فهرست آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو

سازمان یونسکو با ثبت آثار برجسته تاریخی و طبیعی از نقاط مختلف جهان، زنجیره متصلی میان کشورهای مختلف پدید آورده است و حفظ و نگهداری از گنجینه‌های تاریخی و طبیعی جهان را برای تمام انسان‌ها به امری واجب تبدیل می‌کند. مردم سراسر جهان، فارغ از نژاد و دین و آیین‌، باید برای پاسداشت فرهنگ و تمدن جهان برای نسل‌های بعد تلاش کنند. آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو نشان‌دهنده قدمت سرزمین باستانی ایران هستند. مجموعه‌ای از گنجینه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو خودنمایی می‌کنند.

میراث جهانی یونسکو چیست؟

میراث جهانی یونسکو، یک عهدنامه‌ بین‌المللی است که در تاریخ ۱۶ نوامبر ۱۹۷۲ میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. به‌طور کلی، موضوع این عهدنامه، برای حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارد و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص است. بر پایه این کنوانسیون، کشورهای عضو یونسکو می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به‌ عنوان میراث جهانی کنند. آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو

حفاظت از این آثار پس از ثبت، ضمن باقی‌ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود.

میراث جهانی یونسکو، می‌توانند مکانی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه و یا شهر باشد؛ به‌عنوان مثال، مکان‌های طبیعی و فرهنگی منحصر‌به‌فردی مانند اهرام مصر، دیواره مرجانی بزرگ در استرالیا، جزایر گالاپاگوس در اکوادور، تاج محل در هند، گرند کنیون در ایالات متحده آمریکا، آکروپولیس در یونان یا میدان نقش جهان اصفهان که تا به امروز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

برای ثبت آثار در فهرست میراث جهانی یونسکو داشتن حداقل یکی ده معیار ثبت جهانی لازم است. این معیارها که در دو دسته معیارهای فرهنگی و طبیعی دسته‌بندی شده‌اند، عبارتند از:

معیارهای فرهنگی ثبت جهانی یونسکو

i: شاهکاری از نبوغ و خلاقیت انسانی را نمایش دهد.

ii:تبادل ارزش‌های بشری در یک دوره زمانی و در یک منطقه فرهنگی را نشان دهد که پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز را در پی داشته است.

iii: سندی بی‌مانند یا استثنایی باشد که وجود یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته را اثبات کند.

iv: نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی باشد که مرحله مهمی از تاریخ بشر را به نمایش می‌گذارد.

V:  تعامل بین انسان و محیط زیست را نشان دهد یا نماینده یک فرهنگ به حساب آید.

vi: به‌طور مستقیم یا ملموس به رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری و ادبی مهم در جهان، مرتبط باشد.

معیارهای طبیعی ثبت جهانی یونسکو

vii: پدیده‌طبیعی بی نظیر با ویژگی‌های استثنایی و زیبایی‌شناسی باشد.

viii: نمونه‌ای برجسته در زمینه نمایش مراحل و تغییرات تاریخ زمین‌شناسی به شمار رود.

ix: اثری به‌جامانده از فرآیندهای زیست‌محیطی و بیولوژیکی باشد که در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی و جوامع از گیاهان و حیوان‌ها تاثیر داشته‌اند.

X: از زیستگاه‌های طبیعی ارزشمندی باشد که دارای تنوع زیستی و محل زیست گونه‌های در خطر است.

ایران با داشتن ۲۶ اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو، رتبه دهم را از نظر آثار جهانی ثبت شده بین کشورهای دنیا دارد. در ادامه آثار ثبت جهانی ایران را در دو بخش آثار تاریخی و آثار طبیعی به شما معرفی می‌کنیم:

آثار تاریخی و فرهنگی ایران در یونسکو

بخش عمده‌ای از آثار ثبت جهانی شده ایران، آثار تاریخی و فرهنگی کشوربه همراه نام استان و سال ثبت آنها عبارتند از:

چغازنبیل – خوزستان – 1979

زیگورات چغازنبیل یک سازه باستانی مشهور و یکی از آثار ثبت شده از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است. چغازنبیل که به زبان ایلامی باستان می‌شود «دور اونتاش»، یک مجموعه از دوران ایلام یا عیلام باستان است که در استان خوزستان و در میان مسیر شوشتر و شوش (از شرق به غرب) و مابین دزفول و اهواز (از شمال به جنوب) قرار گرفته است. چغازنبیل در ۴۲ کیلومتری شرق شهر شوش قرار گرفته و بخشی از محدوده شهرستان شوش به شمار می‌رود. در سمت شرق چغازنبیل، روز دز قرار گرفته و بین آن و شهر شوشتر فاصله انداخته است. هر چند تقریبا ۲۵ کیلومتر را باید طی کنید تا از شوشتر به چغازنبیل برسید.

چرا بازدید از زیگورات چغازنبیل پیشنهاد می‌شود؟

– اولین اثر ثبت شده از ایران در فهرست جهانی یونسکو است.
– بزرگترین زیگورات موجود در ایران به شمار می‌رود.
– زیگورات چغازنبیل را می‌توان معادل آسیایی اهرام مصر دانست.
– یکی از نخستین ساختارهای تصفیه آب جهان را دارد.

تخت جمشید – فارس- 1979 | آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو

تاریخ ساخت بنای تخت جمشید به 518 سال قبل از میلاد مسیح یعنی حدود 2500 سال پیش برمی‌گردد. داریوش اول، سومین پادشاه هخامنشی، دستور ساخت کاخی عظیم در کوه‌های اطراف مرودشت را صادر کرد. اما ساخت عمارت‌ها و مجسمه‌های این بنا طولانی شده و در زمان پادشاهان بعدی ادامه یافت. هر یک از کاخ‌های موجود در محوطه تخت جمشید در زمان یکی از پادشاهان دوره هخامنشی ساخته شد. نام این بنا در سال 1979 با عنوان دومین اثر برجای مانده از تاریخ و فرهنگ ایرانی در لیست میراث یونسکو ثبت گردید.

تخت جمشید به معنای مکانی است که پارسیان در آن زندگی می‌کنند. این بنا با نام‌های دیگری مانند صد ستون یا چهل منار نیز شناخته می‌شود. بنای تخت جمشید در واقع توسط داریوش هخامنشی حدود 25 قرن پیش روی تپه‌ای به نام رحمت ساخته شده و به عنوان نماد شکوه و عظمت در ایران باستان بوده و یکی از دیدنی‌های شیراز به حساب می‌آید. می‌توان گفت تخت جمشید و بناهای باقی مانده در آن یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخ تمدن جهان محسوب می‌شوند و جلوه معماری کاخ شاهان هستند. پادشاهان هخامنشی در اوج قدرت، کاخ‌های سنگی خود را در دل کوه‌ها ساخته‌اند تا تصویر روشنی از آینده حکومت خود به نمایش گذارند.

تخت جمشید یادگاری بر جای مانده از پادشاهان دوره هخامنشی در ایران از 2500 سال قبل از میلاد است. با توجه به گستردگی امپراتوری هخامنشی در ایران باستان که بخش قابل توجهی از شرق جهان را نیز در برمی‌گرفت، می‌توان به شکوه مقر این پادشاهان در این بنای تاریخی پی برد. لازم به ذکر است که در میان شش پایتخت امپراتوری هخامنشی، تخت جمشید بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین پایتخت شناخته شده بود. باستان‌شناسان با مطالعه کتیبه‌ها و آثار باقی مانده در این منطقه به پیشرفت تمدن در ایران باستان پی برده‌اند. قوانین اجتماعی این دوره نیز بسیاری از مورخان را شگفت‌زده کرد.

تخت جمشید در جهان به پرسپولیس نیز معروف بوده که نام یونانی آن می‌دانند. منطقه تخت جمشید به سرزمین پارس نیز معروف است. معماران و هنرمندان بی‌شماری در ساخت این بنا شرکت داشتند و توسط کارگران زن و مرد ساخته شد. اما آنچه بر ارزش آن در طول تاریخ می‌افزاید، رفتار پادشاهان هخامنشی با کارگرانی است که در ایران باستان در ازای زحمات خود دستمزد و مزایای مناسبی دریافت می‌کردند. بنا بر اطلاعات موجود در کتیبه‌ها، ساخت بنای تخت جمشید حدود 120 سال به طول انجامید.

میدان نقش جهان – اصفهان – 1979

ساخت این میدان و سازه‌های اطرافش در سال ۱۰۲۵ قمری به پایان رسید. سپس تزئین بناهای میدان آغاز شد و تا زمان حکومت شاه عباس دوم طول کشید. شکوه اولیه نقش جهان، درست در زمان حکومت آخرین پادشاه صفوی و با خشک شدن جوی‌های اطراف میدان و در نهایت، حمله اشرف افغان به اصفهان از بین رفت. این میدان در دوران قاجار هم مورد تخریب قرار گرفت و عمارت‌هایی مثل عمارت نقارخانه نیز در این دروه نابود شدند.

جایی که امروزه آن را میدان نقش جهان می‌نامیم، قبلا باغی بزرگ بوده که بخش مرکزی آن را کوشک می‌نامیده‌اند. در این قسمت، بناهایی وجود داشت که از دوره آق قویونلو و قراقویونلوها به جای مانده بود و جشن‌های بزرگ و اعیاد مهم در آن برگزار می‌شد. زمانی که صفویان به قدرت رسیدند و اصفهان را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند، این شهر وارد عصر جدیدی از شکوفایی و تمدن شد. در راستای گسترش و آبادانی اصفهان، شاه عباس صفوی در سال ۱۰۱۱ دستور داد که میدان نقش جهان را در اصفهان بسازند.

ساخت این میدان و سازه‌های اطرافش در سال ۱۰۲۵ قمری به پایان رسید. سپس تزئین بناهای میدان آغاز شد و تا زمان حکومت شاه عباس دوم طول کشید. شکوه اولیه نقش جهان، درست در زمان حکومت آخرین پادشاه صفوی و با خشک شدن جوی‌های اطراف میدان و در نهایت، حمله اشرف افغان به اصفهان از بین رفت. این میدان در دوران قاجار هم مورد تخریب قرار گرفت و عمارت‌هایی مثل عمارت نقارخانه نیز در این دروه نابود شدند.

خرید صنایع دستی

تخت سلیمان – آذربایجان غربی – 2003 | آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو

شهر باستانی تخت سلیمان محل سکونت اقوام ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و مغول بوده است که در تمامی این دوره‌ها در اوج شکوفایی و قدرت به سر می‌برد. قدمت تخت سلیمان به سه هزار سال می‌رسد و آتش جاویدان آن برای هفت قرن، نشانه‌ای از عظمت و اقتدار حکومت ساسانی و آیین زرتشت محسوب می‌شد. در واقع این منطقه بزرگ‌ترین مرکز آموزش دینی و پرورش موبدان زرتشتی در عصر ساسانی بوده است. این مجموعه در ۲۹ آذر ۱۳۱۶ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در تیرماه ۱۳۸۲ به ثبت جهانی رسید تا پس از تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان، چهارمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو باشد.

تخت سلیمان در کنار شگفتی‌های باستانی و طبیعی، یکی از نقاط روی کره زمین محسوب می‌شود که جریان انرژی زمین در آن‌ به‌خوبی قابل درک است. گردشگران از سال ۱۳۸۴ در روز اوج فعالیت‌های انرژی زمین به این محل می‌آیند و در جهت عقربه‌های ساعت دور دریاچه آن می‌چرخند تا حس روحی و روانی حیرت‌انگیزی را تجربه کنند.

ارگ بم – کرمان – 2004

ارگ بم، شهری باستانی با مجموعه‌ای از ساختمان‌های بلند است و شامل دو بخش رعیت‌نشین و حکومتی می‌شود که هر یک سازه‌ها و کارکرد خاص خود را داشته‌اند. در واقع، بخش علیای ارگ به‌عنوان مرکز فرماندهی سیاسی و نظامی و حکومت‌نشین کاربرد داشته است. این ارگ وسعتی حدود ۱۸ هزار مترمربع دارد و دیوارهایی با ارتفاع ۶ تا هفت متر آن را احاطه کرده‌اند. این دیوارهای تودرتو که تا مرکز ارگ ادامه دارند، بخش‌های مختلف ارگ را از هم جدا کرده‌اند.

ارگ تاریخی بم قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال دارد و نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ ایران داشته و بارها مانع از گزند متجاوزان به ایران شده است. گواه این موضوع را می‌توان در داستان‌های خیره‌کننده از زمان تجاوز آقامحمد خان قاجار و کشته شدن لطفعلی خان مشاهده کرد. هرچند ارگ بم نتوانست در برابر زلزله هولناک سال ۱۳۸۲ مقاومت کند و به‌شدت تخریب شد؛ به همین دلیل از آن زمان به بعد کار مرمت روی اثر تاریخی ارگ ادامه داشته است.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد ارگ بم باعث شد تا در یک فروردین ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شود و در نهایت در سال ۲۰۰۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار بگیرد.

ارگ بم بعد از زلزله

بامداد پنج دی‌ ۱۳۸۲ زلزله‌ای به بزرگی ۶٫۶ ریشتر بم را لرزاند و علاوه بر خسارات جانی و مالی فراوان به شهر، باعث تخریب حدود ۸۰ درصد از ارگ بم شد. آسیب گسترده‌ به ارگ تا حدی بود که یونسکو آن را در فهرست «میراث در خطر» جای داد؛ هرچند بازسازی‌ها و مرمت‌ها از پس از زلزله بم تا سال ۱۳۹۲ باعث شد، کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو اصلاحات در نگهداری و مدیریت ارگ و محوطه اطراف آن را مورد قبول بداند و آن را از فهرست میراث در معرض خطر خارج کند.

پاسارگاد – فارس – 2004

مجموعه پاسارگاد در شیراز، از آثار به‌جای مانده از دوران هخامنشی است. پاسارگاد در شهرستان پاسارگاد استان فارس و در دشت مرغاب قرار دارد. این مجموعه وسیع شامل مقبره کوروش، کاخ‌های سلطنتی، باغ‌ شاهی و آبراهه‌ها، برج سنگی، تل تخت، محوطه مقدس، کاروانسرای مظفری و مسجد اتابکی می‌شوند. مجموعه باستانی پاسارگاد اولین پایتخت هخامنشیان بود که محوطه اصلی آن، ۱۶۰ هکتار وسعت داشت و دشتی بزرگ آن را احاطه کرده بود. بی‌شک، آرامگاه کوروش، معروف‌ترین بنای این مجموعه باستانی در شیراز است. این شهر باستانی بزرگ در سال ۱۳۸۳ به‌عنوان پنجمین اثر ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

گنبد سلطانیه – زنجان – 2005

این گنبد هشت ضلعی یکی از شاهکارهای معماری ایرانی و اسلامی است. گنبد این بنا ۵۴ متر ارتفاع و ۲۵ متر قطر دارد و از فاصله‌ای دور مثل یک نگین فیروزه‌ای در دشتی سبز می‌درخشد. این بنای تاریخی در هشت ضلع ساخته شده است و روی هر ضلع آن یک مناره قرار دارد. گنبد سلطانیه سه طبقه دارد و سبک معماری آن شبیه به معماری دوران سلجوقی است.

عده‌ای می‌گویند این مناره‌ها برای این است که بتوانند از هر طرف گنبد اذان بگویند اما عده‌ای دیگر معتقدند که این مناره‌های برای این ساخته شده‌اند که در زمان زلزله از آسیب رسیدن به بنا و گنبد جلوگیری کنند.

چرا بازدید از گنبد سلطانیه پیشنهاد می شود؟

لقب بزرگ ترین بنای آجری جهان و سومین گنبد مرتفع دنیا، پس از سانتا ماریا و ایا صوفیه را به خود اختصاص داده است.
سبک معماری منحصربفرد آن سبب شده که در ساخت دیگر بناهای مشهور دنیا از آن الهام گرفته شود.
یکی از دیدنی ترین و زیباترین جاذبه های شهر زنجان محسوب می شود.
از مستحکم ترین بناهای تاریخی کشورمان بشمار می رود.
از ارزش فرهنگی و تاریخی بسیاری برخوردار بوده و در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است.

سنگ نوشته بیستون – کرمانشاه – 2006 | آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو

کتیبه بیستون که هفتمین اثر ثبت‌ شده ایرانی در فهرست جهانی یونسکو است، از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌رود و در ۳۰ کیلومتری شرق شهر کرمانشاه قرار دارد.

راهی که امروزه از همدان آغاز شده و با گذر از شهرهای کنگاور، کرماشان (کرمانشاه)، سرپل‌ذهاب، قصرشیرین و خسروی به سرزمین میان رودان (بین‌النهرین) می‌رسد؛ همان راه باستانی چند هزار ساله است که سرزمین‌های خاوری و میانی ایران‌زمین را به سرزمین‌های باختری و به بابل و نینوا و دیگر شهرهای میان‌رودان پیوند می‌داده است.

در درازای این راه و به‌ ویژه در بیستون، یادمان‌های باستانی فراوانی به چشم می‌خورد که نشانه رویکرد ویژه پیشینیان ما بوده است.

مجموعه کلیساهای ارامنه – آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی – 2008

مجموعه کلیساهای ایران که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند هر سال با افزایش ۳۰ درصدی گردشگران و بازدیدکنندگان روبه‌رو ست. در این میان اروپاییان بیشترین شناخت را از این مجموعه کلیساها دارند. تعداد گردشگران آسیایی هم زیاد است.

کارشناسان سازمان میراث فرهنگی ایران، در سال ۲۰۰۵ میلادی، پروژه مرمت این بنا را آغاز کردند. آنها بین دو طاق، استخوان هایی پیدا کردند که احتمالا متعلق به حواریون و قدیسین مسیحی هستند. به گفته اسقف اعظم ارامنه تهران، این استخوان ها ممکن است متعلق به پیکر سنت “جان” (یحیی بن زکریا)، باشند.

به برخی از ویژگی های کلیسای سنت استپانوس، اشاره ای خواهیم کرد. در ورودی نمازخانه با منبت چوب تزئین شده است که از آثار نفیس دوره قاجار یعنی قرن نوزدهم میلادی است. معمار این بنا، پیشانی طاق نما را با نقش برجسته هایی از حواریون، فرشته ها و مقدسین تزئین کرده است. بدون شک این کنده کاری ها، طاق نماها، نیم ستون ها و مقرنس ها، شاهکارهای معماری هستند. یک پوشش هرمی بر روی این ساختار ۱۶ ضلعی قرار گرفته است.

فضای داخلی به سبک باسلیکا است که شامل سه بخش ایوان، نمازخانه و محراب است. “برج ناقوس” درون یک گنبد هشت ضلعی، بر روی یک ایوان دو طبقه متصل به دیوار جنوبی کلیسا واقع شده است. داخل برج و در قسمت پایینی این گنبد، تزئینات زیبا و خیره کننده ای وجود دارند، دیوارهای داخلی با نقش و نگارهایی همچون تصاویر چشم نواز از مریم مقدس و عیسی خردسال تزئین شده اند.

راهرویی به نام “اجاق دانیال” هم به دیوار شمالی کلیسا متصل شده است. دانیال یکی از مقدسین قرن پنجم میلادی است. این قسمت دارای سکویی بلند است که میز سنگی ای برای انجام غسل تعمید روی آن قرار دارد.

در کنار این بنا، دِیری به قدمت ۹۰۰ سال وجود دارد که برای اسکان زائرین و مسافران عبوری استفاده می شده است.

سازه‌های آبی شوشتر – خوزستان – 2009 | آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو

در شمال خوزستان شهری به نام شوشتر قرار دارد که تنها ۶۳ کیلومتر با دزفول فاصله دارد. این شهر به مجموعه آبشار و سازه های آبی آن معروف است و هرساله پذیرای گردشگران زیادی است. تاریخ نویسان معتقد اند ساخت این شهر به دلیل از بین رفتن شهر شوش است از این رو شهری به نام شوشتر به معنی شهری بهتر در چندکیلومتری شهر شوش ساخته شد. جالب است بدانید شهر شوش تا اوایل دوره پهلوی مرکز استان خوزستان بوده است. به دلیل موقعیت ویژه ای که شهر شوشتر دارد و عبور رودخانه کارون و دز باعث شده که در این شهر یک سیستم آبیاری پیچیده و عظیمی وجود بیاید که قدمت آن به دوران هخامنشیان و ساسانیان باز‌می‌گردد. این سازه متشکل از پل‌ها، بند، آبشار، کانال و تونل‌های بزرگی است که به صورت بسیار هماهنگ و منظمی با هم دیگر در ارتباط هستند و نقش هدایت کردن آب را دارد این مجموعه زیبا و کم نظیر با هدف بیشترین استفاده از آب ایجاد شده است. اما امروزه تنها بخشی از آن باقی مانده است.
مجموعه آبی شوشتر از بزرگترین مجموعه‌‌های صنعتی قبل از انقلاب صنعتی است که در نوع خود نه تنها در ایران بلکه در جهان نیز بی‌نظیر است و نام خود را در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسانده است.

مجموعه بازار تبریز – آذربایجان شرقی – 2010

ازار تبریز از مهمترین جاذبه‌های گردشگری تبریز و یکی از بزرگترین بازارهای سرپوشیده جهان است. این بازار تاریخی که هنوز هم کسب و کار و تجارت در آن رونق فراوان دارد و از جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌آید، نشان دهنده اهمیت تبریز در مبادلات تجاری و فرهنگی در ایران از گذشته تا امروز بوده و در سازمان میراث فرهنگی یونسکو نیز به ثبت رسیده است که می‌توانید انواع سوغات تبریز را در آن خریداری کنید. با ما همراه شوید تا گشتی در این بزرگترین سازه مسقف جهان در شاه‌راه ابریشم بزنیم.

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی – اردبیل – 2010

مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی بسیار وسیع و بزرگ است و بخش های زیادی برای بازدید دارد که عبارتند از: صحن اصلی، سردر شاه عباس، دروازه اصلی یا سردر بزرگ، چله خانه جدید، حیاط بزرگ یا حیاط باغ، بنای معروف به دارالحدیث، گنبد الله الله (مقبره شیخ صفی)، تالار دارالحفاظ، شاه نشین، چینی خانه، آرامگاه شاه اسماعیل اول، حرمخانه، بنای معروف به جنت سرا.
در سال ۲۰۱۰ آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی در فهرست میراثجهانی یونسکو ثبت شد. این مجموعه تاریخی ارزشمند در میدان عالی قاپو و خیابان شیخ صفی اردبیل واقع شده است.

مجموعه باغ‌های ایرانی – مشترک چند استان – 2011

یکی از ویژگی های خاص مجموعه پاسارگاد، وجود باغ شاهی و مجموعه کاخی آن می باشد. در پاسارگاد، باغ ایرانی با تمام ویژگی و عناصر اصلی معماری اش ساخته شده. باغ شاهی در محوطه پاسارگاد شامل مجموعه ای از کاخ ها و کوشک ها به همراه جوی های سنگی و گلی بوده که آثار کمی از آنها باقی مانده است. این مجموعه به عنوان نمونه ای شاخص از ترکیب عناصر معماری با طبیعت و نقش و نحوه گردش و توزیع آب در داخل باغ و اطراف کاخ ها و شیوه باغ سازی، الگویی برای دوره های بعدی بوده است.

کل باغ ۸ هکتار وسعت داشته که به گفته مورخین، آرامگاه کوروش در میان باغی بزرگ و دشتی خرم بوده که توسط گذرهای آبی متعددی که از رود پلوار سرچشمه می گرفته، سیراب می شده است. باغ هایی که یکی از قدیمی ترین بقایای باغ سازی ایرانی بوده و امروز تنها قسمتی از کانال ها و آب نماهای آن باقی مانده است.

این باغ با عنوان مادر باغ های ایرانی همراه با هشت باغ دیگر در فهرست میراث جهانی یونسکو با نام باغ های ایرانی ثبت شده است.

مسجد جامع اصفهان – اصفهان – 2012

مسجد جامع اصفهان که به آن مسجد جمعه یا مسجد عتیق اصفهان نیز گفته می­شود، یکی از آثار تاریخی و مذهبی ایران در دوره ­های مختلف تاریخی بوده که توسط حکومت‌های مختلفی از جمله عباسی، آل بویه، سلجوقی و صفوی ساخته‌شده و یا مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته است.

باتوجه‌به قدمت این بنا، از آن به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی اصفهان یاد می‌شود و اغلب اوقات برای شناخت سبک معماری و مذهبی در دوران سلجوقیان از مسجد جامع اصفهان یاد می‌کنند.

مسجد جامع اصفهان در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۱۰ به نوان یکی از آثار ملی ایران در فهرست این آثار قرار گرفت و در سال ۱۳۹۰ (۲۰۱۲) در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت و به همین دلیل نیز سالانه گردشگران و توریست‌های مختلفی از کشورهای مختلف جهان برای بازدید از این بنای تاریخی به کشور ایران و شهر اصفهان سفر می‌کنند.

برج گنبد قابوس – گلستان – 2012

گنبد قابوس به عنوان سازه ای تاریخی در استان گلستان واقع شده است که با نام های برج گنبد کاووس یا برج گنبد قابوس شناخته می شود و همچنین لقب برج آزادی را نیز از آن خود کرده است. برج گنبد قابوس به عنوان بلندترین برج آجری در دنیاست که در قرن چهارم هجری ساخته شده و جنس این برج سرتاسر از جنس آجر است که با ارتفاع زیاد خود دارای معماری شگفت انگیزی است. هوش و ذکاوت سازندگان این برج قطعا قابل تحسین است.

چرا باید از گنبد قابوس بازدید کنیم؟

• گنبد قابوس یکی از شاهکارهای معماری ایران است که به عنوان بهترین اثر تاریخ مهندسی در جهان شهرت دارد.
• گنبد قابوس به عنوان پانزدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
• برج گنبد قابوس لقب بلندترین برج آجری جهان را از آن خود کرده است.

کاخ گلستان – تهران – 2013

کاخ گلستان بنایی واقع در بخش مرکزی شهر تهران است که در اواخر دهه ۹۸۰ هجری قمری در دوران صفویه ساخته و پس از آن توسط ۷ پادشاه قاجار به عنوان محل استقرار و پادشاهی، مورد استفاده قرار گرفت. کاخ گلستان مجموعه‌ای از چندین عمارت، حیاط، باغ، تالار و گذرگاه‌هایی است که هریک به نوبه خود می‌توانند یک اثر تاریخی و یک جاذبه گردشگری منحصربه‌فرد باشند.

حضور پادشاهان مختلف در این کاخ باعث شده روح بنا شاهد رویدادهای تاریخی مهم باشد، رویدادهایی که ما از برخی از آن‌ها باخبریم. اما برخی دیگر، مانند یک راز در دل دیوارهای بنا تا همیشه مسکوت باقی خواهند ماند. از مهم‌ترین رویدادهایی که در کاخ گلستان اتفاق افتاده می‌توان به تاج‌گذاری مظفرالدین شاه و احمدشاه قاجار، گشایش مجلس یکم، فراهم کردن مقدمات انقراض سلسلسه قاجار و استقرار سلطنت پهلوی، جلوس و تاج‌گذاری رضاشاه و تاج‌گذاری محمدرضا شاه پهلوی اشاره کرد. اینکه بنای کاخ گلستان در زمان صفویه ساخته شد اما آنچه که اکنون از دل تاریخ برمی‌آید همه رخدادهایی از دوران قاجار و پهلوی است، مربوط به این می‌شود که کاخ گلستان در طول تاریخ دچار تغییرات و بعضا آسیب‌های فراوانی شد. بنابراین در حال حاضر اطلاعات زیادی درمورد اتفاقاتی که پیش از دوران قاجار در این بنا رخ داده است، وجود ندارد.

کاخ گلستان یکی از ارزشمندترین مکان های تاریخی تهران است که بدون شک سزاوار معرفی به جهان است. پرونده ثبت کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۰۷ به شورای این سازمان ارسال شد. در ابتدا نگرانی‌هایی درمورد رد این درخواست به دلیل وجود بناهایی مرتفع در مجاورت کاخ وجود داشت. اما سرانجام پس از ۶ سال بررسی‌ها وپیگیری‌های فراوان، کاخ گلستان در سی و هفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در کامبوج به تاریخ ۲۳ ژوئن سال ۲۰۱۳ به عنوان نخستین اثر تاریخی ثبت جهانی در شهر تهران، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

شهر سوخته – سیستان و بلوچستان – 2014

استان سیستان و بلوچستان و شهرستان هامون دارای آب و هوای خشک و کویری است. در بیشتر ماه‌های سال دمای هوا در این استان بالا است. بنابراین برای سفر به این استان و بازدید از شهر سوخته بهترین زمان سال فصل پاییز است.

برای رفتن به شهر سوخته از تهران دو مسیر وجود دارد. مسیر شرقی از تهران به سبزوار و سپس حرکت به‌سوی استان خراسان جنوبی یکی از این دو مسیر است. حرکت از تهران به‌سوی شهرهای قم، کاشان، یزد، کرمان و نهبندان مسیر جنوبی این سفر است.

اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی زیبایی در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد. علاوه بر این اقامت‌گاه‌ها هتل آرام شهر زابل به‌دلیل فاصله کوتاه تا شهر سوخته و امکانات مناسب، گزینه ایده‌آلی برای اقامت خواهد بود.

بناهای تاریخی و آسیاب‌های بادی منطقه باستانی حوض‌دار، قلعه رستم زابل و کوه خواجه از مهم‌ترین مناطق دیدنی استان سیستان و بلوچستان هستند که با سفر به شهر سوخته می‌توان از آن‌ها دیدن کرد.

شهر سوخته یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و ملی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده است.

روستای میمند – کرمان – 2015

روستای میمند در ۳۸ کیلومتری شمال شرقی شهر بابک استان کرمان واقع شده است. این روستا یکی از سکونتگاه‌های صخره‌ای جهان و نوزدهمین اثر جهانی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. میمند از دو لغت می (شراب) و مند (مست) تشکیل شده است. بر اساس داستان‌هایی که نقل شده است، مردم این روستا پس از نوشیدن می و مست شدن، قلم و تیشه دست می‌گرفتند و شروع به کندن حفره‌ها در دل صخره می‌کردند.
عده ای دیگر معتقدند میمند به معنی میمنت و مبارکی است. از آثار بسیار قدیمی این روستا می توان به خانه‌های صخره‌ای پراکنده، معبد، قلعه و برج‌های مختلف که مربوط به هزاران سال است، اشاره نمود. چندین شهر وروستای گوناگون دیگر به نام میمند وجود دارد، اما قدمت میمند کرمان از نظر تاریخی بالاتر از همه آن ها ست.

محوطه باستانی شوش – خوزستان – 2015

شهر شوش واقع در استان خوزستان یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های شناخته‌شده جهان است و احتمالاً در سال ۴۰۰۰ پیش از میلاد پایه‌گذاری شده است.

محوطه میراث جهانی شوش، شامل تپه های بستانی است که کاخ اردشیر در ساحل رودخانه قرار گرفته است. بناهای تاریخی کشف شده شامل ساختارهای اداری، مسکونی و مجلل اند. تپه باستانی شوش از چندین لایه سکونتگاه های شهری در دوره های متوالی، از اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد تا قرن سیزدهم میلادی تشکیل شده است.

طبق اسناد شهر باستانی شوش از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده‌ و فعالیت‌های باستان‌شناسی در آن ادامه دارد. این شهر باستانی به همراه آرامگاه دانیال نبی و تحت نام بقعه دانیال نبی شهر شوش و تپه‌های مجاور در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۵۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. پرونده محوطه تاریخی شوش در ژوئیه ۲۰۱۵ در شهر بن آلمان به ثبت جهانی رسید. این محوطه تاریخی شامل کاخ شاپور، کاخ آپادانا، دروازه شرقی، کاخ هدیش، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش و مجموعه بناهای دوره اسلامی، تپه‌های آکروپول و قلعه فرانسوی‌ها است

قنات ایرانی – مشترک چند استان – 2016

در این زمینه تاکنون میراثی چون چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، بم و فضای فرهنگی آن، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ‌نوشته بیستون، مجموعه کلیساهای آذربایجان، سازه‌های آبی شوشتر، مجموعه تاریخی بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیل، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، میمند و شوش به ثبت جهانی یونسکو رسیده بودند.

حال یازده قنات ایرانی در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو به ثبت جهان رسیدند که در این رابطه علی اصغر سمسار یزدی – پژوهشگر و مشاور ارشد مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی که در تهیه و تدوین پرونده ثبت جهانی قنات‌های ایران نقش عمده ای داشته است، ویژگی‌های منحصر به فرد 11 قنات منتخب در فهرست آثار یونسکو را تشریح کرد.

دشت لوت – مشترک چند استان – 2016

ساختار قنات مشتمل بر مادر چاه، چاه‌ها، مجرا و هرنج يا مظهر قنات در يک شيب ملايم است. مهم‌ترين عاملي که درازاي قنات را مشخص مي‌کند، شيب زمين است. هرچه شيب زمين کمتر باشد درازاي قنات بيشتر و هرچه شيب بيشتر باشد درازاي قنات کمتر خواهد بود. مهم‌ترين قنوات ايران در استان‌هاي خراسان رضوي، خراسان جنوبي، يزد، کرمان، مرکزي و اصفهان قرار داردند.

وجود درازترين قنات در منطقه يزد و ژرف‌ترين آن، قنات قصبه گناباد با 350 متر ژرفاي مادر چاه، گواه آن است که ايران يکي از نخستين خاستگاه‌هاي قنات در جهان است. آن چه بيش از همه در ويژگي‌هاي برجسته اين قنوات مطرح است؛ پيوستگي نوآوري و عملکرد قنات از دوره هخامنشي تا دوره معاصر است. افزون بر فن‌آوري کهن و ديرپايي که در قنات قصبه گناباد در سرزمين خراسان وجود دارد؛ در يک پيوستگي تاريخي در ساخت ساير قنوات منطقه نيز به چشم مي‌خورد. نحوه ارتباط قنوات بلده و قصبه در چارچوب يک منظر فرهنگي ويژه، الگوي قنوات منطقه خراسان را به وجود آورده‌اند.

دانش و روش‌هاي خلاقانه‌اي که در ايجاد قنات زارچ به عنوان درازترين قنات و يا قنات حسن‌آباد مشير به عنوان نمونه‌اي از پرآب‌ترين قنوات يزد به کار گرفته شده؛ در ساخت قنوات اصفهان نيز ديده مي‌شود. به کارگيري فنوني چون استفاده از سدهاي زيرزميني و يا ساخت قنات در سطوح گوناگون مانند قنات مون که در دو طبقه ايجاد شده است آن را به عنوان الگوي قنوات دو طبقه مطرح مي‌سازد. جامع‌ترين نمونه‌هاي قنوات اصفهان به عنوان بهترين نمايندگان منطقه مرکزي فلات ايران که داراي فن‌آوري سد زيرزميني هستند؛ انتخاب شده‌اند.

قنوات وزوان و مزدآباد نشان دهنده توسعه طراحي و فن‌آوري قنات در فلات مرکزي ايران (اصفهان) هستند که الگوي ساخت قنوات ديگر در منظر منطقه مرکزي فلات ايران بوده‌اند. قنات پرآب ابراهيم‌آباد نيز نماينده ديگري از منطقه فلات مرکزي ايران است که در مجموعه قنات ايراني جاي دارد. قنوات بم شاهکار خلاقانه‌اي در استفاده از منابع آبي گسل‌ها براي دست‌يابي به آب‌هاي زيرزميني هستند که در کرمان ديده مي‌شود.

همه اين ويژگي‌ها در فرآيند تاريخي اين معماري سترگ به عنوان ارزش‌هاي برجسته جهاني در انتخاب اين نمونه‌ها مطرح بوده است. قنوات اکبرآباد و قاسم‌آباد، دو نمونه از قنوات جوان بم که از ميان ديگر قنوات کهنسال بم انتخاب شده‌اند، بخش کوچکي از منظر فرهنگي ميراث جهاني بم محسوب مي‌شوند و همچنان پس از وقوع زلزله بم جاري و زنده هستند که نشان از پويايي فن و فرهنگ ساخت قنات در ايران است. مجموعه قنوات به سبب دارا بودن ارزش‌هاي برجسته‌ي جهاني، در سال 1395 خورشيدي (2016 .م)، با معيارهاي (iii) و (iv) نشست چهلم استانبول به شماره‌ي 1506 در فهرست ميراث جهاني يونسکو ثبت شده است.

شهر تاریخی یزد – یزد – 2017

دومین شهر تاریخی جهان “برترین” جاذبه های گردشگری، تاریخی و میراث فرهنگی زیادی دارد که هر کدام از آن ها می تواند به تنهایی جاذبه ای منحصر به فرد برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد. این شهر به شهر بادگیرها معروف است. به دارالعباده، شهر دوچرخه‌ها، شهر شیرینی، شهر قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب.

تاریخ نویسان معتقدند که قدمت یزد به پیش از اسلام می رسد. عده ای هم می گویند که شاید شهر تاریخی یزد را باید در نقطه دیگری غیر از مکان کنونی آن جستجو کرد. اما با این حال قدمت بسیاری از آثار تاریخی کشف شده در شهر یزد به قرن پنجم هجری باز می گردد. در عین حال کشف بناهای دیگری متعلق به قرن های دوم و سوم هجری، تردیدها را در تخمین قدمت شهر یزد بیشتر می کند. در هر صورت تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته است، به طوری که در عهد پیشدادیان طایفه های در حال کوچ از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل عبادت شد. یزد را از آن جهت امن ترین شهر می دانند که جنگ و بلایای طبیعی تاکنون نتوانسته به آن صدمه ای وارد کند. به همین دلیل است که تاریخ نویسان از آن به عنوان امن ترین شهر ایران یاد کرده اند. مارکوپولو جهانگرد ایتالیایی نیز درباره یزد می گوید که تجار جاده ابریشم این شهر را به لحاظ امنیت مالی و جانی آن دوست دارند.

چشم‌انداز باستانی ساسانی – فارس – 2018

منظر باستان شناسی ساسانی منطقه فارس، هشت سایت باستانی است که در سه منطقه باستانی، فیروزآباد، بیشاپور، سروستان در جنوب غربی استان فارس واقع شده اند. این آثار یکی از چهار اثری هستند که در جلسه ۳۰ ژوئن ۲۰۱۸ کمیته میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند تا تعداد آثار ایرانی ثبت شده در میان میراث جهانی یونسکو به عدد ۲۳ و آثار استان فارس به عدد ۵ برسد.
ایران در آذر ۱۳۹۵ خورشیدی پرونده آثار ساسانی استان فارس را در سندی ۱۰۰۰ صفحه ای به یونسکو ارسال کرد و یونسکو در چهل و دومین جلسه سالانه اش که در ژوئن ۲۰۱۸ در بحرین برگزار شد این آثار را در کنار سه اثر دیگر در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار داد. سه اثر دیگر عبارتند از: سایت های مسیحی پنهان در ناحیه ناگازاکی، سانسا، صومعه های کوهستانی بودایی در کره و مجموعه آرت دکو و گوتیک ویکتوریایی بمبئی.
این سازه ها، کاخ ها و شهرها به اوائل و اواخر دوره شاهنشاهی ساسانی، که از ۲۲۴ تا ۶۵۸ بعد از میلاد، در سراسر این منطقه گسترش یافت، مربوط می شوند. این سایت ها شامل، شهر گور، پایتخت ساخته شده توسط بنیان گذار سلسله، اردشیر بابکان، بیشاپور، شهر و سازه معماری جانشینش، شاپور یکم و سروستان، کاخ بهرام پنجم پانزدهمین شاه ساسانی می شوند. چشم انداز باستان شناسی نشان گر بهره برداری بهینه از توپوگرافی طبیعی منطقه و شاهدی بر تأثیر سنت های فرهنگی هخامنشی و اشکانی و هنر رومی که خود تأثیر قابل توجهی بر معماری و سبک های هنری عصر اسلامی داشتند. سایر آثار شامل پیکره شاپور یکم ( غار شاپور ) ، کاخ اردشیر بابکان، قلعه دختر، سنگ نگاره پادشاهی اردشیر بابکان و نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان می شوند.

جنگل‌‌های هیرکانی – مشترک چند استان – 2019

جنگل‌های هیرکانی که تیرماه امسال در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد، از بقایای جنگل‌های دوران سوم زمین‌شناسی (ژوراسیک یا همان عصر دایناسورها) است که به لحاظ پایداری و قدمت اهمیت زیادی دارد. حدود ۲ میلیون هکتار از این جنگل‌ها در ایران و در ۵ استان گیلان،‏ گرگان، مازندران، خراسان شمالی و سمنان قرار دارد و ثبت جهانی این اثر ارزشمند در فهرست میراث جهانی، اقدامی مناسب برای حفظ زیست‌بوم و گردشگری طبیعی ایران به شمار می‌رود.

جنگل‌های هیرکانی نوار سبزی به طول ۸۵۰ کیلومتر است که از جلگه گرگان تا قسمتی از کشور آذربایجان کشیده شده و نام آن از نام قدیم گرگان که در گذشته «هیرکان» خوانده می‌شد، گرفته شده است. منطقه‌ای جنگلی در کرانه جنوبی دریای خزر و شمال رشته‌کوه‌های البرز که تنوع زیستی، گونه های بومی، نادر و منحصر به فرد گیاهی و جانوری و زیبایی حیرت‌انگیز طبیعی‌اش چشم هر بیننده ای را خیره می‌کند.

از جنگل‌های هیرکانی با نام فسیل زنده یا موزه طبیعی یاد می‌شود. زیرا بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها امروز به صورت فسیل در اروپا یافت می‌شوند. در جنگل‌های معتدل و آمیخته هیرکانی به دلیل حاصلخیزی خاک، تغییرات دما و بارندگی‌های متعدد گونه‌های گیاهی زیادی وجود دارد. بیش از ۸۰ گونه درختی پهن‌برگ، ۴ گونه سوزنی برگ و ۵۰ گونه درختچه‌ای تاکنون در آن شناسایی شده است.

راه آهن سراسری ایران – مشترک چند استان  – 2021

در نشست سوم مرداد ۱۴۰۰ چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو با تصویب اعضای کمیته، راه‌آهن سراسری ایران با طول حدود ۱۴۰۰ کیلومتر به‌عنوان بیست‌ و پنجمین میراث فرهنگی ملموس و نخستین میراث صنعتی ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق نخستین راه‌آهن در ایران به دوره قاجار در سال ۱۲۲۷ خورشیدی (۱۸۴۸ میلادی) از رشت به بندر پیربازار  و بندر انزلی بازمی‌گردد و بقایای این مسیر هنوز در مسیر رشت به پیربازار و یک  لوکوموتیو بخار  در محوطه اداره کل بنادر استان گیلان وجود دارد. ۱۲ کیلومتر از این راه‌آهن تا اواسط دوره رضاشاه همچنان استفاده می‌شده‌است.

منظر فرهنگی اورامانات – کردستان و کرمانشاه – 2021

/هورامان در استان‌های کرمانشاه و کردستان با حدود ۴۰۹ هزار هکتار عرصه و حریم قرار دارد که ۱۰۶ هزار هکتار آن مربوط به عرصه و ۳۰۳ هزار هکتار نیز جزو حریم است. این پرونده سال گذشته به یونسکو ارسال شد.

هورامان یا اورامان نام منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم بسیار خاص است که بخش‌هایی از شهرستان‌های سروآباد، سنندج و کامیاران در استان کردستان و شهرستان‌های روانسر، پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه را شامل می‌شود. بخش اصلی منظر فرهنگی هورامان/اورامانات شامل دره‌های ژاوه رود، اورامان تخت و لهون است.

حدود ۷۰۰ روستا در منطقه اورامانات/هورامان قرار دارد. در سال ۱۳۹۹ ارزیابی میدانی منظر فرهنگی اورامانات/هورامان توسط یک ارزیاب ایکوموس جهانی انجام شده است.

منطقه هورامان/اورامانات منطقه‌ای فرهنگی در غرب کشور بین دو استان کردستان و کرمانشاه واقع شده که دارای کوه‌های سربه فلک کشیده و رودهای خروشان است. وجود این عوامل طبیعی دره‌هایی را شکل داده که ساکنان هورامان/ اورامانات، هزاران سال در تعامل با طبیعت زندگی کرده و این تعامل را می‌توان در باغ های پلکانی، معماری پلکانی زندگی هوارنشینی (کوچ‌گاه‌های موقت)، جشن‌ها و آیین‌های اصیل، صنایع‌دستی منحصربه‌فرد منطقه و… مشاهده کرد.

منطقه‌ هورامان دارای قدمت تاریخی با پیشینه‌‌ای کهن فرهنگی، آداب و رسوم و نمادهای فرهنگی ویژه‌ای است که هر کدام از این نمادها روشنگر گوشه‌هایی از زوایای فرهنگ غنی و پربار این منطقه را نمایان می‌کند. پیشینه‌ سکونت در این منطقه به پیش از تاریخ برمی‌گردد که کشف قباله‌های هورامان وجود حاکمیت آشوریان، مادها، هخامنشیان و یونانیان را تأیید کرده است.