدند که طی انجام مراحلی می توانند تغییراتی در پوست ایجاد کنند که بتوانند از آن بهره بیشتری ببرند (به این اعمال دباغی گفته می شود). برای این کار از دوده و عصاره های چوب و برگ درختان ، روغن حیوانی و روغن ماهی و نمک ( زاج سفید ) استفاده می کردند. بدین ترتیب توانستند ابزاری چرمین از قبیل لباس ، کفش ، چادر ، زیر انداز ، زره ، افسار و … برای خود تهیه کنند.

تاریخ دقیقی از پیدایش صنعت چرم در ایران مشخص نمی باشد اما با استناد بر تحقیقات و مطالعات باستان شناسی می توان چنین گفت که از 1500 سال پیش از میلاد ایرانیان از پوست و چرم به عنوان پوشش استفاده می کردند. «ایگورد یاکوتف» محقق روسی در این باره چنین می نویسد : مردم ثروتمند از پوست های گرانبهایی همچون پوست یوزپلنگ و افراد بی بضاعت از پوست گوسفند استفاده می کردند.

از حدود 550 قبل از میلاد ، لباس و زره ایرانیان از جنس چرم و چوب بوده است. پوست دباغی شده ایرانی از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و پس از ظهور اسلام در تمام کشورهای اسلامی به مصرف می رسید. دباغی در ایران عمدتا با استفاده از مواد گیاهی صورت می گرفت اما به دلیل سری بودن مراحل تولید از سوی صاحبان کارگاه ، کم کم کیفیت خود را از دست داد و در این زمینه پیشرفتی حاصل نشد.

ابزار کار

سمبه , مُشته , تخته , کاغذ الگو , سمبه انبری , گَزَن , دستگاه دکمه زنی , کاتر , خط کش تی یا رول , نخ های موم زده و نخ نایلونی , سوزن , آستری و …

شعربافی

به مجموع شغل‌های نساجی یزد که توسط دستگاه بافندگی بافته می‌شوند شعربافی گفته می‌شود. و یزد مرکز این هنر در کشورمان است. از زمان‌های دور دستمال‌های زیبا و ترمه‌های نفیس این شهر، از طریق جاده‌ی ابریشم به سرتاسر جهان برده می‌شد. در فرهنگ عامیانه، به صنعت نساجی یزد شعربافی گفته می‌شود. درواقع اگر یزد امروزه به خانه‌های گلی و بادگیرهایش شناخته می‌شود، درگذشته به پارچه‌های فاخرش شناخته می‌شد. شغل اکثر مردم یزد درگذشته شعربافی و یا شغل‌های مرتبط با آن مثل نخ‌ریسی، رنگرزی و … بوده است امروزه استفاده از دستگاه سنتی پارچه‌بافی منسوخ‌شده و ماشین‌های صنعی جای آن را گرفته‌اند.

مشاغل شعربافی: ترمه‌بافی، احرامی بافی، دارایی بافی، شال و دستمال‌های سنتی و ….

چادرشب بافی

چادر شب بافی به نوعی بافت پارچه ای زیبا و رنگارنگ محلی گفته می شود، که توسط زنان و دختران مازندرانی و گیلانی براساس فرهنگ ، آداب و رسوم دیرینه مردم آن دیار بافته می شود و قدمت آن به بیش از 2000 سال می رسد. طرح هاى کار شده روى چادر شب هندسى بوده و رنگ هاى سفید ، سبز ، نارنجى ، زرد ، صورتى ، آبى و قرمز در ترکیبهاى هماهنگ در آن استفاده شده است.

نگاره ها آمیزه اى است از صور طبیعى و اشکال انتزاعى هندسى که بر روى نخستین آثار سفالى منقش کشف شده منطقه نیز دیده مى شود. در قدیم از چادرشب بافی در شب برای روانداز استفاده می کردند و به همین دلیل آن را چادر شب نامیدند. در گذشته چادر شب یا چورشب (ĉorŝab) از دو جنس پشمی و ابریشمی بافته می شد که نوع ابریشمی آن را «دارایی» (DâRaei) نیز می گفتند و مخصوص ثروتمندان منطقه بوده است. در استان مازندران به چادر شب بافی «لاون بافی» (lâvan) گفته می شود. چادرشب یا لاون با طرح های ذهنی و بدون استفاده از نقشه یا طرح در رنگ های متنوع توسط زنان بافته می شود. تولید چادرشب توسط زنان روستایى این مناطق و در فصول غیرکشاورزى (پاییز و زمستان) توسط دستگاه هاى بافندگى سنتى خاص صورت مى پذیرد.

مخمل‌ بافی

چنانکه در متون تاریخی و جغرافیایی به نوعی پارچه به نام «کمخا» اشاره شده که با در نظر گرفتن معنای آن همان پارچه مخمل می باشد. در لغت نامه دهخدا در مورد کمخا چنین آمده است: «کمخا پارچه منقشی را گویند که به الوان مختلف بافته باشند و مخفف کم خواب است.» از این رو مشخص می شود که این پارچه کم خواب است و خواب داشتن مخصوص پارچه مخمل است که پرزهای آن به یک طرف خواب دارند.

پارچه ای است ابریشمی ، که روی آن کرک دار و پوشیده از پرزهای کوتاه و چیده شده و براق و صاف و نرم است و پشتش بافت ساده می باشد. ممکن است تار و پود و پرز همه از ابریشم باشند و یا این که فقط پرزهای آن ابریشمی و تار و پود که بافت زمینه را تشکیل می دهد پنبه ای و یا کتانی باشد. (در اصل پرزها از جنس ابریشم هستند اما امروزه از پنبه و الیاف مصنوعی برای پرز استفاده می کنند.) پرزها به تار پارچه زده می شوند.

مخمل بافی کم و بیش در یک زمان در ایران و چین و ایتالیا تکامل یافت (قرن یازدهم هـ.ق). از مراکز عمده مخمل بافی در ایران در سده های گذشته می توان به کاشان، یزد، اصفهان، تبریز، مشهد و هرات اشاره کرد که یزد از نظر تولید مخمل بر همه پیشی داشت.

ترمه‌بافی

پارچه ترمه به پارچه ظريف و لطيفي گفته ميشود كه از دو سري نخ تار وپود که با دست بافته شده باشد به نحوي كه پود در پشت پارچه به صورت آزاد و تراكم پودي آن زياد باشد .جنس آن از كرك و پشم يا ابريشم با طرحهاي اصيل و سنتي ايران است .

ترمه کشمیری یا ایرانی

شاید برخی این داستان را قبول نداشته باشند و زادگاه ترمه را آسیای مرکزی و ارتفاعات کشمیر بدانند. در این باره که «زادگاه ترمه کجاست؟» اختلاف نظر وجود دارد اما فاطمه عرفانی کارشناس صنایع‌دستی می‌گوید:

«اگر بر دست‌بافته‌ها و هرکدام از شاخه‌های دیگر صنایع‌دستی هند مروری داشته باشیم به راحتی متوجه می‌شویم هندیان به لحاظ موقعیت دینی و شرایط محیط زندگیشان، نشانی از مجسمه بودا، معماری خاص هند یا حیواناتی مانند فیل، ببر و دیگرنمادهای هند بهره برده‌اند در حالی که در ترمه‌های بافت کشمیر تنها طرح و نقشوش خاص ایران مثل بقه جقه بادامی دیده می‌شود و این دلیل محکمی بر ایرانی بودن ترمه است».

همچنین در تاریخ کشمیر نوشته‌اند: «منسوجات پشمی کشمیر اصل بیگانه دارند و حالا کشمیری‌ها آن را می‌بافند».

هنر چاپ باتیک یا کلاقه‌ای

هنر چاپ کلاقه‌ای (باتیک) از جمله رشته های صنایع دستی است که نیاز به تجهیزات و سرمایه گذاری زیادی ندارد و با کمترین هزینه و با تهیه مواد اولیه و ابزار و وسایل ساده می توان انواع آثار و اقلام تزئینی و کاربردی تولید کرد.

چاپ و رنگرزی غیر مستقیم طرح ها و نقش ها به وسیله مهر و ماده مقاوم برای تزئین پارچه ابریشمی و یا دیگر پارچه های نازک و ظریف را چاپ کلاقه ای می گویند.

هنر باتیک در ایران به کلاقه ای (کلاغه ای) شهرت دارد و منطقه اسکوی آذربایجان مرکز عمده تولید آن محسوب می شود. در گذشته تزئین پارچه به وسیله هنر باتیک با وسایل ابتدایی و ساده مانند انواع مهرها و قالب ها انجام می شد و تولیدکنندگان این پارچه ها به کمک رنگ های گیاهی البسه و سایر وسایل تولیدی را زینت می بخشیدند. در حال حاضر در ایران این هنر با جایگزینی صمغ، موم، پارافین و پیه به جای ماده مقاوم متداول شده است. انواع چاپ کلاقه ای شامل: چاپ مهری، چاپ بدون مهر (تار عنکبوتی یا ترک و موم، گره خورد یا پیچان، کوک زدن و نقاشی) و روش های تلفیقی است.

سفال لعاب‌دار

لعاب روی سفال پوششی است که سفالگران پس از سفالگری و ساخت ظروف سفالی و شکل دهی به گل رس، روی ظروف اعمال می کنند.

لعاب روی سفال هم به صورت شفاف و هم به صورت رنگین کمانی از رنگ ها مورد استفاده قرار می گیرد.

لعاب هم در نوع براق و صاف و صیقلی و هم در نوع مات و زبر و دارای بافت روی کار های سفالی استفاده می شود.

اثرات لعاب بسته به ترکیب آن متفاوت است، هرگز از ترکیب کردن مواد در هنگام تهیه کردن لعاب روی سفال نترسید.
فقط به خاطر داشته باشید اول لعاب آماده شده را روی یکی از کار های آماده شده تست کنید.

لعاب روی سفال ترکیبی از مواد آلی و معدنی با آب است که بنا بر طبیعتشان در آب حل نمی شوند بلکه صرفاً به صورت تعلیق در می آیند.

لعاب روی سفال با گذشت زمان از بین نمی رود ولی برای اطمینان بیشتر بهتر است :
به هنگام استفاده از ظروف با پوشش لعابی احتیاط کرده و از ارتباط مستقیم چاقو، چنگال و همزن برقی با سطح ظرف خودداری کنید.
لعاب روی سفال که از جنس خوب و مرغوبی باشد به درستی خشک شده و جلوه تمیز، براق و زیبایی به ظرف می بخشد.

ممقان دوزی

از رودوزی های زیبا و سنتی ایران «ممقان دوزی» نام دارد. ممقان نام یکی از شهر های استان آذربایجان شرقی است و از آنجا که این دوخت مختص به این منطقه می باشد ، به این نام معروف شده است. این هنر زیبا توسط بانوان هنرمند و خانه دار ممقانی تولید می شود.
در این رودوزی زمینه اصلی پارچه را به وسیله نخ های ابریشمی می پوشانند و زمینه ای تازه از نقش و رنگ ایجاد می کنند.

صنایع‌دستی خاتم کاری

خاتم، خاتم سازی یا خاتم کاری، هنری است که با مثلث‌های کوچک یا چندضلعی‌های منظم خلق می‌شود. جنس این اشکال هندسی از مواد گوناگونی نظیر استخوان و چوب و فلزات است. از چوب‌ها مانند: آبنوس (رنگ سیاه)، فوفِل (سیاه و قهوه‌ای تیره)، گردو (قهوه‌ای)، بَقَّم (قرمز)، عناب (قهوه‌ای روشن مایل به قرمز)، نارنج (قهوه‌ای روشن)، افرا (قهوه‌ای روشن)، کیکم، تبریزی (سفید) و شمشاد (زرد). از استخوان‌ها مانند استخوان و عاج فیل، شتر، گاو و اسب. از فلزات هم مفتول‌های برنجی، نقره‌ای و گاهی طلایی.

هنر ساز سازی

در هنر ساز سازی استفاده از مصالح بوم آورد نیازهای روحی ، روانی ، عاطفی و از طرفی آئین ها همچنین ذوق زره بین و موشکاف ایرانی از عوامل خلق اثر هنری می باشد. صدای ساز، شناسنامه ذوق و ظرافت نیاکانمان در طول اعصارو قرون است. صناعت و فنون این هنر نمونه ای بی بدیل از کارکرد و زیبایی شناسی است. شاخهای پر پیچ و تاب قوچهای مناطق ایران ، پوست بره مناطق مختلف ، گردوی کوههای سر به فلک کشیده و جنگلها ، توت مناطق کویری ، صدف دریاهای شمال و جنوب ، استخوان قلم پای شتر بیابانهای گرم … سازی است خوش خوان که تاریخ مصوت ماست. هنر شریف ساز سازی در نوع خود چکیده ایست از هنر هایی چون درود گری ، زرگری ، معرق ، ….. و نوازندگی که آن را در جایگاه کاربردی ترین هنر ها قرار داده. زمزمه برخاسته از سرانگشتان هنرمند نوازنده که جانمان را می نوازد، همه مدیون تلاش هنر مند ساز ساز است. تیشه عشق اش هر لحظه بیستونی در جانمان برمی افرازد.

جاجیم بافی

جاجیم بافی به عنوان یکی از صنایع دستی رایج در ایران قدمت زیادی دارد و از دیرباز بین خانواده های روستایی و عشایر رواج داشته است. از تاریخ دقیق بافت جاجیم در ایران اطلاع چندانی در دست نیست. در نگاره ای متعلق به قرن هشتم، جاجیمی با نقش نوارهای مورب به چشم می خورد که از آن به عنوان روانداز استفاده می شده است. ایرانیان در گذشته جاجیم را بیشتر بر روی کرسی و رختخواب های کنار اتاق می انداختند یا به عنوان رختخواب پیچ، روانداز و حتی رویه لحاف از آن استفاده می کردند.

در لغت نام دهخدا از جاجیم با نام جاجم نام برده شده ومی نویسد: (پلاس را گویند و فرشی باشد که آن را از نمد الوان دوزند. بمعنی جاجیم است و آن فرشی است که از پشم بافند غیر از گلیم ، مطلق پلاس ، و نیز فرشی که آن را از نمد الوان دوزند و جاجیم بتحتانی مشبع آن است.)

گلیم بافی

گلیم دستباف ایرانی از کهن ترین زیراندازهای بشر و شاید اولین زیرانداز برای انسانهای بدوی می باشد چون سابقه بافندگی ادوار ماقبل تاریخ تا حدود شش هزار سال قبل از میلاد را نشان می دهد که حاکی از ریسندگی و تبدیل الیاف پشم به نخ است .

در ایران نخستین نشانه های وجود پارچه مربوط به چهارهزارسال قبل از میلاد می باشد از حفریات انجام شده در شوش بدست آمده است.سابقه گلیم نیز به همین دوران مربوط می شود چون حدود شش تا هشت هزار سال قبل از میلاد دامپروری در مصر ،آسیای میانه ،هند،چین واروپا رواج می یابد و پوست گوسفند به عنوان بالاپوش و زیر انداز زیلو مورد استفاده قرار می گرفته است از این دوران چیزی نمی گذرد که انسان پویا و سازنده ریسیدن و بافتن پشم را آغاز می کند.

گلیم ابتدا به عنوان نوعی زیراندازو در عین حال بالاپوش بکار می رفته است و با توجه به دارهای گلیم بافی رایج در در میان عشایر و مقایسه آن با دستگاههای بافندگی که هنوز هم در مناطق روستایی مورد استفاده قرار می گیرد به علت پیشرفته تر بودن دستگاه های ساده بافندگی نسبت به گذشته می توان استنباط نمود که شروع گلیم بافی قبل از پیدایش پارچه بافی بوده است و حدس زده می شود که هر دو صنعت از مسند بافی که از طیف طبیعی بوده وپیدایش زودتری داشته مایه گرفته است.

گبه‌بافی

واژه گبه به معنای «ضخیم» و «زمخت» است که به ماهیت این فرش اشاره می‌کند. گبه که بخشی از سرمایه اصلی ایران محسوب می‌شود، در واقع از جنس همان قالی است. خصوصیاتی من‌جمله استفاده از الیاف مرغوب، طرح‌های جذاب و چشم‌نواز با رنگ‌بندی دلچسب و اندازه‌های متناسب، گبه را از قالی متمایز می‌کند.

تفاوت گبه با قالی

تفاوت‌های گبه با قالی، در اندازه (متغیر از 1.5 تا 4.5 متر)، طول بلندتر ساقه پرز (حدوداً سه سانتی‌متر) و نرمی خاصی که حاصل از تعداد بیشتر پود در آن است، نمایان می‌شود. در مقاله‌ای دیگر و به طور مفصل از شغل قالی بافی و مراحل و روند درآمدزایی از آن نیز سخن گفتیم.

خراطی

خراطی یک از کارهای هنری چوبی است که بر روی قطعات چوبی انجام می شود تا یک شی چوبی ساخته شود.اشیایی مانند پایه آباژور،گهواره،صندلی،ظروف،نرده و… اشیایی هستند که با استفاده از هنر خراطی و به وسیله دستگاه خراطی ساخته می شوند.برای ساخت وسایل با استفاده از هنر خراطی،از چوب های نرم و مرطوب استفاده می شود.خراطی چوب در واقع تراش و فرم دادن چوب به وسیله دستگاه خراطی و مغار است.کار خراطی یک کار کارگاهی است و در خانه و ابزار خانگی قابلیت اجرا ندارد.

صنایع‌دستی قلمکاری

هنر قلم کاری که به این شیوه به پیش از 600 سال قبل باز می گردد از جمله هنرهایی است که در نزد ایرانیان و مردم سایر کشورها به عنوان سفره های شب عید و یا رومیزی و … محبوب است ، هنر قلمکار در اصل نوعی طرح اندازی بر روی پارچه های پنبه ای می باشد. در این هنر بصورت دستی طرحهایی را روی پارچه توسط مهرهای چوبی طرح دار رسم می کنند.

زری‌بافی

زری بافی یکی از رشته های صنایع دستی در زمینه نساجی و پارچه است. پارچه ی زری، دست بافته ای است بدون گره، که با گذراندن تار و پود های ابریشمی رنگارنگ و نخ گلابتون از لا به لای یکدیگر، بافته می شود. تهیه پارچه زری با استفاده از دستگاه زری بافی است و اثر نهایی برای تهیه پوشاک، پرده و … استفاده می شود.

می توان گفت زری، دست بافته ای تخت و بدون پرز است. تنوع رنگ و نقش در این پارچه بیشتر از بقیه پارچه های دستباف سنتی است. و البته بافت آن هم از پارچه هایی مثل مخمل و ترمه، پیچیده و دشوارتر است. این پارچه ابریشمی یک رو است.

هنگام بافت، می توان طرح و نقش آن را از زیر دستگاه مشاهده کرد. البته کسانی که در زمینه زری بافی، استادکارانی ماهرند، این پارچه را به صورت دو رو بافته اند. به این گونه که یک طرف آن دارای نقش و طرح و طرف دیگر ساده است.

عرض پارچه زری از ده سانتی متر تا یک متر و چهل سانتی متر متغیر است و در تهیه پوشاک، پرده، جلد قرآن، رومیزی، رو مبلی و … کاربرد دارد.

صنایع‌دستی فیروزه کوبی

هنر فیروزه کوبی چیست و چگونه بر روی ظروف مختلف مسی انجام می گردد. شاید این نخستین سوالی باشد که علاقه مندان به صنایع دستی ایرانی پس از مشاهده ظروف مسی و خرید فیروزه کوبی اصفهان از خود می پرسند. مراحل فیروزه کوبی توسط هنرمندان با ذوق اصفهان به خوبی انجام می گردد تا مشتریان از محصولات بسیار نفیس این هنر ایرانی بهره ببرند.آشنایی با هنر فیروزه کوبی اصفهان به هنردوستان امکان می دهد تا بتوانند انتخاب بهتری داشته و در صورت علاقه به این هنر بپردازند. درآمد فیروزه کوبی برای کارگاه هایی که بصورت تجاری فعالیت داشته متفاوت است و با توجه به میزان کیفیت و تولید آنها متفاوت می باشد. از این رو قیمت تمام شده محصولات فیروزه کوبی می تواند متغییر باشد.

نقاشی روی چرم

نقاشی روی چرم از سال 1350 در ایران توسط آقای برومند متداول گردید که البته به صورت کار بر روی کیف و کفش بود. تا قبل از آن نقاشی روی چرم به این شکل وجود نداشت و حالت حکاکی داشت.

این هنر، ابتدا در تهران متداول گردید ولی در حال حاضر در همدان، مشهد و اصفهان در کارگاه‌های شخصی وجود دارد ولی تهران را به عنوان مرکز اصلی این هنر می‌شناسند. در ابتدای کار در این نوع هنر تنها از طرح‌های مینیاتوری استفاده می‌شد. امروزه به‌جز مینیاتور از نقوش دیگری همچون گل و گیاه و مناظر و طرح‌های مدرن نیز استفاده می‌شود.این هنر، ابتدا در تهران متداول گردید ولی در حال حاضر در همدان، مشهد و اصفهان در کارگاه‌های شخصی وجود دارد ولی تهران را به عنوان مرکز اصلی این هنر می‌شناسند. در ابتدای کار در این نوع هنر تنها از طرح‌های مینیاتوری استفاده می‌شد. امروزه به‌جز مینیاتور از نقوش دیگری همچون گل و گیاه و مناظر و طرح‌های مدرن نیز استفاده می‌شود.

جواهرات سنتی

اگر از علاقمندان به هنر های اصیل ایرانی هستید و به صنایع دستی به عنوان نماد بارز هنر دست بشر اهمیت می دهید، بی شک موضوع زیورآلات سنتی و دست ساز صنایع دستی در زمره علاقمندی های شما قرار می گیرد. برای آشنایی با این شاخه پر طرفدار از هنر با ما همراه باشید.
زیور آلات سنتی و دست ساز صنایع دستی در ایران قدمت چندین هزار ساله دارند و این هنر، از هنر های اصیل ایرانی به شمار می آید. زیورآلات سنتی ایرانی در نقاط بسیار زیادی از جهان مورد استفاده قرار گرفته و چشم بینندگان را خیره نموده اند. زیورآلات سنتی و دست ساز صنایع دستی ایران در موزه های بین المللی معروف نیز به نمایش درآمده و خلاقیت و توانمندی های اعجاب انگیز هنرمندان ایرانی را در معرض دید جهانیان قرار می دهد. ایرانیان از سازندگان تحسین برانگیز زیورآلات و جواهرات هستند. انواع مدل زیورآلات ایرانی بر اساس فرهنگ هر منطقه طراحی شده است.

نقاشی زیر لعاب

نقاشی زیر لعابی یکی از روش های منحصر به فرد در تزیین سفال می باشد.
با استفاده از آن می توان پیش از لعابکاری سفال، طرح های بسیار زیبایی را در اجسام سفالی نقاشی نمود.
از آنجایی که لعاب روی سطح نقاشی های کشیده شده بر روی سفال را پوشش می دهد.
این نوع تزیین در سطح سفال، علاوه بر زیبایی از دوام و استحکام زیادی نیز برخوردار می باشد.
به این ترتیب شما می توانید با استفاده از تکنیک نقاشی زیرلعابی،
پوشش شفاف و چشم نوازی را بر روی اجسام سفالی ایجاد نمایید.
با استفاده از این تکنیک می توانید نقاشی های بسیار زیبا و هنرمندانه ای را در سطوح سفالی رسم کنید.

حکاکی روی چرم

چرم به عنوان متریالی که همیشه دردسترس انسان‌ها بوده در موارد زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حکاکی روی چرم ازنظر تکنیک و اصول کار، تشابه زیادی به قلم‌زنی روی فلز دارد که امروزه در کشورهای مختلف از این هنر بسیار استقبال شده‌است.

امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی، روش های قدیمی حکاکی و برش چرم کاملا منسوخ شده و دستگاه حکاکی لیزر، جای آن‌ها را گرفته است.

روتک با سال‌ها سابقه در زمینه‌ی فروش دستگاه‌های برش و حکاکی لیزر امکان حکاکی بر متریال مختلف را به آسان‌ترین روش فراهم کرده‌است.

روش‌های مختلف حکاکی روی چرم کدام‌اند؟

علامت گذاری: توسط فلز داغ طرح را حک می‌کنند.

سوخت نگاری: مانند روش علامت گذاری با فلز بسیار نازک طرح حک می‌شود.

معرق کاری: بدون کندگی و سوختن چرم روی سطح طرح باقی می‌ماند.

سوزن کاری: بدون نیاز به ابزار خاص با یک سوزن طرح زده می‌شود.

حکاکی با لیزر: برای طرح‌های پیچیده بدون آسیب به چرم حکاکی انجام می‌شود.

نمدمالی

نمد در واقع نوعی بافته سنّتی است که با پشم تولید می‌شود و در واقع نوعی زیرانداز محسوب می شود جالبیه نمد اینجاست که برای تهیه ی آن مانند همه ی فرش ها و پارچه ها آن را نمی بافند بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم‌رفتن الیاف پشمی می‌شود و نمد شکل می گیرد.
نمد از پشم درست می شود و در واقع خاصیت پشم موجب می شود بتوان از آن نمد درست کرد.

برای درست کردن نمدهای طرح دار ، ابتدا پشم های رنگی را روی یک پارچه با توجه به طرحی که می خواهند می چینند و طرح را با پشم های رنگی ایجاد می کنند.بعد از طراحی پشم حلاجی شده را روی تمام سپس پشم حلاجی شده را روی تمام سطح پارچه قرار می گذارند و پارچه کرباس را می‌پیچند. روی آن آب جوش می ریزند و مدام آنرا با رطوبت فشرده می کنند و در نهایت بعد از ساعت های نمد مالی کردن ، نمد حاصل می شود.نمد مالی کاری بسیار طاقت فرسا است و زور زیادی لازم دارد.
برای مالیدن نمد در نقاط مختلف ایران روش‌های مختلف وجود دارد استفاده از کتیرا در برخی نقاط رایج است برای در هم آمیختن پشم باید محیط را قلیایی کرد برای این منظور می‌توان از صابون یا مایع ظرفشویی استفاده کرد. محیط قلیایی باعث می‌شود نوک رشته‌ها به چند رشته تبدیل شده و بهتر به هم گره میخورنند.

هنر گوهر تراشی

گوهرتراشی واژه ای می باشد که برای تراش و پرداخت (پولیش) سنگ ارائه شده است. این هنر گذشته ای درخشان دارد و قدمت آن به دوران انسان اولیه بازمی گردد؛ یعنی زمانی که برای ایجاد ابزار و سلاح از سنگ، هنر گوهرتراشی بکار برده می شد.

با وجود آنکه گوهرتراشی در آن زمان عامل مهمی در کمک به انسان های اولیه برای شکار و زندگی بود، شواهد تاریخی نشان می دهد که سنگ ها برای ایجاد زیورآلات شخصی نیز مورد استفاده قرار می گرفتند. بدون در نظر گرفتن علت تراش و کنده کاری(کاروینگ) سنگ ، این کار به عنوان بخش مهمی از زندگی روزمره و فرهنگ تلقی می شد و همچنان نیز به همین صورت باقی مانده است.

در دهه ی ۱۹۵۰، گوهرتراشی تبدیل به یک محبوب قدیمی در ایالات متحده شد. علاقه رو به رشدی در مردم برای تراش و پولیش سنگ های قیمتی خودشان، وجود داشت. سپس این سنگ های تراش و پولیش خورده روی قطعاتی از جواهرات آماده، سوار می شدند و یا دور تا دور خانه شان به نمایش در می آمد. این موضوع به معرفی کلوپ های گوهرتراشی منجر شد. زمان گذشت و محبوبیت کلوپ ها، حداقل در آمریکا، کم و کمتر شد. هنوز هم تعدادی از جلسات کلوپ های گوهرتراشی در استرالیا – که این سرگرمی در آنها همچنان مثل همیشه محبوب باقی مانده است- وجود دارد.

هنر ارغوان‌ بافی

ارغوان نام درختچه ای است که بیشتر از 12 متر قد نمی کشد . به راحتی با ناملایمات آب و هوایی می سازد و گرما و خشکی را تحمل می کند بی آنکه خم بر ابرو بیاورد و ذره ای از زیبایی هایش کم کند . اردیبهشت که می شود لباسی از گلهای صورتی رنگش بر تن می کند و به راستی که خیلی تماشایی می شود . شاید حق دارند که با سبز شدن برگ های قلبی شکلش به آن لقب درخت عشق را داده اند .

ارغوان همان درختی است که در افسانه ها وقتی که جبرئیل بر موسی نازل شد در کنار موسی (ع) بود و سایه اش را بر سر موسی(ع) انداخت .

وطنش شرق مدیترانه است اما مهمان خوبی برای ایران عزیزمان است و در جای جای کشورمان بساط زیبایش را پهن کرده است . این درختچه ی دلربای افسانه ای در خراسان رضوی ،ایلام، شاهرود، کرمان، مازندران، گیلان، همدان، لرستان و فارس می روید و دلبری می کند .

حالا شاخه های همین درختچه در میان دستان هنرمندان جا خوش کرده و شده است تار و پود هنری که نسل به نسل در میان اقوام ایرانی جای داشته و دارد . امروز به تماشای هنری می نشینیم که تمام هستی اش را مدیون این درختچه ی شگفت انگیز و دستان هنرمندان است .

خامه‌دوزی

خامه در فرهنگ لغت ایرانی به معنای ابریشم و نخ با تاب و پیچش کم شناخته می‌شود. همچنین خامه دوزی به معنای نوع خاصی از گلدوزی روی پارچه است که با استفاده از نخ ابریشم نتابیده انجام می‌شود. ابن هنر شباهت‌های زیادی به هنر سوزن‌دوزی بلوچی دارد. علاوه بر آن، گستره این هنر فقط مختص لباس‌های سنتی نیست.

در این هنر با ایجاد بافت‌هایی از نخ و سوزن به‌صورت زیگزاک روی پارچه، طرح‌های هندسی زیبایی خلق می‌کنید و در کنار آن می‌توانید تصاویر مختلفی مانند ستاره و با سایر اشکال هندسی را در رنگ‌ها، طرح‌ها و اندازه‌های مختلف ترسیم کنید.

سکه دوزی

سکه دوزی در واقع دوختن انواع سکه های رنگی و دکمه های رنگی ، صدف ، خرمهره، قطعات ریز یا درشت آیینه، پولک روی لباس می باشد.
در سکه دوزی پارچه ها را تکه تکه سکه دوزی می کنند و زمانی که سکه دوزی تمام شد آن ها را به هم می دوزند و تکه ی بزرگ تری ایجاد می کنند.

سکه دوزی در گذشته های خیلی دور در کردستان و چهارمحال بختیاری بسیار رواج داشته و بین زنان یک هنر رایج بوده اما با گذشت زمان و امروزه در سیستان و بلوچستان بسیار رونق دارد و در روستاها بسیار رایج است و به صورت انبوه به عنوان یک شغل ان را انجام می دهند.
اگر می خواهید پارچه های سکه دوزی شده ی اصیل بخرید سیستان و بلوچستان یکی از این گزینه ها می باشد.

شیرکی پیچ

پژوهشی در گلیم شیریکی پیچ سیرجان و سایر دستبافته های استان کرمان حاصل تلاش های یکی از پژوهشگران توانمند کشورمان است که سال‌های سال برای بررسی و مطالعه این دستبافته های ناب زمان صرف کرده است.

پیش از ورود به این تحقیق باید گفت شهرستان سیرجان در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷ میلادی) به‌عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی در رشته گلیم از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی(WCC) ثبت شده است.

فراوانــی مواد اولیه بومی و محلّی و تنوع ایلات و اقوام مختلف در حــوزه فرهنگــی جنــوب شــرق ایــران بخصوص اســتان کرمـان و شهرِ جهانی سیرجان را می‌تـوان به‌عنوان یکـی از دلایـل شـکل‌گیری و گسـترش هنر بافندگی در ایــن حــوزه در نظــر گرفــت کــه باعــث خلــق آثــار منحصر به‌ فردی از پشم و کُرک طبیعی شده است.

با ثبت جهانی گلیم سیرجان در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷ میلادی) از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی (World Crafts Council به اختصار WCC، معروفیت دستبافته^[^۱^]، ‌بویژه نمونه‌هـای بافته شده در منطقه سیرجان، غنـای فرهنگـی و هنری ایـن خطه را دقیق‌تــر در سطح ملّی و بین‌المللی نشــان می‌دهد که انتخاب مادر صنایع‌دستی آسیا و اقیانوسیه از سوی این شورا (در رشته گلیم‌بافی) مرحوم ماه نساء شهسواری پور با سابقه ۱۰۳ سال گلیم‌بافی از استان کرمان و منطقه سیرجان است.

زیلو بافی

زیلو از زیراندازها و بافته های روستایی ایران است که بیشتر در مناطق گرم و بیابانی بافته می شود. زیلو هر چند به ظاهر یک فرش نخی ساده است، اما بررسی فنون و تکنیک بافت آن نشان می دهد که فرهنگی غنی در پس هر تار و پود آن نهفته است. زیلو در نقش و بافت، شباهت بسیاری به حصیر دارد و همانند حصیر یکی از موارد استفاده آن فرش کردن مساجد و اماکن متبرکه است. کارشناسان احتمال می دهند که زیلوبافی، تکامل شیوه بافت حصیر باشد. به هرحال زیلو از قدیمی ترین دست بافته های بشری می باشد که قدمت آن به پیش از اسلام بر می گردد. به استناد نشانه های بجای مانده در میبد، می توان ردی از هنر زیلوبافی را تا قرن هشتم هجری دنبال کرد. ساختار زیلو ، رنگ ، نقش و کتیبه های روی آن این دستبافته کهن را از دیگر دستبافته های سنتی و حتی صنعتی نوین متمایز کرده است. زیلو از حیث کیفیت ، ثبات و ماندگاری رنگ، همچنین نقش ها و کتیبه ها ویژگی های منحصر به فردی دارد؛ چه نقش های آن، ترجمان و بازتاب محیط طبیعی زندگی مردمان خطه کویر است و کتیبه های آن ، سند مکتوب تاریخ این سرزمین به شمار می رود و همه معطوف به سنت حسنه وقف و احسان در راه خدا است.

حوله بافی

بافت حوله های سنتی در خراسان جنوبی ، امروزه نیز همانند گذشته با دستگاههای سنتی دو یا چهار وردی و ابزار کار ساده، صورت می گیرد .با کمک این دستگاه ایجاد دهنه، پود گذاری( با تنوع رنگی نامحدود) و دَفتین زدن با حرکات منظم دست و پا، باعث تولید انواع پارچه بر اساس نوع ماده اولیه میشود.
از انواع نقوش به کار رفته در حوله بافی میتوان به: کُلو ، گِنتی ، چَپَر بافت ، جِناغی و ساده اشاره کرد.تولیدات مختلف حوله بافی شامل : انواع حوله دست و صورت و حمام، سفره نان، صافی، دستمال ،چادرشب ،شال سر، لُنگی و … می باشد. تولید حوله در بسیاری ازشهرستانهای خراسان جنوبی از جمله، خوسف، نهبندان، درمیان ،سرایان ، قاینات درحال حاضررواج داشته و شهرستان بیرجند بالاخص روستای خراشاد از اصلی ترین مراکز تولید حوله در استان به شمار می آید.

چاروق بافی

چاروق دوزی در زنجان و برخی دیگر از مناطق کشورمان مانند خراسان و گیلان ،بیشتر شناخته شده و بصورت تجاری انجام می گردد.چاروق دوزی صنایع دستی بومی ایران بشمار می رود که البته شما می توانید تولیدات کارگاه های مختلف را در فروشگاه صنایع دستی سفارش دهید.تاریخچه چاروق دوزی به سال های بسیار دور بر می گردد و در گذر زمان با توجه به شاریط تغییراتی داشته است.معرفی چاروق دوزی به هنردوستان ایرانی کمک می کند تا پاپوش های قدیمی کشورمان بیشتر آشنا شوند.

چاروق دوزی یکی از صنایع دستی اصیل و بسیار قدیمی ایران است که خاستگاه آن شهر زنجان بوده و از نظر شکل ظاهری شبیه به گیوه می باشد. چاروق، همان پاپوش است. گاهی به این کلمه، نام‌ “چاروق” یا “چارغ” هم گفته می شود. وقتی به این صنایع دستی اصیل نگاه می کنید شما را به یاد پاپوش چوپانان در روستاهای مختلف در دوران گذشته می‌اندازد. زمانی که هنوز صنعت کفش در شهرهای ایران گسترش پیدا نکرده بود، بسیاری از مردمان محلی به صورت دست ساز برای خود گیوه و پاپوش درست می‌کردند. چاروق هم یکی از این پاپوش ها است که به شهر زنجان نسبت داده شده است.

چغا بافی (چوقا یا چوخا)

چوقا یا چوخا بالاپوش مردان و عشایر لر بختیاری در جنوب غرب ایران است که همواره بدون آستین است. این پوشش در بین مردم شهرنشین این قوم نیز در مراسم گوناگون استفاده می‌شود و به‌دست زنان بختیاری و از پشم گوسفند بافته می‌شود. این پوشش فقط مخصوص مردان است. مردان در تابستان در زیر چوقا، پیراهن و در زمستان لباس گرم می‌پوشند. لازم است ذکر شود با تلاش مسئولان فرهنگی کشور چوقای بختیاری علاوه بر ثبت ملی همچنین بعنوان دوازدهمین آثار در میراث فرهنگی جهانی بنام بختیاری ثبت شده‌است.

چوقا در لُرهای ساکن استان لرستان کمتر به کار گرفته می‌شود و بیشتر در میان لرهای بختیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پایان مقاله

صنایع دستی ایران