میناکاری یکی از هنرهای اصیل و صنایع دستی پرکاربرد ایرانی است که قدمتی بیش از ۵ هزار سال دارد و همه‌ی ما همواره شاهد زیبایی و شکوهی که محصولات میناکاری دارا هستند، بوده‌ایم. این هنر را می‌توانیم عالی‌ترین نمونه‌ی هنر ایرانی در کنار کاربرد بدانیم. زمانی که نقاشی‌ها و خطوط و طرح‌هایی کاملاً ایرانی بر جان اشیاء می‌نشینند و با آنها یکی می‌شوند.
اگر شما نیز به خرید ظروف میناکاری علاقه دارید، یا خدای ناکرده برای ظرفتان اتفاق ناگواری پیش آمده است، توصیه می‌کنیم با ما در این نوشتار همراه باشید، مطمئن هستیم نکاتی که در نگهداری ظروف میناکاری به شما می‌گوییم بسیار کارآمد و مفید خواهند بود.
نحوه تمیز کردن زیورآلات و بدلیجات
اثر حرارت بر ظروف مینا
همانطور که می‌دانید رنگ و لعاب‌گیری ظروف مینا درون کوره انجام می‌شود، اما این به معنی مقاومت این ظروف در برابر حرارت نیست. فرآیند نگهداری از ظروف میناکاری شده با فرآیند تولید آن به طور حتم متفاوت است، ضمن اینکه حرارت کوره قابل کنترل بوده و ظرف هنگام قرارگیری در آن اندکی رطوبت دارد، به همین دلیل به ظرف میناکاری شده آسیب جدی وارد نمی‌شود.
اما ظروف میناکاری شده موجود در بازار که در اختیار شما قرار می‌گیرند به هیچ عنوان نباید به مدت زیاد در معرض حرارت و به ویژه حرارت مستقیم قرار گیرند. در صورتی که به نگهداری از ظروف میناکاری شده خود اهمیت می‌دهید تا حد امکان آنها را از حرارت مستقیم و نیز اشعه مایکروویو دور نگه‌دارید. حرارت و اشعه مایکروویو می‌تواند باعث سوختگی و سیاه شدن رنگ‌های به کار رفته بر روی ظروف شود.
شستن ظرف مینا
طبیعتا بسیاری از افراد پس از تهیه این ظروف علاوه بر استفاده‌های تزیینی در این ظروف موادی را می‌ریزند که ظرف پس از مصرف این مواد نیاز به شستوشو خواهد داشت. همچنین ممکن است بخواهید ظروف را به جای گرد‌گیری، آب‌کشی کنید. سوال اینجاست که آیا شستن ظروف مینا به این ظروف آسیب می‌رساند یا خیر؟
پاسخ خیر است. ظروف مینا در حرارت بالای کوره لعاب‌کاری شده‌اند و به این سادگی‌ها در برابر آب و رطوبت آسیب نمی‌بینند. اگر نگران نگهداری از ظروف میناکاری شده خود در هنگام شستوشو هستید بهتر است از یک پارچه مرطوب به جای شستن استفاده کنید. در صورتی که ظرف کثیف است و به شستن نیاز دارد بهتر است از آب گرم و اسکاچ نرم جهت زدودن جرم‌های روی ظرف استفاده کنید.
نکته‌ی مهم در شستن ظروف میناکاری شده این است که نباید از وسایل تیز و زبری مانند سیم ظرفشویی در تمیز کردن این ظروف استفاده نمود، چراکه ممکن است رنگ روی ظرف آسیب ببیند. همچنین توصیه می‌کنیم که ظرف را به جای قرار دادن در ماشین ظرفشویی با دست بشویید.
همانطور که گفته شد نگهداری از ظروف میناکاری شده کار سختی نیست، اگرچه بهتر است از شست‌و‌شوی زیاد ظروف مینا خودداری کنید، چراکه این موضوع باعث کاهش درخشندگی و شفافیت ظرف می‌شود. یک راه مرسوم در میان عموم برای تمیز کردن ظروف مینا، استفاده از آب لیمو و جوش شیرین است، ممکن است در مورادی این ترکیب باعث پاکسازی و شفافیت ظرف شود اما با توجه به اسیدی بود آب لیمو ما مصرف آن را توصیه نمی‌کنیم، بهتر است برای بازگشت درخشندگی سابق به ظروف میناکاری شده آنها را با آب گرم و اسفنج تمیز کنید.
نکته آخر که در شستن ظروف میناکاری شده باید رعایت شود خشک کردن سریع آنها پس از شستوشو است. چراکه لکه‌های آب بر روی ظرف باقی مانده و در آینده به سختی پاک می‌شوند.
نگهداری از ظروف میناکاری شده؛ مراقب ضربه باشید!
شاید تصور کرده باشید که چون جنس اصلی ظروف میناکاری شده از مس است پس خاصیت ضربه پذیری بالایی دارند. این موضوع کاملا نادرست است. ضربه خوردن مهم‌ترین چیزی است که در هنگام نگهداری از ظروف میناکاری شده باید مراقب آن باشید. ضربه می‌تواند بافت لعاب روی مس را جدا کند. به تدریج این موضوع باعث سست شدن لعاب نقاط اطراف آسیب‌دیدگی می‌شود و هربار بخش بیشتری از آن از بین می‌رود.
بسیار مهم است که هنگام جابه‌جا کردن ظروف مینا کاری شده جوانب احتیاط را بسنجید و این کار را به آرامی انجام دهید. حتما میان ظرف میناکاری شده و سایر سطوح از فوم، نایلون حباب دار و یا چند لایه پارچه به عنوان محافظ و حایل استفاده کنید. هنگام جابه‌جایی بهتر است ظروف میناکاری شده را در ارتفاع قرار ندهید، افتادن این ظروف می‌تواند باعث لب‌پر شدن آن و خرابی تدریجی ظرف شود. ظروف مینا را بر روی یکدیگر قرار ندهید، این موضوع باعث خراش برداشتن ظرف و آسیب‌پذیر‌تر شدن آن می‌گردد.
در صورتی که در نگهداری از ظروف میناکاری شده خود به قدر کافی موفق نبودید و ظرف شما آسیب دید، باید هرچه سریع‌تر برای تعمیر و ترمیم آن اقدام کنید، چراکه همانطور که بالاتر گفته شد در صورتی که فورا ظرف را تعمیر نکنید، آسیب به سایر نقاط سرایت کرده و کل ظرف شما از بین می‌رود.
نگهداری از ظروف میناکاری شده؛ تماس ظروف با اسید
برخلاف تصور عموم منظور از واژه اسید تنها آن اسید خورنده‌ای که در صنت به کار می‌رود نیست. بسیاری از مواد حاوی اسید هستند و باعث خوردگی تدریجی مواد مختلف می‌شوند. از جمله این مواد می‌توان به سرکه یا اسید سیتریک اشاره کرد. تا حد امکان باید از تماس این ماده با ظرف میناکاری شده جلوگیری کرد. اسید سیتریک باعث پاک شدن تدریجی رنگ‌های سطح ظرف می‌شود. نگهداری سرکه در داخل ظرف، حتی در صورت تماس نداشتن با سطح خارجی آن هم توصیه نمی‌شود.
ماده‌ی مهم و اسیدی دیگری که در نگهداری از ظروف میناکاری شده باید مراقب آن باشید آب لیمو است. آب لیمو علی‌رغم آن که ترکیبی طبیعی است اما حاوی مقادیر زیادی اسید می‌باشد. شاید این اسید آنقدر قوی نباشد که در یک تماس موجب آسیب دیدن ظرف شود اما با توجه به این نکته که عده‌ای از افراد از ترکیب آب لیمو و جوش شیرین مکررا برای شستن ظروف مسی و میناکاری شده استفاده می‌کنند باید مراقب پاک شدن و ساییدگی رنگ‌های سطح ظرف در اثر تماس مدوام با این مواد بود.
نگهداری از ظروف میناکاری شده: آنها را در آب غوطه‌ور نکنید
قراردادن ظروف میناکاری شده به مدت طولانی در آب موجب می‌شود که آب به منافذ سطح آنها وارد شود، حتی ممکن است حباب‌هایی روی این ظروف ایجاد شوند و رنگ آنها را تغییر دهند یا شفافیت آنها را کاهش دهند. بنابراین همانطور که بیان شد بهتر است برای تمیز کردن این ظروف نفیس، از یک پارچه مرطوب استفاده نمایید.
نگهداری از ظروف میناکاری شده: بسته‌بندی ظروف میناکاری روی سفال
ظروف میناکاری روی سفال از جمله صنایع دستی محبوب و پرطرفدار به‌شمار می‌روند که نسبت به سایر انواع ظروف میناکاری شده از نظر نقوش و نحوه رنگ‌آمیزی تنوع بیشتری داشته و از قیمت مناسب‌تری هم برخوردارند.
درباره نحوه ساخت ظروف سفالی در مجله آرامان بیشتر بخوانید
با وجود این، نسبت به ظروف میناکاری شده بر پایه فلزات، شکنندگی بیشتری دارند. بنابراین لازم است که هنگام جابه‌جایی آنها به‌خصوص در مسافت‌های طولانی در بسته‌بندی‌های مناسبی قرار گیرند.
روش‌های مختلفی برای بسته‌بندی و نگهداری از ظروف میناکاری روی سفال وجود دارند؛ به‌عنوان مثال، می‌توان هریک از این ظروف را جداگانه با اسفنج، پوشال، پلاستیک‌های حباب‌دار و یا انواع یونولیت پوشانده و سپس در مقوایی با ضخامت مناسب بسته‌بندی نمود. خوب است بدانید که محصولات عرضه شده در فروشگاه آرامان با بسته‌بندی‌هایی دقیق و ایمن برای مشتریان ارسال می‌گردند تا در مراحل حمل و نقل و جابه‌جایی، کوچکترین آسیبی به آنها نرسد.
تعمیر و ترمیم ظروف میناکاری
درصورتیکه نگهداری از ظروف میناکاری شده به‌خوبی صورت نگیرد، باوجود آنکه این ظروف استحکام بالایی دارند؛ ممکن است در اثر ضربه‌های محکم دچار لب‌پریدگی شوند و لعاب روی سطح آنها از بین برود. در چنین شرایطی لازم است که این ظروف را در اسرع وقت به کارگاه‌های معتبر تولید و تعمیر میناکاری بسپارید. روش‌های مختلفی برای تعمیر و ترمیم ظروف میناکاری شده وجود دارند؛ از جمله این روش‌ها می‌توان به تعمیر با حذف کردن لعاب و تعمیر با رنگ مینا اشاره نمود.
تعمیر با حذف کردن لعاب
تعمیر ظروف میناکاری شده از طریق حذف لعاب، هنگامی مورد استفاده قرار می‌گیرد که لب‌پریدگی‌های وسیعی روی ظروف ایجاد شده باشد؛ به‌طوریکه دیگر امکان استفاده از آنها به‌همان شکل وجود نداشته باشد. برای تعمیر ظروف میناکاری شده به این روش، لازم است که ابتدا لعاب روی سطح آنها به‌طور کلی از بین برود. برای این منظور، ظرف موردنظر را چند ساعت در ظرفی از محلول اسیدی قرار می‌دهند.
سپس با استفاده از فرچه مخصوص، لعاب روی ظرف را جدا می‌کنند، در مرحله بعد دوباره ظرف را لعاب می‌دهند و نقوش را بر روی آن طراحی می‌کنند. این روش بسیار زمانبر و هزینه‌بر است و حتماً باید به افراد متخصص واگذار شود.
تعمیر با رنگ مینا
این روش برای تعمیر ظروفی مناسب است که سطح آنها به مقدار کوچکی آسیب دیده باشد یا دچار لب‌پریدگی شده باشد. در چنین شرایطی، سطح زیرین محل آسیب‌دیدگی ظرف تا حدی خراش داده می‌شود تا لعاب آن حذف شود و به فلز زیرساخت آن که عمدتاً از جنس مس است، برسد. سپس سطح مسی موردنظر با استفاده از لاک سفید پوشش داده می‌شود و نقوش میناکاری روی آن اجرا می‌شوند. در مرحله نهایی نیز، برای حفظ بیشتر نقوش و براق شدن آن، روی ظرف اسپری کیلر پاشیده می‌شود.
نکات مهم رباره شرایط مراقبت و نگهداری از ظروف میناکاری شده
با توجه به قیمت نسبتا بالای ظروف میناکاری شده قطعا نگهداری از آنها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. علاوه بر آن با توجه به این که ظروف مینا کار دست هستند و انسان با این ظروف نوعی ارتباط معنوی برقرار می‌کند، طبیعتا از آسیب دیدن ظروف میناکاری شده آزرده خاطر خواهد شد. آن چه در مقاله فوق در زمینه نگهداری از ظروف میناکاری شده گفته شد به منظور رفع همین مشکل در اختیار شما عزیزان قرار گرفت. برای آن که موردی از قلم نیافتد در ادامه قصد داریم به طور خلاصه و موردی، راه‌های نگهداری از ظروف میناکاری شده را با یکدیگر مرور کنیم:
- از مغازه‌ها و سایت‌های معتبر خرید کنید، این کار از هزینه‌های نگهداری شما در آینده کم می‌کند.
- در صورت آسیب دیدن ظروف، خودتان دست به ترمیم آن نزنید. تسلط بر هنر میناکاری علاوه بر ابزارآلاتی که می‌خواهد، نیازمند تجربه و مهارتی چندین ساله است که با دیدن فیلم و مطالعه مقالات به دست نخواهد آمد.
- درست است که ظروف مینا در برابر رطوبت مقاومند اما بهتر است در محیطی خشک و به دور از حرارت و نور مستقیم خورشید نگهداری شوند. این کار باعث افزایش طول عمر ظرف مینای شما می‌شود.
- هر ماده‌ای حتی آب شامل مقداری مواد قلیایی و اسیدی می‌باشد، از آنجا که طرح و نقش‌های روی ظروف میناکاری شده به اسید‌ها حساسند بهتر است هیچ مایعی را طولانی مدت در این ظرف‌ها نگهداری نکنید.
- توجه داشته باشید در صورت نگهداری از ظروف میناکاری شده به صورت مناسب، این ظروف در طول زمان نه تنها از رونق نخواهند افتاد بلکه با گذشت زمان بر ارزششان افزوده نیز خواهد شد. بنابراین می‌توانید علاوه بر تزیین منزل خود با ظروف مینا برای آینده نیز سرمایه‌گذاری نمایید.
آخرین دیدگاه‌ها