صنایع دستی گلستان

استان گلستان را می توان یکی از قطب های قوی تولید کننده صنایع دستی همچون فرش ترکمنی، گلیم، قالیچه، پشتی، قارچین، نمد بافی، سوزن دوزی، ابریشم دوزی بر پارچه، گلدوزی، زیور آلات ترکمنی، ساخت آلات موسیقی، ریسندگی و بافندگی الیاف، سبد بافی، وسایل چوبی، پارچه بافی و …. دانست. در اینجا به معرفی مهمترین این موارد می پردازیم.

یکی از مهم ترین دلایلی که سبب شده این استان از چنین صنایع دستی متنوع و منحصر به فردی برخوردار باشد وجود قومیت های مختلف در این استان است. استان گلستان از قدمتی 7 هزار ساله برخوردار است بنابراین نه تنها این صنایع دستی از تنوع بلکه از قدمتی بسیار طولانی برخوردار هستند که سبب شده هم نظر گردشگران و هم پژوهشگران به آن ها جلب شود.

عواملی نظیر تنوع اقلیمی، وجود منابع طبیعی متعدد ( مانند جنگلها، رودها، دشت، صحرا و … )، نوع فعالیت اقتصادی مبتنی بر کشاورزی و دامداری، وجود اقوام گوناگون بومی و مهاجر ( فارس، ترک، ترکمن، قزاق، بلوچ، سیستانی، خراسانی، شاهرودی، قزلباش، کرد ) و وجود هنرمندان و صنعتگران مستعد و با ذوق و سلیقه این استان سبب حفظ، احیاء و تولید انواع هنرهای سنتی در مناطق مختلف استان گلستان گردیده است.

ابریشم بافی

پیشینه ابریشم بافی در استان گلستان به دوران صفویه منسوب شده است. مردم این منطقه از گذشته های دور با تولید پیله های کرم ابریشم، نخ ابریشم تولید می نمودند، و از آن در بافت انواع فرش، حوله، قالیچه و ….. استفاده می کردند. در حا حاضر نمونه بارز آن در روسری های ترکمنی ابریشمی قابل مشاهده می باشد.

در استان گلستان پارچه های ابریشمی با دستگاه بافت دستی، بافته می شوند. این پارچه ها رنگ های متنوعی دارند و در طرح های حاشیه دار، ساده، چهار خونه و راه راه عمودی تولید می شوند. گردشگران می توانند محصولات متنوع ابریشمی منطقه را که به صورت لباس های محلی، روسری، دستمال، حوله و سفره عرضه می گردد، در طی سفر خریداری نمایند.

قالی ترکمن

قالی ترکمن که دارای بافت خاص و متفاوتی می باشد، پدیده ای خاص در صنعت قالی بافی به شمار می آید. نقوش به کار رفته در قالی ترکمن ذهنی باف بوده و از ارزش هنری نسبتا بالایی برخوردار است. این نقوش ذهنی باف که نشانگر فرهنگ بومی منطقه می باشد، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. قالیچه ها و پشتی های ترکمن را می توان از جمله سوغات های خاص و ارزشمند منطقه معرفی نمود. ارزش هنری بسیار بالای این نوع قالی ها منجر شده تا همواره سیاحان خارجی توجه بسیاری به این نوع قالی ها نشان دهند. بافت این قالی ها که در بین زنان ترکمن رایج بوده است، معمولا توسط دارهای افقی (زمینی) بافته می شوند. قالی های ترکمن به جهت رنگ نسبت به سایر قالی ها دارای تنوع کمتری هستند. این قالی ها بیشتر در دو نوع درشت باف پشمی یا ریز باف ابریشمی تولید می شوند، که مورد استقبال بیشتر گردشگران واقع شده است.

جواهرات ترکمن

از میان عشایر ایران، هیچ یک همانند ترکمن ها، هنر جواهر سازی را به کمال نرسانده اند. زنان ترکمن از کودکی با انواع زیورهای طلا، نقره و سنگهای تزئینی آشنا شده و خود را با آن می آرایند. استفاده از زیور در نزد ترکمن ها نه تنها جنبه خود آرایی و تزیینی داشته و دارد، بلکه از جنبه اقتصادی و فرهنگی نیز حائز اهمیت بوده است. از نظر فرهنگی، زیور آلات ترکمن ها به واسطه آویز های مختلف در هنگام حرکت، ایجاد سروصدا می کرده است که بیانگر قسمتی از فرهنگ آنها است. طلسم ها و طومارها که حامل ادعیه می باشند و قاب های قرآن که به گردن می آویزند، جنبه های اعتقادی استفاده از زیور آلات نزد ترکمن ها را روشن می سازند.

نمد مالی

یکی از لذت بخش ترین کارها در سفرها خرید صنایع دستی آن منطقه است.  یکی دیگر از رشته های صنایع دستی رایج در استان گلستان، نمد مالی است که بیشتر برای استفاده شخصی تولید می شود و برخلاف سایر مناطق ایران که نمد مالی کاری مردانه است، در استان گلستان و بخصوص در بین ترکمانان نمد مالی و تولید محصولات نمدی به وسیله زنان انجام می شود. نقش نمدها خطوط منحنی دارد و به نام های “چشم شتری”، قوچ، عقرب زرد و تیرانا خوانده می شود. نمد خوب را از پشم بهاره گوسفند تهیه می کنند وزنان هنرمند نقش شاخ قوچ را برروی آن می اندازند.

انواع نمدهای تولید شده مورد مصرف مختلفی دارد، از قبیل نمد زیر پایی، نمدی که دور آلاچیق می پیچند و نمد شولا که چوپانان به خود می پیچند.

سوزندوزی

از دیگر رشته های صنایع دستی رایج در استان گلستان، سوزندوزی است که تماماً توسط زنان و دختران هنرمند انجام می شود. آنان با دقت و ظرافت، با نخ های رنگین، برروی عرقچین کودکان و مچ شلوار، دور یقه و سر دست پیراهن زنانه را سوزندوزی کرده، نقش های زیبایی می آفرینند.

سایر تولیدات صنایع دستی استان گلستان را سفال و سرامیک سازی، هنرهای مرتبط با چوب نظیرمنبت، معرق و ساز سازی، طراحی فرش و محصولات بافتنی تشکیل می دهند.

روسری ترکمن

روسری های ترکمن روسری های بزرگ و زیبایی هستند که معمولا در جنس های مختلف به ویژه ابریشم تهیه می شود. طرح این روسری های معمولا گل های بزرگ و رنگارنگ است که همخوانی خوبی با رنگ زمینه روسری دارند. بی شک معروف ترین و محبوب ترین سوغات گلستان برای بانوان روسری ترکمن است که می توانید آن را در طرح ها و رنگ های مختلف در بازارها پیدا کنید.

سوغات خوراکی گلستان

حلوای آوماج

حلوای آوماج را مختص استان گلستان می دانند، به طوری که طرز تهیه ی خاص و منحصر به فرد آن در هیچ جای دیگر شناخته شده نمی باشد. این حلوا که نوعی شیرینی نیز محسوب می شود، در ایام نوروز تهیه می شده است، اما امروزه در بسیاری از شیرینی فروشی های این استان مشاهده می شود. استفاده از شیره انگور و عسل در پخت این حلوا، منجر شده تا آن طعم متفاوت و بی نظیری داشته باشد. فرم لوزی این حلوا که با پودر پسته و بادام تزئین می شود، مورد استقبال بسیاری از گردشگران واقع شده است.

نان پادرازی

شیرینی یا نان پادرازی که یک شیرینی ساده استر آبادی محسوب می شود، در فهرست آثار ملی کشور، تحت عنوان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است. این نوع شیرینی که پخت آن در آستانه ی سال نو صورت می گیرد، دارای شیرینی کمی بوده و در دو نوع خشک و روغنی پخته می شود. نوع خشک آن در عزاداری ها و مراسم های مذهبی در کنار حلوا و خرما مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین نوع روغنی آن نیز جهت پذیرایی میهمان ها د رکنار چای مصرف می گردد. روغن، آرد، گلاب و سیاه دانه از جمله موادی هستند که در تهیه نان پادرازی به کار می روند، و از آنجا که در ترکیب این نوع نان، شکر به کار نمی رود می تواند برای افراد مبتلا به دیابت کم خطر تر باشد.

نان خرمایی

این شیرینی یکی از خوشمزه های استان گلستان به ویژه مردم گرگان است که بیشتر در عیدها و جشن های مردم شهر مورد استفاده قرار می گیرد. برای تهیه نان این شیرینی از آرد، روغن و خمیر مایع و برای تهیه مغزی آن از خرما، گردو و هل استفاده می کنند. این شیرینی خوشمزه را می توانید در شیرینی پزی و نان پزی های شهر گرگان به راحتی پیدا کنید. نان خرمایی شباهت زیادی به کلمپه، از شیرینی های استان کرمان دارد.

شیرینی سرغربالی

این شیرینی خوشمزه نیز در مهمانی ها و جشن های مردم گلستان جایگاه ویژه ای دارد. شکل ظاهری این شیرینی کمی به تخم مرغ شباهت دارد و وجه تمایز آن نسبت شیرینی های دیگر، این است که آن را در روغن سرخ می کنند. برای تهیه این شیرینی از خمیر مایه، پودر قند، پودر هل، ماست، وانیل و … استفاده می شود.

حلوا جز | حلوا گردویی

حلوا جز یا حلوا گردویی از محبوب ترین انواع حلوا در استان گلستان است و بیشتر در شهر هایی مثل کردکوی به صورت سنتی تهیه می شود. در تهیه حلوا جز به هیچ عنوان از آرد استفاده نمی شود و مواد اصلی تشکیل دهنده آن برنج نیم دانه و گردوی آسیاب شده است که گلستانی ها به این ترکیب دنگتو می گویند. این حلوا را معمولا در جشن ها و اعیاد سنتی و همچنین عزاداری ها برای پذیرایی از میهمانان استفاده می کنند.

پشت زیک

این شیرینی شباهت زیادی به سوهان کنجدی دارد و علاوه بر کنجد به آن گردو نیز اضافه می کنند.

خاویار

خاویار یکی از گران ترین و مغذی ترین مواد خوراکی در سراسر دنیاست که بی شک بهترین نوع آن در کشور عزیزمان ایران یافت می شود. این خاویار گران قیمت از دل ماهی اوزون برون در دریای کاسپین به دست می آید و به کشورهای دنیا صادر می شود. می توان گفت یکی از مهم ترین مکان های صید این ماهی جزیره آشوراده در ترکمن صحراست. زمان صید این ماهی از مهر ماه آغاز شده و تا اردیبهشت ادامه پیدا می کند. شما نیز می توانید از مراکز مختلف استان گلستان به ویژه ترکمن صحرا این ماده غذایی گران قیمت را تهیه کنید.