تعریف صنایع دستی
همانطور که اسم آن پیداست، وسیله و صنعتی که به کمک دست و با ابزار ساده ساخته میشود را صنایع دستی میگویند. این یعنی ابزار به کار گرفته شده برای تولید یک اثر هنری و دستی، ساده بوده و از پیچیدگی خاصی برخوردار نیستند. برای همین بیشتر نیرو و توان انسانی و همچنین ذوق و استعداد برای ساخت این محصولات دخیل است. بنابراین لوازمی که به طور انبوه و با ماشین آلات صنعتی ساخته میشوند را صنایع دستی نمینامیم.
صنایع دستی، بسته به جو حاکم بر جامعه و خصوصیات مردم یک منطقه، متفاوت است. برای مثال در ایران، با توجه به ویژگیهای خاص صنایع دستی، هر وسیلهای را نمیتوانیم در دایره صنایع دستی قرار دهیم. چرا که این آثار از ویژگیها و خصوصیات متفاوتی نسبت به سایر محصولات برخوردار هستند.
از ابتدایی ترین سالهای تشکیل تمدن در کنار رودخانهها و زمینهای حاصلخیز تاکنون انسانها به تولید لوازم مورد نیاز خود پرداختهاند. امروزه بیشتر لوازم مورد نیاز روزانه در کارخانهها و با دستگاههای پیشرفته تولید میشوند اما همچنان صنایع دستی اصیل ایرانی محبوبیت فراوانی دارند. علت آن را میتوان به ذوق هنرمندان و روح نوستالژیک صنایع دستی ربط داد.
در سالهای اخیر استفاده از صنایع دستی از جمله لوازم سفالی، قلمزنی، ظروف مسی و چوبی و … گسترش بسیاری یافته است. اما تا چه حدی با این صنایع دستی آشنا هستید؟ آیا تعریف دقیق صنایع دستی را میدانید؟ میدانید چگونه میتوان صنایع دستی اصیل را از موارد غیر اصل تشخیص داد؟ در مقاله زیر به تمامی این سوالها پاسخ خواهیم داد.
برای آشنایی بیشتر با صنایع دستی ، مطالب مجله صنایع دستی دوراونتاش را مطالعه کنید :
تعاریف متفاوت از صنایع دستی :
از میان تعاریفی که تاکنون از صنایع دستی (یا هنرهای صناعی، واژه پیشنهادی جایگزین “هنرهای دستی” توسط گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر ) ارایه شده است. سه تعریف را میتوان معتبر دانست:
تعریف اول: صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فرآوردههای آن با دست انجام گرفته و در چهارچوب فرهنگ و بینشهای فلسفی، ذوق و هنر انسانهای هر منطقه با توجه به میراثهای قومی آنان ساخته و پرداخته میشود. (۱۳۴۸ – شورای صنایع دستی ایران)
تعریف دوم: صنایع دستی به مجموعه ای از «هنر – صنعت» ها اطلاق میشود که به طور عمده با استفاده از مواد اولیهی بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به کمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی می شود که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای است ( ۱۳۶۲ – گروهی از کارشناسان سازمان صنایع دستی ایران )
تعریف سوم: گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر، واژهی «هنرهای صناعی» را گویاتر و کامل تر از واژهی «صنایع دستی» میداند و پس از ارایهی تعریفی از هنرهای سنتی، برای هنرهای صناعی به عنوان زیرمجموعه مهمی از هنرهای سنتی تعریف زیر را نیز ارایه داده است:
هنرهای سنتی: با منشأ گرفتن از مبدأ واحد، محمل سیر و سلوکی فردی است که از طریق دریافت شهودی بر مبنای آدابی معنوی و به شیوهی استاد و شاگردی انتقال می یابد و صورتی از تجلیات گوناگون زیبایی حقیقی را متناسب با شرایط زمانی و مکانی در اثر هنری متعین میسازد.
هنرهای صناعی (صنایع دستی): بخشی از هنرهای سنتی است که با بهره گیری از فنون و مهارتهای متناسب و با قابلیت تکثیر غیر ماشینی در متن زندگی فردی و جمعی عرضه میشود.
خصوصیات و ویژگی های اصلی صنایع دستی
اصلی ترین ویژگی اصلی صنایع دستی این است که بخش بزرگی از آن توسط دست انسان و ابزار و وسایل دم دستی تولید می شود. صنایع دستی هم می تواند به صورت خانگی تولید شود و هم حالت کارگاهی داشته باشد. این صنعت قابلیت استقرار در کوچکترین روستا و یا بزرگترین شهر بدون نیاز به هیچ گونه فناوری پیشرفته دارد و تنها تخصص افراد بومی نیاز اصلی برای ماندگاری این صنعت ارزشمند است.
صنایع دستی محصولاتی را شامل می شود که در کنار جنبه ی مصرفی، ویژگی های فرهنگی و هنری را هم دارند و این خصوصیات به صورت رنگ بندی، نقوش و طرح های مخصوص هر ناحیه تجلی می یابد.
از ویژگیهای صنایع دستی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
– انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید توسط دست و ابزار و وسایل دستی
– برای تولید هر یک از آثار هنرهای صناعی، مراحل متعددی طی میشود ولی انجام کلیهی این مراحل به وسیلهی دست، ابزار و وسایل دستی الزامی نبوده و چنانچه تنها قسمتی از مراحل اساسی تولید به این طریق انجام شود، محصول تولید شده با توجه به مواردی که در تعریف ذکر شده، صنایع دستی محسوب میشود.
– حضور مؤثر، بلاواسطه، خلاق و تعیین کنندهی انسان در تولید هر محصول تامین قسمت عمدهی مواد اولیهی مصرفی از منابع داخلی
– داشتن بار فرهنگی (استفاده از نگاره ها، نقش ها و رنگ آمیزهای اصیل، بومی و سنتی)
– عدم همانندی و عدم تشابه فرآوردههای تولیدی با یکدیگر
– عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد در مقایسه با صنایع دیگر
– بی نیازی به کارشناسی و متخصص خارجی
– دارا بودن ارزش افزودهی زیاد در مقایسه با صنایع دیگر
– قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف (شهر، روستا و حتی در جوامع عشایری)
– قابلیت انتقال تجربیات و رموز و فنون تولیدی به صورت سینه به سینه و همچنین طبق روش استاد و شاگردی و نیز به شیوههای آموزشی مدون و نهایتاً آموزش آکادمیک و دانشگاهی.
نحوه شناسایی صنایع دستی اصل
از آنجایی که هنر ایرانی در کشورهای خارجی طرفداران زیادی دارد کشورهایی همچون چین، هند و اندونزی با الگو برداری از هنر ایرانی اقدام به تولید صنایع دستی کردهاند که این محصولات تنها فقط شبیه هنرهای دستی ایران است اما با ماشینآلات و مواد شیمیایی تهیه میشود، به همین جهت شناخت صنایع دستی ایرانی اصلی از تقلبی باعث میشود تا بازار آثار هنری تقلبی کساد شده و بازار ایرانی رونق بگیرد.
صنایع دستی اصل دارای شناسنامه هستند
مهمترین صنایع دستی ایران را انواع زیراندازهای سنتی همچون گلیم، زیلو، گبه و قالی، نساجی سنتی، هنرهای مرتبط با چوب و فلز، سفال و سرامیک و شیشه تشکیل میدهند که آشنایی با آنها هنگام خرید ضروری است.
مثلاٌ اینکه بدانید در یک گلیم اصلی هیچگاه از کاموا و پلاستیک استفاده نمیشود و رنگهای آن کاملاً طبیعی است یا هنگام خرید انگشتر فیروزه مهمترین نکته رنگ آن و رگههای موجود روی سنگ است.
تمامی محصولات صنایع دستی اصل دارای شناسنامه هستند که در آن مشخصات فنی و هنری محصول قید شده است، بسته بندی ایمن و شکیل هم نماد دیگر یک کالای با اصالت است.
اِلمانهای ایرانی در صنایع دستی
محمد انشایی، معاون صنایع دستی استان تهران در گفتوگو با خبرنگار فارس در خصوص شیوه تشخیص آثار هنری اصلی میگوید: «ما برای صنایع دستی یک تعریف کلی داریم که عبارت است از تولید محصولاتی با استفاده از مواد اولیه طبیعی و برگشتپذیر به طبیعت، ذوق هنری و کار دست، بنابراین وقتی از صنایع دستی حرف میزنیم باید بدانیم که آثاری که پلاستیک یا مواد غیرطبیعی درآنها به کار رفته، و در ساخت آن از پرس و ماشین استفاده شده، اصل نیست.
یکی دیگر از راههای تشخیص صنایع دستی اصلی نقش و نگارهای ایرانی همچون بتهجقه، گل و مرغ و سرو است که از آنها با عنوان اِلمانهای ایرانی یاد میشود.»
به دنبال نشان ملی مرغوبیت کالا باشید
تمامی کالاهای اصلی دارای نشان ملی مرغوبیت کالا هستند و صنعتگرانی که این نشان را دارند یک گواهی هم از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دریافت میکنند که مکمل این نشان است، بنابراین هنگام خرید صنایع دستی به شناسنامه و نشان ملی مرغوبیت کالا توجه داشته باشید تا کالای تقلبی را به شما نفروشند.
تاریخچه صنایع دستی در جهان
آثار مادی و معنوی بر جای مانده از تمدن های بشری و صنایع دستی در جهان، نمایانگر فرهنگ و تمدن اقوام گذشته هر سرزمین است و صنایع دستی، از میان تمام آنچه به عنوان میراث فرهنگی یک ملت تلقی می گردد، جایگاهی ویژه و نقشی اساسی در معرفی فرهنگ و تمدن گذشته هر ملت دارد.
در این آثار است که اخلاق آداب اجتماعی و خصوصیات ذوقی و اعتقادات هر دوره بی پرده عنوان گشته و امکان دستیابی به پنهان ترین زوایای روحی ملل فراهم می گردد.
تا پیش از انقلاب صنعتی و ورود به دنیای مدرن، صنایع دستی در زندگی مردم نقشی برجسته داشت، زیرا همه آنچه که مردم در زندگی خویش استفاده می کردند، مانند وسایل پخت غذا، ابزارهای مورد استفاده در کشاورزی، پارچه هایی که در دوخت تن پوش مورد استفاده قرار می گرفت، زیورآلات، سلاح های جنگی و دیگر وسایل مورد نیاز بشر،همهو همه به وسیله دست و ابزارهای دستی ساخته می شد. صنایع دستی در مراحل مختلف تکامل اقتصادی یعنی اقتصاد شبانی، اقتصاد کشاورزی و حتی اقتصاد صنعتی، تامین کننده بسیاری از احتیاجات بشر بوده است. ابا ظهور انقلاب صنعتی در سال ۱۸۰۰ میلادی، صنایع دستی رو به افول رفت و جوامع برای تولیدات به استفاده از ماشین و ابزارآلات جدید پرداخته و آن را جایگزین تولیدات دستی کردند و از سوی دیگر، مواد جدید و مصنوعی در تولیدات، جایگزین مواد اولیه بومی شدند.
بعد از جنگ جهانی دوم بسیاری از کشورها جهت حفظ استقلال و درون زایی اقتصادی، بیش از گذشته به صنایع دستی روی آوردند از جمله این کشورها هند، پاکستان، چین، مکزیک و یونان را می توان نام برد. در ایران ۳۷۰ رشته صنایع دستی به ثبت رسیده است. طبق دسته بندی صورت گرفته توسط كارشناسان سازمان صنایع دستی ایران (بر مبنای روش و تكنیك ساخت) ۲۴ دسته صنایع دستی در ایران وجود دارد. متأسفانه، با وجود پتانسیل های بسیار، ایران از سهم اندکی در صادرات جهانی صنایع دستی برخوردار است و فاصله بسیاری با صادرکنندگان اصلی صنایع دستی جهان دارد. معرفی، تبلیغات هدفمند و بازاریابی تخصصی و بهره گیری از ظرفیت فناوری های مدرن چه در حوزه تولید و چه در حوزه عرضه، به حل این معضل کمک شایانی خواهد کرد.
فروش صنایع دستی
تلاش ما در حوزه تولید و فروش صنایع دستی با کیفیت در بازار این صنعت است . صنایع دستی دوراونتاش از سال 1368 تولید و فروش صنایع دستی را در بخش های تولید محصولات حصیری، گلیم دستباف ایرانی، کیف گلیمی، آویز های دیواری دست ساز سنتی در دست دارد. فروش صنایع دستی به معنی انتشار فرهنگ و هنر به همراه تقویت بُعد اقتصادی کشور است . چراکه صنایع دستی مهمترین صنعت در بخش صادرات محسوب می شود .
فروش عمده صنایع دستی :
تولیدی دوراونتاش با فروش عمده صنایع دستی به مغازه داران و فروشندگان شهر های مختلف مخاطبان بسیاری را جذب کرده . مغازه داران می توانند به صورت مستقیم از تولید کننده خرید کننده . تا با تنوع بالای محصولات و قیمت های به صرفه روبه رو شوند. برای خرید عمده اینجا کلیک کنید
تهیه و گردآوری : مجله صنایع دستی دوراونتاش
اهمیت صنایع دستی در کشورهای کختلف
امروزه در هر یک از کشورهای جهان (اعم از کشورهای در حال توسعه و کشورهای پیشرفته و صنعتی) می توان صنایع دستی خاصی را مشاهده نمود و در بین بیش از ۲۳۰ کشور جهان که حدود 90 کشور آن عضو شورای جهانی صنایع دستی می باشند، صنایع دستی دارای مقام و مرتبه ای متأثر از وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هریک از کشورها می باشد.
در این بخش وضعیت صنایع دستی ۲۹ کشور منتخب از مناطق مختلف جهان مورد بررسی و نگرش قرار گرفته و کوشش گردیده به چگونگی وضع صنایع دستی کشور یا کشورهای مختلف قارههای جهان که دارای سابقهی تاریخی بیشتری می باشند، پرداخته شود. با عنایت به این توضیح:
از قارهی آسیا:
- کشورهای هند، پاکستان، چین، ژاپن، سریلانکا، اندونزی، جمهوری کره، میانمار، تایلند، سوریه، مالزی، لبنان، بنگلادش و عربستان
از قارهای آفریقا:
- کشورهای سنگال، کامرون، اتیوپی، جمهوری مصر و مغرب
از قارهی استرالیا:
- کشور استرالیا
از آمریکای لاتین:
- کشورهای مکزیک و کلمبیا
از قارهی اروپا:
- کشورهای اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، آلمان، یونان، فرانسه و لهستان
انتخاب شده اند که در زمینهی وضعیت کنونی صنایع دستی در هر کدام از کشورهای مذکور به اختصار توضیحاتی دربارهی صنایع دستی موجود، سازمانهای مسئول صنایع دستی و مؤسسات آموزشی مربوطه ارائه گردیده است.
معروف ترین صنایع دستی در کشورهای مختلف
آخرین دیدگاهها