صنایع دستی ایران تنوع زیادی دارند و بسیاری از آن ها به دلیل زیبایی بصری به عنوان دکور کاربرد دارند. استفاده از صنایع دستی دکوراتیو در چیدمان منزل هویتی اصیل به آن می بخشد و به دلیل اصالت در طرح و نقش و تنوع رنگ، شادابی و نشاط را در دیده افراد می نشاند. از طرفی به دلیل اینکه در تولید صنایع دستی طمأنینه و صبر زیاد به کار رفته است استفاده از آن ها حس آرامش را در محیط حاکم خواهد کرد. حال تعدادی از صنایع دستی تزئینی را که کاربردی دکوری دارند معرفی می کنیم.
صنایع دستی تزئینی ایران
صنایع دستی، بخش مهمی از فرهنگ یک کشور می‌باشد و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با آشنا شدن با صنایع دستی هر شهر یا کشور، می‌توان با نحوه زندگی مردم در گذشته بیشتر آشنا شد. امروزه، خرید صنایع دستی برای اغلب مردم اهمیت و جذابیت ویژه‌ای دارد. حتی بیشتر مردم هنگام سفر، برای خرید سوغات، صنایع دستی آن شهر را انتخاب می‌کنند. ازاین‌رو دهم ژوئن، روز جهانی صنایع دستی نام‌گرفته است.
آثار هنری با بکارگیری در انواع ساختارهای جامعه نقش خود را در انتقال رسالت خود، به عنوان یک بخش از هویت فرهنگی ایران با ایجاد لایه های مختلف بومی و ملی در آثار فرهنگی از گذشته تا به امروز ایفا کرده است.
اما در میان آثار هنری با وجود فرهنگ های مختلف در سراسر ایران شاهد آثار متفاوتی هستیم که یکی از فاخرترین این آثار هنری، هنر صنایع دستی می باشد که جلوه ای از فرهنگ قومی و ملی را به عرصه ظهور می رساند.
در این مطلب قصد داریم با گزیده ای از بهترین آثار صنایع دستی تزئینی ایران که شهرتی جهانی دارند آشنا شویم.
ویدئو صنایع دستی تزئینی
فرش و قالی | صنایع دستی تزئینی
از مشهورترین صنایع دستی ایران فرش و قالی است که به دلیل تنوع زیاد طرح و بافت نظر بسیاری از افراد را به خود جلب می کند. طرح فرش ها بسته به شهری، روستایی و عشایری بودن آن ها با هم متفاوت است. همچنین این موضوع که بافت فرش مربوط به کدام شهر است طرح و نقش، نوع گره و جنس نخ آن را متفاوت می کند. فرش ها ابعاد استاندارد و بزرگتر دارند اما قالی کوچکتر است و کاربرد عمومی تری دارد. فرش تبریز معروف ترین فرش ایرانی است اما فرش مشهد، اصفهان، کرمان و بختیاری هم مرغوب هستند و طرفداران زیادی دارند. البته قالیبافی در بسیاری از شهرهای ایران رواج دارد اما این شهرها به دلیل سبک خاص طراحی و بافندگی شناخته شده تر هستند. فرش با همه اوصافی که گفته شد یکی از مهمترین صنایع دستی دکوراتیو به حساب می آید و از پوشش اصلی کف خانه تا پشتی و تابلوفرش و حتی مبلمان می تواند مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از فرش دستباف امنیت و گرمای خاصی به محیط می دهد و فضا را برای افراد دلنشین می کند.
چطور تیپ هنری بزنیم + اصول و قوانین آن
گلیم و جاجیم | صنایع دستی تزئینی
گلیم و جاجیم از آن جمله صنایع دستی دکوراتیو هستند که معمولا با هم اشتباه گرفته می شوند و عامه مردم معمولا این دو محصول را با هم اشتباه می گیرند یا یکی می پندارند. اما تفاوت اصلی بین گلیم و جاجیم در ضخامت بافت آن هاست؛ گلیم ضخیم تر و منسجم تر از جاجیم است و ضخامت جاجیم کمی بیشتر از پارچه های عبایی است. از طرف دیگر جاجیم ها طرح های خطی افقی یا عمودی دارند ولی در گلیم طرح های لوزی و پله ای تنوع بیشتری دارند. به هر حال گلیم و جاجیم از دسته بافت های داری هستند که در اصل کاربردی بوده اند اما امروز بیشتر جنبه صنایع دستی دکوری پیدا کرده اند؛ چه به شکل اصیل باشند و به عنوان زیر انداز به کار گرفته شوند چه به شکل کوسن و پاف در آمده باشند و کاربردی نوین برای آن ها به وجود آمده باشد. برای خانه ای که در چیدمان آن از نمادهای سنتی استفاده شده است پاف ها یا پشتی های گلیم بافی یا کوسن های جاجیمی می توانند مکمل های زینتی مناسبی باشند.
۲. نگارگری| صنایع دستی تزئینی
نگارگری یا آن چیزی که بین مردم به عنوان مینیاتور رواج پیدا کرده، هنر کشیدن نقاشی، نقش و صورتگری است و یکی از مهمترین هنرهایی است که در ایران قدیم رواج داشته است و این روزها بسیار کمتر کشیده می‌شود.
صفحه‌های کتابی که نگارگری شده‌اند، بسیار گران قیمت هستند و به عنوان یک صنایع دستی لوکس ایرانی به فروش می‌رسند. نگارگری ایرانی را می‌توان هم روی کاغذ و در قالب کتاب‌های علمی، ادبی، پزشکی اجرا کرد، هم اینکه آن را در ابعاد بزرگتر روی پرده، بوم، مرقع و دیوار به نمایش درآورد.
کمال الدین بهزاد مشهورترین نگارگر ایرانی است و استاد فرشچان این روزها به عنوان معروف‌ترین نگارگر زنده ایرانی شناخته می‌شود.| صنایع دستی تزئینی
سفال گری| صنایع دستی تزئینی
در قدم بعدی به سراغ هنر باستانی سفال‌گری می‌رویم. سفال از دیرباز با مردم ایران همراه بوده و هنوز هم به عنوان یک صنایع دستی ارزشمند در میان ایرانی‌ها و گردشگران خارجی شناخته می‌شود.
سفال‌گری، همان‌طور که می‌دانید هنر ساخت ظروف با گل است و قدمت این نوع صنایع دستی در ایران به بیش از ۱۰ هزار سال می‌رسد. شوش میزبان قدیمی‌ترین چرخ سفال‌گری و کوره پخت سفال در جهان است و قدیمی‌ترین ظرف‌های سفالی منقوش جهان هم در ایران پیدا شده‌اند.
رودوزی های سنتی| صنایع دستی تزئینی
رودوزی های سنتی از جذاب ترین صنایع دستی دکوری هستند که کاربردهای متنوعی در تزیین خانه یا هتل و رستوران و حتی محیط های کاری دارند. از آنجایی که بیشتر زنان در مناطق مختلف ایران به شکلی هنر دست دارند و دستی به سوزن می برند رودوزی های سنتی ایران انواع و اقسام زیادی دارند اما معروف ترین آن ها پته دوزی، سوزن دوزی های خطه جنوب، پیله دوزی، سرمه دوزی، مروارید دوزی و گلابتون دوزی است. این گروه از صنایع دستی دکوراتیو به عنوان روتختی، رومیزی، کوسن، تابلوهای زینتی و مانند آن استفاده می شوند که چون روند تولید آن ها بسیار زمان بر و انرژی بر است قیمت بالایی دارند.
میناکاری| صنایع دستی تزئینی
میناکاری یا میناگری یکی دیگر از مهمترین انواع صنایع دستی ایران با سابقه ۵۰۰۰ هزار ساله است. میناکاری در گروه صنایع دستی فلزی قرار می‌گیرد و روی فلزهایی مانند مس، طلا و نقره قابلیت اجرا دارد. میناکاری را بیشتر ما به رنگ آبی لاجوردی می‌شناسیم اما ظروف میناکاری شده به رنگ طلایی، سبز، زرد، مشکی و صورتی هم در بازار دیده می شود. اصفهان قلب میناکاری دنیاست و بهترین نمونه‌های میناکاری در این شهر ساخته می‌شود.
صنایع دستی تزئینی حصیربافی| صنایع دستی تزئینی
در گذشته صنایع دستی دکوراتیو محدود به چند محصول لوکس بودند اما امروز با هوشمندی تولیدکنندگان حتی محصولاتی که در گذشته صرفا جنبه کاربردی داشتند جنبه تزیینی و هنری پیدا کرده اند و حتی در طراحی های داخلی که سبک تلفیقی دارند به کار گرفته می شوند. از جمله صنایع دستی دکوری که استفاده از آن امروز خیلی باب شده است محصولات حصیری هستند. سبدهای حصیری در سایزهای بزرگ که به عنوان تزیین گلدان استفاده می شوند یا سبوهای حصیربافی که برای تزیین گوشه های اتاق کاربرد دارند از جمله صنایع دستی دکوری هستند که جذابیت خاصی برای مخاطبانشان دارند. میوه خوری و اردورخوری حصیری هم از دکوری های سنتی هستند که با اشکال خلاقانه و منحصر به فرد به بازار عرضه می شوند و نظر بسیاری از هنردوستان را به خود جلب می کنند.
تزیینات معرق| صنایع دستی تزئینی
معرق در اصل به معنای رگه و وصله است و به هنر در کنار هم قرار دادن تکه های ریز چوب می گویند که معمولا محصول نهایی آن یا به شکل تابلو نوشته است یا به شکل نقاشی و طرح های مختلف. هنر معرق هم از صنایع دستی دکوراتیوی است که در قالب تابلوهای تزیینی، میزهای پذیرایی، صندوقچه ها و جعبه های دکوری، پاراوان و هر محصول چوبی تزیینی که روی آن نقاشی یا طرحی وجود داشته باشد در دسترس علاقه مندان قرار می گیرد.
خاتم کاری
خاتم کاری نوعی صنایع دستی چوبی است و ساخت آن در اصفهان، شیراز و تهران رواج دارد. برای ساخت خاتم، چندضلعی‌های منظمی از جنس‌های مختلف را در کنار هم می‌چینند تا در نهایت به شکل نهایی که می‌خواهند برسند. خاتم در رنگ های متنوعی به بازار عرضه می شود و در ساخت آن از مواد اولیه گوناگون با رنگهای متفاوتی استفاده می‌شود. ساخت یک خاتم زمان زیادی از هنرمند خاتم‌کار می‌گیرد و به دقت زیادی نیاز دارد. معمولا در ساخت خاتم از مصالح چوبی مانند چوب گردو، عناب، آبنوس و انواع استخوان مانند عاج فیل، استخوان شتر و اسب استفاده می‌شود.
محصولات منبت کاری| صنایع دستی تزئینی
منبت کاری هنر ایجاد نقش برجسته روی چوب به کمک حکاکی است که کاملا جنبه تزیینی دارد و به طور اختصاصی جزو صنایع دستی دکوری به حساب می آید. رایج ترین شکل منبت کاری روی تاج مبل های استیل به کار برده می شود. اما برای زیباتر کردن میزهای پذیرایی و ساختن تابلوهای هنری فاخر هم از این هنر استفاده می کنند. امروز منبت کاری در تولید محصولات متنوعی به کار برده می شود؛ از صندوقچه ها و جعبه های جواهرات گرفته تا سینی و ظروفی مانند کاسه آجیل خوری، قاشق های فانتزی و مانند آن.
مرصع کاری| صنایع دستی تزئینی
به هر آن چیزی که با جواهر تزئین شود، مرصع می‌گویند و هنر مرصع‌کاری هم به معنی نشاندن جواهر روی ظروف، زیورآلات و اشیاءتزئینی است. از مرصع‌کاری با نام‌های جواهرنگاری، نگین‌کاری یا مخراج‌کاری هم یاد می‌کنند. مرصع کاری یکی از شاخه‌های انواع صنایع دستی سنگی است و در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد. سنگ‌هایی که بیشتر در مرصع‌کاری مورد استفاده قرار می‌گیرند، عقیق جگری، فیروزه، الماس، یاقوت و یشم است.
محصولات ملیله کاری| صنایع دستی تزئینی
هنر فلزکاری هم از آن دسته صنایع دستی دکوراتیو است که همه نوع محصول تزیینی ارائه می دهد و علاقه مندان زیادی دارد؛ نام هنر فلزکاری معمولا ظروف حکاکی شده مسی یا قلم زنی را به ذهن می آورد. اما یکی از هنرهای رشته فلزکاری که نسبتا مغفول مانده است، ملیله کاری است که محصول نهایی آن بسیار ظریف و چشم نواز از آب در می آید و جزو صنایع دستی دکوری نفیس محسوب می شود. ملیله کاری بیشتر در شهرهای زنجان، بروجرد و اصفهان تولید می شود. محصولات ملیله کاری در قالب ظروف مختلف، گلدان، آیینه و شمعدان و مانند آن در بازار موجود است.
پارچه قلمکار| صنایع دستی تزئینی
پارچه قلمکار نوعی پارچه پر نقش‌ونگار است که با هنر چاپ یا زدن نقش روی پارچه تهیه می‌شود. از قلمکاری با نام چیت‌سازی هم یاد می‌کنند. از این پارچه می‌توان به عنوان رومیزی، روتختی، سجاده، سفره، رویه لحاف، رویه پشتی، دستمال، روسری و غیره استفاده کرد. اصفهان مهد قلمکاری ایران است و بهترین نمونه‌های پارچه‌های قلمکار در این شهر پیدا می‌شود.
ترمه| صنایع دستی تزئینی
ترمه یکی از نفیس‌ترین پارچه‌های ایرانی است که بسیاری از گردشگران خارجی در سفر به ایران حتما یک نمونه از آن را با خود سوغات می‌برند. این پارچه که بهترین نوع آن در یزد تهیه می‌شود، الیافی بسیار لطیف دارد و در رنگهای متنوعی به بازار عرضه می‌شود. مرغوب‌ترین نوع ترمه در یزد بافته می‌شود و مواد اولیه آن شامل کرک، پشم یا ابریشم است. ترمه رویی کاملا صاف و یکدست دارد و معروف‌ترین طرح آن بته جقه است.
قلاب دوزی| صنایع دستی تزئینی
این هنر یعنی قلاب دوزی که به ۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح می گردد، یکی از مشهورترین آثار رودوزی ایرانی محسوب می گردد.
این هنر که با ابزاری بسیار ساده صورت می پذیرد، که در واقع با استفاده از نخ های ابریشمی و رنگ های متنوع آثاری هنری را بر روی پارچه ها ایجاد می کنند، که معمولا این نوع پارچه های در حالت کیفیت عالی خود از جنس ماهوت مورد استفاده قرار میگرفته است.
این نوع هنر در انواع مختلف تزئینی مانند: لباس، دامن، پرده و… کاربرد داشته است.
این هنر در تاریخ ایران با توجه به قدمت خود تبدیل به یکی از ارکان اصلی هنرهای دستی ایرانیان گشته و جهانیان را با این هنر خود از طریق صادرات آشنا کرده و مخاطبان زیادی را به خود جذب نموده است
سرمه دوزی| صنایع دستی تزئینی
این صنعت با قدمتی که به دوره اشکانیان باز می گردد، این نوع هنر که از قدیمی ترین انواع هنر تزیینی پارچه محسوب می شود، با توجه به قدمت ایران در صنایع هنر دستی در این زمینه به خواستگاه مخاطبان این هنر بدل نموده است.محبوبیت این هنر تا آنجا پیشرفت که در دوره تیموریان پرده های تزئینی خانه کعبه را با استفاده از سرمه دوزی انجام داده اند، که باعث ایجاد نقش و نگار های بسیار زیبا و جلوه ای منحصر بفرد در کعبه گشته بود.سرمه ها به طور معمول از فلزات گرانبها و براق مانند طلا و نقره ساخته می شدند، که در اعصار بعد برای ایجاد کاربردی عمومی تر در بین مردم، از فلزات آلیاژی دیگر که با قیمت کمتر ولی با همان زیبایی وجود داشته اند، در ایجاد نقش های تزئینی مورد استفاده قرار گرفته است.
آبگینه| صنایع دستی تزئینی
صنایع دستی شیشه‌ای از زیباترین آثار هنری ایران هستند. آبگینه‌های تاریخی کشف شده در نقاط مختلف ایران قدمت بالای این صنایع دستی را نشان می‌دهند. زیباترین آثار آبگینه ساخت هنرمندان صنعتگر ایرانی را می‌توانید در موزه آبگینه خیابان ۳۰ تیر تهران مشاهده کنید. از زیر مجموعه‌های هنر آبگینه می‌توان به شیشه گری قالبی، شیشه گری فوتی، شیشه گری سه پوسته، شیشه گری دو پوسته، تراش روی شیشه، آب‌گز کاری و مات کاری اشاره کرد. صنایع دستی زیبایی نیز از تلفیق این هنر با هنر میناکاری و صنایع دستی فلزی توسط صنعتگران ایرانی ساخته شده‌اند.
چاپ سنتی| صنایع دستی تزئینی
در گذشته از دو نوع چاپ در روش سنتی استفاده می‌کردند. چاپ روی کاغذ و چاپ روی پارچه شاخه‌های مختلف چاپ سنتی بودند. ساخت این صنایع نخست به‌منظور تزیین پارچه و کاغذ انجام می‌شد، اما به مرور زمان جای خود را در معماری نمای مساجد و بناهای تاریخی نیز پیدا کرد. کاشی‌کاری‌های پر نقش و نگار در مساجد تاریخی ایران مانند مسجد شیخ لطف الله از زیباترین نمونه‌های چاپ سنتی هستند. انواع مختلف قلم کاری و کلاه دوزی نیز از زیر مجموعه‌های چاپ سنتی ایران به شمار می‌روند.
رنگ سازی و رنگرزی سنتی| صنایع دستی تزئینی
هنر رنگ سازی و رنگرزی سنتی پس از گسترش صنایع بافت به وجود آمدند. دلیل شکل‌گیری این صنایع دستی تمایل انسان به تنوع رنگی بالا در تولید انواع بافتنی‌ها مانند فرش و پوشاک بود. در رنگ سازی سنتی با استفاده از رنگ دانه طبیعی گیاهان و ترکیب آن‌ها با یکدیگر رنگهای طبیعی تولید می‌کردند. از مهمترین گیاهان قابل استفاده در این شاخه می‌توان به روناس، انار، پیاز و روغن کوهی اشاره کرد. در روش رنگ سازی سنتی از لارو حشرات مختلف نیز استفاده می‌کردند.
به مرور زمان و با بیشتر شدن مهارت رنگ سازان در ساخت رنگهای متنوع، از این هنر در معماری، صنایع چوبی، انواع بافت و صنایع کاغذی بهره بردند. امروزه نیز از صنایع رنگرزی سنتی به‌دلیل طبیعی بودن آن استفاده زیادی می‌شود.
پوشاک سنتی| صنایع دستی تزئینی
از زمان‌های بسیار دور تاکنون بانوان ایرانی در گوشه و کنار سرزمین ایران سهم قابل‌توجهی در تولید انواع صنایع دستی داشته‌اند. بانوان روستایی، عشایر و محلی در نقاط مختلف ایران انواع پوشاک سنتی خود را با نشانه‌هایی از فرهنگ اقوام تولید کرده‌اند. این پوشاک در طول زمان به‌خوبی جای خود را در بازار و میان گردشگران پیدا کرده‌اند. گرچه این شاخه از صنایع دستی را می‌توان زیر مجموعه صنایعی مانند بافت و چرم دانست، اهمیت بالای محصولات پوشاک سنتی جایگاه این تولیدات را بالا می‌برد. پوشاک سنتی بازه گسترده‌ای از انواع لباس اقوام، بالاپوش‌ها، پاپوش‌های سنتی مانند چاروق، چموش، کلاش، گیوه و انواع بافت‌های دیگر را شامل می‌شوند.
آخرین دیدگاه‌ها