صنایع دستی پاکستان به لحاظ وجهة هنری در داخل و خارج از کشور از جایگاه ممتازی برخوردار است. ازجمله صنایع دستی پاکستان میتوان به دگمه، شانه، میز و صندلی و مصنوعات چوبی، پارچه، رنگ رزی، پارچه، سوزن دوزی، زیورآلات، طناب، قالی و گلیم اشاره نمود.
صنایع پاکستان
پس ازاستقلال، کشورپاکستان ازصنعتی عقب مانده و بیمار برخورداربوده و معدود کارخانه‌های موجود کشور نیز تولید مطلوبی نداشتند. ازاین روی، دولت نوپای پاکستان طی سال ۱۹۴۸، مبادرت به اعلان سیاست صنعتی خود نموده و برای بهبود وضع صنعت کشور، به تقویت سرمایه گذاری در بخش خصوصی مبادرت نمود. در سال ۱۹۷۲، صنایع مهم کشور اعم از ذوب آهن، فلزات، ابزار برقی، ماشین سازی، تراکتورسازی، صنایع شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، سیمان سازی، ذخایر نفت، گاز و برق ملی شد.
هنگام تشکیل حکومت پاکستان چندین کارخانه کوچک ذوب آهن با فعالیت و تولیدات محدود وجود داشت. تا اینکه طی سال ۱۹۷۳، با همکاری دولت شوروی سابق، کارخانه بزرگ ذوب آهن در بندر قاسم نزدیک شهر کراچی تأسیس گردید. در حال حاضر اکثر بخش‌های این کارخانه فعال است.
کارخانه بزرگ ماشین سازی با همکاری دولت چین درشهرک تکسیلا حومه شهر راولپندی تأسیس گردیده است. تولیدات این کارخانه اغلب برماشین آلات و لوازم برقی و ابزار مهندسی مشتمل میگردد.
واگن قطار، موتورماشین آلات سنگین جاده سازی، ماشین آلات کارخانه های سیمان، شکرسازی، کودشیمیایی و فرآورده‌های نفتی از جمله تولیدات مهم این کارخانه به شمار می‌آید.
طی سال ۱۹۵۱، نخستین کارخانه اسلحه سازی پاکستان در پادگان (واه) حومه شهر راولپندی تأسیس گردید. بعدهاکارخانه‌های دیگر تولید اسلحه در شهر واه تأسیس گردید که به تولید ابزار آلات غیرنظامی می‌پرداختند. صنعت ساخت سلاح‌های سبک پاکستان به مرحله خودکفایی رسیده و به صدور اسلحه به برخی از کشورهای اسلامی منتتهی گردیده است.
درکارخانه کشتی سازی بندرکراچی انواع کشتی‌های کوچک و بزرگ تولید میگردد. این تولیدات به کشورهای عربستان و امارات متحده عربی، ایران (کشتی‌های ماهیگیری) صادر میگردد. این کارخانه علاوه برساخت کشتی، ازامکانات تعمیر و بازسازی کشتی نیزبرخورداراست. در منطقه گدانی استان بلوچستان (سواحل دریای عمان) کشتی‌های بزرگ و کهنه اوراق شده و ورقه‌های آهن و فلزات آن در کارخانه‌های ذوب آهن و فولاد کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دو پالایشگاه نفت در شهرهای راولپندی و ملتان و دو پالایشگاه دیگر در شهر کراچی قرار دارند. در پالایشگاه‌ها نفت استخراج شده از چاه‌های شهرستان‌های اتک، چکوال وجهلم تصفیه می‌شود. طبق قرارداد منعقده میان دولت‌های ایران و پاکستان طی سال ۱۹۹۴، پالایشگاه دیگری در شهر کراچی در دست تأسیس است.
صنایع دستی پاکستان به لحاظ وجهة هنری در داخل و خارج از کشور از جایگاه ممتازی برخوردار است. ازجمله صنایع دستی پاکستان میتوان به دگمه، شانه، میز و صندلی و مصنوعات چوبی، پارچه، رنگ رزی، پارچه، سوزن دوزی، زیورآلات، طناب، قالی و گلیم اشاره نمود.
آشنایی با کشور پاکستان
تاریخ کشور پاكستان مطابق با تاریخ شبه قاره و هندوستان همراه است. آثار تاریخی و قدیمی بسیاری از قرن سوم قبل از میلاد مسیح كشف شده است. آثار به دست آمده از معماری های گذشته کشور پاكستان نشان از تاثیر فرهنگ و معماری ایران می باشد. داریوش اول در سال 512 مناطق پنجاب و سند را فتح کرد و به عنوان بیستمین ولایت امپراطوری بزرگ خود معرفی نمود. سلطان محمود غزنوی و نادرشاه افشار بارها این منطقه را فتح و تحت تصرف و تسخیر خود قرار دادند. در آن زمان زبان فارسی به عنوان زبان رسمی شبه قاره بود كه هشتصد سال مورد استفاده قرار گرفت و آثار زیاد ادبی و عرفانی، هنری توسط شاعران و نویسندگان، عارفان، هنرمندان بهوجود آمد. بعد از آن انگلیسی ها از طریق كمپانی هند شرقی و سپس برای مدت دو قرن بر این سرزمین سلطه داشتند. پاكستان به لحاظ استراتژیک در نقطه ای از آسیا و در مسیر اتصال چین به مدیترانه و هند به آسیای مركزی قرار دارد و در مدت هزاران سال این سرزمین محل تلاقی ذوب و جوشش فرهنگ های گوناگون، بازرگانان و گردشگران و زائران بوده است.
جمهوری اسلامی پاكستان کشوری در جنوب آسیا قرار دارد. پایتخت این کشور، شهر اسلام آباد است. پاکستان از شمال با افغانستان و چین، از شمال غربی با افغانستان، از شمال شرقی و شرق با هند و از غرب با ایران مرز مشترک دارد و البته پاکستان از جنوب و جنوب غربی نیز به دریای عمان متصل می شود. مساحت پاکستان 803943 کیلومتر مربع است. از نظر جغرافیایی می توان پاكستان را به سه بخش عمده تقسیم کرد که این سه بخش عبارت است از منطقه كوهستانی شمالی كه محل تقاطع سه رشته كوه عظیم جهان یعنی هندوكش، قراقروم و هیمالیا بوده، بخش دوم فلات بزرگ بلوچستان كه در جنوب غربی به طور پراكنده گسترش یافته است. بخش سوم دشت های پنجاب و سند در اطراف رود سند می باشد. در جنوب پاکستان بندر بزرگی به نام بندر کراچی وجود دارد که باعث شده است تا پاكستان از امكانات لازم جهت دسترسی به آب‌های آزاد برخوردار باشد. البته اقیانوس هند موثرترین عامل در تسهیل ارتباطات این كشور با سایر كشورها به شمار می آید. پاکستان، از لحاظ منابع طبیعی كشور چندان غنی به شمار نمی آید زیرا به جز برخورداری از گاز طبیعی، در سایر منابع بسیار فقیر است. از لحاظ وضعیت زیست محیطی نیز این كشور موقعیت مناسبی ندارد. منابع آبی آن به دلیل ضعف سیستم فاضلاب، به پساب های شهری، صنعتی و كشاورزی به شدت آلوده شده است. افزون بر این، این كشور در سال های اخیر با پدیده فرسایش خاک و بیابان زایی نیز مواجه شده است.
فرهنگ و زبان مردم پاکستان
پس از استقلال این كشور زبان رسمی و ملی پاکستان، زبان اردو اعلام شد. اما تاكنون این زبان در برخی از مقاطع آموزشی و اداری همچنان جایگزین زبان انگلیسی نشده است. زبان آموزشی در مقاطع ابتدایی و متوسطه زبان اردو و زبان علمی و دانشگاهی زبان انگلیسی می باشد. زبان اردو تركیبی از زبان های فارسی، عربی، تركی، انگلیسی وسانسكریت است. در حال حاضر 32 زبان، لهجه وگویش در كشور پاكستان رایج است.
کشور پاكستان در ابتدا بر مبنای اكثریت مسلمان تشكیل شد. پاکستان اولین جمهوری اسلامی را تشكیل داد و سعی نمود تا بر مبنای دین اسلام عمل كند. كشور پاكستان به نام دین اسلام و به عنوان كشوری خاص مسلمانان شبه قاره تأسیس شد و از همان ابتدا نام و نشان اسلامی را برای خود حفظ كرده است. درواقع حدود 98 درصد از جمعیت پاکستان را مسلمانان تشكیل می دهند كه از میان آنها 75 درصد اهل سنت می باشند و اكثرا از مذهب حنفی و اندکی شافعی هستند. سایر گروه های دینی شامل مسیحیان و هندوها جمعیت را تشكیل می دهند. بنابر قانون اساسی، رئیس جمهور و نخست وزیر پاکستان باید مسلمان باشند اما همه اقلیت های مذهبی به نسبت تعدادشان در شورای ملی پاكستان دارای نماینده هستند.
در کشور پاکستان چهار قوم بزرگ و مهم به نام های پنجابی، بلوچ، سندی، وپاتان وجود دارد که جزو ملت پاکستان کحس.ب می شوند. قوم دیگری نیز به نام بنگالی دراین کشور زندگی می کنند که درسال 1971 با استقلال بنگلادش، از پاکستان جدا شده است. قوم پاتان یا پشتون در مناطق مرزی ایران، پاکستان وافغانستان زندگی می کنند و از آنها به نام مردمانی رشید، متعصب و راستگو یاد می شود. از قوم های ذکر شده، پنجابی ها بیش ازنیمی از جمعیت کشور پاکستان را تشکیل می دهند و به همین دلیل در مناصب مهم دولتی این کشور قرار گرفته اند.
جمعیت
پاکستان دارای جمعیتی بیش از صد و شصت و چهار میلیون نفر است. در مقام مقایسه با سایر کشورها، رتبه ششم در جهان را دارا می‌باشد. ساختار سنی جمعیت پاکستان حاکی از این مطلب است که ۹/ ۳۶ درصد از آن را افراد صفر تا ۱۴ سال، ۸/ ۵۸ درصد را ۱۵ تا ۶۴ و تنها ۳/ ۴ درصد را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند.
بر این مبنا، میانگین سنی جمعیت این کشور به طور کلی، ۹/ ۲۰ سال است که به تفکیک، میانگین سنی مردان ۷/ ۲۰ سال و میانگین سنی زنان ۲۱ سال است. این رقم به خوبی گویای آن است که پاکستان کشور بسیار جوانی است. نرخ زاد و ولد در این کشور، ۵۲/ ۲۷ درصد تولد در هر هزار نفر جمعیت است. دقت در هرم جمعیتی پاکستان نشان می‌دهد که نرخ رشد جمعیت جوان این کشوربسیار بالاست. بر مبنای آمارهای سال ۲۰۰۷، نرخ رشد جمعیت در این کشور ۸۲/ ۱ درصد است.
بالا بودن نرخ رشد جمعیت جوان این کشور با توجه به توانایی محدود اقتصاد آن برای ایجاد شغل، موجب شده است که نرخ رشد بیکاری در این کشور نیز به طور چشمگیری افزایش یابد. این جمعیت در چهار ایالت پنجاب، بلوچستان، سند و سرحد به طور نامتوازن پراکنده شده‌اند و همین امر سبب بروز مشکلاتی از جهت توزیع امکانات شده است. شاخص امید به زندگی در این کشور به طور کلی، ۷۵/ ۶۳ سال است که به طور تفکیکی، در مردان ۷۳/ ۶۲ سال و در زنان ۸۳/ ۶۴ سال می‌باشد.
میزان مبتلایان به بیماری ایدز در میان جمعیت این کشور ۱/ ۰ درصد است و بر مبنای برخی از آمارها، ۷۴ هزار نفر مبتلا به ایدز در این کشور زندگی می‌کنند. نرخ باسوادی در میان جمعیت ۱۵ سال به بالای این کشور، به طور کلی ۹/ ۴۹ درصد است. این نرخ در میان مردان ۶۳ درصد و در میان زنان ۳۶ درصد می‌باشد.گروه‌های پنجابی، سندی، پشتون، بلوچ و مهاجر (مهاجرانی که در زمان تجزیه شبه قاره از هند به این کشور آمدند)، گروه‌های اصلی قومی در این کشور را تشکیل می‌دهند. به لحاظ دینی نیز در این کشور، ۹۷ درصد از جمعیت را مسلمانان تشکیل می‌دهند که از آن میان اهل سنت ۷۷ درصد هستند. سایر گروه‌های دینی شامل مسیحیان و هندوها، ۳ درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند.
از لحاظ زبانی، ۴۸ درصد از مردم به گویش پنجابی، ۱۲ درصد به گویش سندی، ۱۰ درصد سیراکی، ۸ درصد پشتو، ۸ درصد اردو، ۳ درصد بلوچی، ۲ درصد هندو، ۱ درصد برآهویی و ۸ درصد به گویش بروشاسکی و سایر گویش‌ها تکلم می‌کنند. زبان انگلیسی عمدتا در میان نخبگان این کشور و مقامات رده بالای دولت رواج دارد.
سازمان‌های مسئول توسعه‌ی صنایع دستی
مهمترین سازمان متولی صنایع دستی در پاکستان، سازمان میراث مردمی است. که در اسلام آباد در محل پارک جنگلي شکر پریان همراه با موزه‌ی بزرگی استقرار یافته است. در محل این پارک همه ساله جشنواره‌ی هنرهای سنتی برگزار می گردد. علاوه بر سازمان میراث مردمی، شورای ملی صنایع دستی متشکل از برخی شخصیت‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نقش برنامه ریزی صنایع دستی را در سطح کشور به عهده دارد که تصمیمات آن جهت اجرا به شورای صنایع دستی ایالتی (مرکب از مسئولان اجرایی دولتی، هنرمندان و صنعتگران) ابلاغ میگردد. در هریک از ایالات معمولاً همسر فرماندار، کل سمت ریاست شورای صنایع دستی آن ایالت را عهده دار می باشد. به علت توجه زیادی که دولت پاکستان به موضوع صنایع دستی و سنتی بنابر جهات فرهنگی و اقتصادی آن دارد، سال ۱۹۹۴ میلادی با کمک مالی یونسکو و مرکز مطالعات فرهنگی سازمان کنفرانس اسلامی، اقدام به برگزاری نخستین جشنواره‌ی بزرگ صنعتگران از ۵۵ کشور اسلامی در شهر اسلام آباد نمود. در این جشنواره بیش از 400 نفر هنرمند و صنعتگر برگزیده در رشته‌های مختلف در حال تولید به رقابت پرداختند. از ایران 10 نفر صنعتگر اعزام گردیده بودند که ۶ نفر آنها مقام‌های اول تا سوم را کسب نمودند.
پارچه بافی
بافت پارچه‌های پشمی که در مناطق شمال و شمال غرب کشور رایج بوده و نیز نوعی پارچه‌ی ابریشمی بسیار لطیف که موج دار به نظر می رسد و به همین مناسبت به آن دریایی می گویند، در شهرهای مولتان و حیدرآباد بافته می شود. – بافت پارچه‌ی ساری با گلدوزی ابریشم و نیز استفاده از نخهای طلا و نقره در تزیین آن، که به زردوزی “شهرت دارد، در کراچی. – بافت نوعی پارچه ای پشمی با تراکم تار و پود کم برای لباس مردانه در نواحی شمالی گیلگیت و چیترال. به این نوع پارچه به مناسبت ماده‌ی اولیه آن که پشم است پتو می گویند. تولید پارچه‌های پنبه ای با توجه به وفور این ماده‌ی اولیه را نیز گرمای فوق العاده‌ی هوا در بیشتر نقاط مرکزی و جنوبی متداول می باشد و به مصرف لباس مردانه و زنانه می رسد.
چاپ پارچه
چاپ پارچه با استفاده از قالب‌هایی چوبی به صورت قلمکار اژرک یا ازرق و همچنین به سبک باتیک در ایالت سند متداول بوده و محصولاتی که به این شیوه تهیه می شود، اغلب به عنوان دستار یا روسری مورد استفاده قرار می گیرد.
شال های پاکستانی pakistan Shawls
این شال ها بعنوان بخشی از پوشش خانم های این کشور شناخته شده و محبوب می باشد.
برخی از این شال ها به صورت کار دست و بوسیله هنر دست زنان و مردان در این کشور ساخته می شود و برخی دیگر با دستگاه های ماشینی ساخته می شوند.
در زمان های گذشته بخش اصلی پوشش مردم این کشور شامل این شال ها می شد اما در حال حاضر برخی مردم به صورت نمادی و فشن از این شال ها که در ابعاد، نقوش و رنگ ها مختلف هستند استفاده می کنند.
این شال های رنگارمگ می توانند گزینه های مناسبی جهت یادگاری باشند.
سفال های پاکستان pakistan Pottery
یکی از هنرهای محبوب و پرطرفدار و همچنین پر زحمت در کشور پاکستان می باشد.
این ظروف بوسیله هنرمندان پاکستانی ساخته می شوند و پس از آماده سپشدن با قلمو های مخصوص و به صورت دستی نقوش زیبایی را بر روی این سفال ها می کشند.
در اغلب خانه های پاکستانی می توانید از این ظروف سفالی که برای مصارف مختلف استفاده می شوند پیدا نمایید.
برای خرید این ظروف همچنین می توانید از تمامی مغازه ها و فروشگاه های ارائه دهنده سوغاتی ها و صنایع دستی از هر مدل، اندازه و نقشها و رنگ هایی که می خواهید ظروف مد نظرتان را پیدا کرده و خرید نمایید.
فرش پاکستان pakistan Carpets
فرش بافی در کشور پاکستان پس از جنگ جهانی دوم و کسب استقلال در سال 1947 میلادی در این کشور رواج پیدا کرد.
در ابتدا تمامی فرش ها در این کشور به صورت دست باف و توسط هنرمندان زن و مرد پاکستانی بافته می شند اما با گذر سال ها و به وجود امدن دست گاه های فرش بافی در این کشور فرش های ماشینی نیز تولید شند اما قابل ذکر است طرفداران فرش های دست بافت در این کشور بیشتر می باشند و قیمت آنها نیز به نسبت فرش ها ماشینی گرانتر و البته جنس آنها نیز با کیفیت تر می باشد.
نقشه بخارایی ترکمن، نقشه‌های بلوچی، نقشه‌های روستایی، نقشه‌های آناتولی یا ترکیه‌ای، نقشه‌ای هندی و نقشه‌های ایرانی از قبیل انواع لچک و ترنج، طرح‌های افشان شاه عباسی، نقشه‌های درختی، شکارگاه جانوری و نقشه‌های محرابی و … از جمله نقوش و طرح های پر طرفدرا و محبوب در فرش بافی این کشور می باشند.
جا کلیدی پاکستان pakistan Keyrings
یکی از سوغات هایی که می توانید از این کشور خرید نمایید و بسیار در میان مخصوصا” آقایان محبوب است جا کلیدی ها این کشور می باشد.
نقوش و طرح های این جا کلیدی ها همانند مگنت ها برگرفته از مکان ها و رویداد های مهم در کشور پاکستان می باشد و دارای قابلیت حمل آسان بواسطه وزن سبک و اندازه کوچکشان دارند.
آینه دوزی
نوعی رودوزی با استفاده از قطعات بسیار کوچک آیینه و گاه همراه با سکه دوزی بوده و در ایالات سند و بلوچستان و به ویژه شهرهای دره غازی خان و کویته (مرکز بلوچستان) متداول می باشد. علاوه بر تزیین لباس‌های محلی برای تهیه‌ی پرده و آویزهای دیواری از این هنر استفاده می شود.
خوس دوزی و صنایع دستی پاکستان
به آن Khes می گویند، در ایالات سند و پنجاب در میان زنان محلی معمول است شیوه‌ی کار به صورت گلدوزی برجسته با استفاده از نخهای فلزی شبیه نقره می باشد که در تزیین لباس زنانه به مصرف می رسد. این فعالیت نیاز به صرف وقت و حوصله‌ی زیادی دارد و تا این اواخر در ایران، در استان هرمزگان و به ویژه جزیره‌ی قشم هم معمول بود.
ساخت اشیاء گوناگون از چرم و پوست
به عنوان یکی از صنایع دستی پاکستان می توان به چرم کاری اشاره کرد. این رشته در ایالات سند و پنجاب رواج داشته و با استفاده از پوست شتر که روی آن را نقاشی می کنند، فرآورده‌هایی نظیر چراع رومیزی ، چراغ هاى آویز، گلدان‌های تزیینی ، قوطی سیگار و جعبه‌ی مخصوص زیورآلات ساخته می شود.
سفالگری
رسوبات اطراف رودخانه‌های متعددی که در پاکستان جاری می باشد، از قدیم خاک رس مناسبی برای ساخت اشیاء سفالی فراهم ساخته است. محصولات مذکور با استفاده از چرخ سفالگری ساخته شده و روی آن را معمولاً با نقوش هندسی زینت می بخشند. به علاوه تحت تأثیر سبک‌های اسلامی، نقوش گل و بوته و کنده کاری روی اشیاء با خط کوفی نیز متداول می باشد. در ایالت سند، لعاب آبی و سبزرنگ با طرح‌های گل و بوته با الهام از سبک‌های اسلامی از ایران اقتباس گردیده که به آن کاشیگری می گویند و امروزه در شهرهای مولتان، هلا و جانگ رواج دارد. در شهرهای لاهور و باهاوالپور نیز نوعی محصولات سفالی بدون لعاب و بسیار نازک تولید می کنند که به علت ظرافت زیاد به آن کاغذی می گویند.
فلزکاری
تولید محصولات مسی و برنجی در شهرهای پیشاور و گُجران والا با کیفیت ممتازی متداول بوده و سطح اشیاء مذکور را پس از ساخت، به صورت مشبک، کنده کاری و یا با نقوش برجسته تزیین می کنند. این محصولات در مواردی بدون تزیینات ولی به صورت جلادار و براق در بازار معروف شهر پیشاور که به بازار قصه خوانی یا نقّالی مشهور است، عرضه می گردد. فرآورده‌های این هنر به کشورهای اروپایی و آمریکا نیز صادر می شود. به این ترتیب، پس از فرش، محصولات چوبی و معرق چوب، اشیاء هنری مسی و برنجی سومین گروه عمده از صنایع دستی پاکستان را که جنبه‌ی صادراتی قابل ملاحظه ای دارد، تشکیل می دهد.
سنگ تراشی و معرق سنگ به عنوان صنایع دستی پاکستان
ساخت اشیاء مصرفی و تزئینی از سنگ مرمر و همچنین تزیین اشیاء مزبور به صورت معرق در شهر کراچی و اطراف آن متداول می باشد. شیوه‌ی کار به این شکل است که پس از ساخت فرآورده‌های سنگی مورد نظر مانند کاسه، بشقاب‌های تزیینی و گلدان و پایه‌ی چراغ رومیزی از سنگ مرمر، با دقت و ظرافت خاصی نقوش گل و گیاه را روی آن کنده کاری و سپس با استفاده از قطعاتِ صدفِ تراشیده در رنگ‌های متنوع، نقاط خالی شده را پر می کنند که دارای جلوه و زیبایی خاصی می باشد.
ساخت زیورآلات
در ایالات سند و بلوچستان، میناکاری روی زیورآلات نقره نظیر انواع دستبند، گردنبند و گوشواره با استفاده از لعاب آبی رنگ با نام فارسی آن Minakari متداول است، همچنین طلاسازی که در تزیین آن از سنگی‌های گرانبها نیز استفاده می شود.
حصیر و صنایع دستی پاکستان
، در شهرهای کراچی و لاهور صورت می گیرد. از جمله سایر رشته‌های متداول در صنایع دستی پاکستان می توان بافت انواع محصولات حصیری با استفاده از برگ درخت خرما و نی بامبو را نام برد. به این ترتیب ملاحظه می شود که صنایع دستی پاکستان از گوناگونی مطلوبی برخوردار است و حفظ سنت‌های ملی و مذهبی نظیر رسم دستاربندی و مراسم تعزیه که در میان شیعیان آن کشور باشکوه فراوان برگزار می شود. عامل عمده ای در استمرار صنایع دستی بوده است.
جاذبه های دیدنی و تفریحی کشور پاکستان
گونه‌های مختلف مناظر و آب و هوا در پاکستان به این ناحیه اجازه می دهد تا از گونه های مختلف حیوانات و پرندگان وحشی برخوردار باشد. کشور پاكستان از جاذبه های متنوع گردشگری بهره می برد به همین دلیل سالانه میزبان گردشگران بسیاری است.
دره نیلوم
این دره از شمال تا شمال غربی منطقه آزاد کشمیر را فرا گرفته است که 144 کیلومتر طول دارد. نیلوم به دلیل گیاهان سرسبز و شاداب، چشمه ها، رودخانه، دریاچه و تپه های درهم و برهمش همیشه مورد توجه گردشگران طبیعت بوده است.
پارک ملی دئوسای
این پارک ملی با نام سرزمین غول ها شناخته شده است. این پارک ملی از حیات وحش متنوعی برخوردار است. از روباه قرمز تبتی گرفته تا موش خرماهای طلایی، این حیوانات پس از گذشت زمستان سرد در این منطقه به چشم می آیند.صنایع دستی پاکستان
مطالب مرتبط
آخرین دیدگاه‌ها