صنایع دستی مازندران از دیر باز مهد گردشکری در ایران محسوب می شد؛ نقاط بکر و زیبایی که شاید کمتر کسی قدم به آن مکان ها نهاده جنگل های سبز و زیبا با ابرهایی که خود را به پای جنگلها کشانده اند؛ بوی نم سبزه زارهایی که مشام هر رهگذری را قلقلک می دهد و هوای پاک و لطیف با آسمان آبی و بدون دود که توریست و گردشگر را برای ماندن بیشتر در آن منطقه ترغیب می کند همه و همه از زیبایی های این استان به شمار می روند.
مازندران در زمان قدیم به طبرستان و تپورستان معروف بوده است. این سرزمین زیبا علاوه بر نقاط دیدنی و گردشگری در زمینه هنر نیز معروف است. صنایعی که از زمان های دور تا به امروز توانسته اند هویت این منطقه را حفظ کنند.
این استان از زمان های قدیم جزو پنج استانی است که در زمینه ی هنر حرفی برای گفتن داشتند و هنرمندان زیادی در عرصه های گوناگون پرورش داده اند و تا کنون ٢٠ رشته صنایع دستی این استان نشان ملی کسب کرده اند.
صنایع دستی استان مازنداران، روایتگر صنعت و هنر نیاکان و بیانگر ذوق ساکنان کرانه دریای مازندران است و تجلی گاه بخش قابل ملاحظه ای از هنر و خلاقیت اقوامی است که با این صنایع سرو کار دارند.
مازندران در زمان قدیم به طبرستان و تپورستان معروف بوده است. این سرزمین زیبا علاوه بر نقاط دیدنی و گردشگری در زمینه هنر نیز معروف است. صنایعی که از زمان های دور تا به امروز توانسته اند هویت این منطقه را حفظ کنند.
این استان از زمان های قدیم جزو پنج استانی است که در زمینه ی هنر حرفی برای گفتن داشتند و هنرمندان زیادی در عرصه های گوناگون پرورش داده اند و تا کنون ٢٠ رشته صنایع دستی این استان نشان ملی کسب کرده اند.
صنایع دستی استان مازنداران، روایتگر صنعت و هنر نیاکان و بیانگر ذوق ساکنان کرانه دریای مازندران است و تجلی گاه بخش قابل ملاحظه ای از هنر و خلاقیت اقوامی است که با این صنایع سرو کار دارند. با ما همراه باشید تا با تعدادی از هنرهای دستی بی نظیر مردمان این منطقه آشنا شوید.
حصیر بافی | صنایع دستی مازندران
از محبوبترین و پرطرفدارترین صنایع دستی استان مازندران که اغلب در غرب استان، مخصوصا رامسر مرسوم است میتوان به حصیر بافی اشاره کرد. در واقع این هنر را میتوان در سایر نقاط ایران نیز مشاهده کرد.
محصولات حصیر بافی در گذشته از لوازم ضروری در خانه ها محسوب می شدند ولی اکنون به عنوان لوازم دکوری استفاده می شوند.”کوب” یک نوع حصیر است که به عنوان زیر انداز در استان مازندران استفاده می شود. سبد، زنبیل، کلاه، زیرانداز با حصیر درست می شوند. حصیر جزو سوغاتی های استان مازنداران محسوب می شود.
های چوبی زیادی از جمله لاک دانه پاش، قند چوله، تنباکو چوله، جوله، کلز، ملاقه و قاشق و کترا درست می کردند.
هنر لاک تراشی در مازندران مهر اصالت یونسکو را در سال٢٠١٢ از آن خود کرد. سوهان، اره، تیشه، تبر، مغار، اسکنه، رنده، چوبساب، رخ درشت یا دارکن، دله گیر و چکش چوبی از ابزارهای هنر لاک تراشی هستند.
سفالگری | صنایع دستی مازندران
ظرف های سفالی که در غارهای نقاط مختلف کشورمان یافت میشود شاهدی بر قدمت هفت هزارساله ی هنر سفالگری می باشد. اهالی مازندران نیز از قدیم الایام به ساخت سفال در منازل خود مشغول بودند چرا که دسترسی آنها به خاک رس آسان است. هنرمندان مازندرانی هم اکنون نیز در کارگاه های کوچک و بزرگ خود به ساخت و پخت ظروف سفالی مشغولند و هنر های زیبای خود را در نمایشگاهای صنایع دستی برای فروش عرضه میکنند.
لوازم سفالگری عبارتند از:چرخ غربال، کوره، تشت، کاردک برای بریدن و سوراخ کردن کار، ول کارد، قالب گل زدن و نخ می باشد. آقای غلامعلی چینی ساز از استادان ماهر و متبحر در این زمینه هستند که در کلاگر جویبار (١٩ کیلومتری قائم شهر) سالها به این کار مشغولند. شهرهای جویبار، چالوس، تنکابن و بهنمیر و بعضی از روستاهای قائمشهر، آمل، بابل نیز در سفال و سفالگری دستی دارند.
صنایع چوبی | صنایع دستی مازندران
وجود جنگل های سر سبز و زیبا موجب شده تا هنر کار با چوب در این استان رونق زیادی داشته باشد. جعبه جواهرات، بازی تخته، قلیان، صفحه و مهره های شطرنج، قاشق شربت خوری، پیمانه و ظرف شیر، مجسمه های حیوانات و صندوقچه های چوبی، قندان، فقط نمونه های کوچکی از صنایع چوبی این استان می باشد. حتمآ به یاد داشته باشید که از این محصولات برای عزیزان خود به عنوان سوغاتی خریداری کنید.
نمد مالی | صنایع دستی مازندران
از کهن ترین صنایع دستی استان مازندران نمد مالی میباشد. نمد مالی دارای سابقه ای کهن در این استان است؛ ولی از مکان و تاریخ پیدایش آن اطلاع درستی در دست نیست. هنر نمد مالی، فرایند نمد مالی با استفاده از الیاف پشمی به همراه آب که در طی آن محصولاتی همچون کوله، کلاه، دوش نمد، کلمد و فرش های نمدی تولید میشود. نمد بافته نمیشود بلکه با فشار دست یا پا روی ترکیب الیاف و آب تولید میشود.
در بیشتر مناطق مازنداران هنر نمدمالی مرسوم است ولی در منطقه کجور و روستای اطراف رامسر بیشتر رایج است. مواد اصلی نمد، پشم گوسفند در رنگ های طبیعی مانند سیاه و سفید و فهوه ای است و برای نقش اندازی آن از پشم های رنگ شده شیمیایی استفاده میشود.
لاک تراشی | صنایع دستی مازندران
لاک تراشی هنری است که با استفاده از آن وسایل چوبی را به وسیله ی تراش دادن از قسمت تنه و ریشه ی درختان تولید می کنند. درختانی که چوب آن ها برای تراش کاری مناسب است عبارتند از:توسکا، راش، ملج، ممرز، افرا، نم دار، انجیلی و شمشاد. هنر لاک تراشی دارای سابقه ی طولانی در مناطق روستایی و جنگلی مازندران می باشد و مردم وسایل لازم خود را از این طریق درست می کردند.
آن ها در ساخت وسایل چوبی مهارت زیادی داشتند و به وسیله ی ریشه و تنه درختان بدون استفاده، ظرف های چوبی زیادی از جمله لاک دانه پاش، قند چوله، تنباکو چوله، جوله، کلز، ملاقه و قاشق و کترا درست می کردند.
هنر لاک تراشی در مازندران مهر اصالت یونسکو را در سال٢٠١٢ از آن خود کرد. سوهان، اره، تیشه، تبر، مغار، اسکنه، رنده، چوبساب، رخ درشت یا دارکن، دله گیر و چکش چوبی از ابزارهای هنر لاک تراشی هستند.
سفالگری | صنایع دستی مازندران
ظرف های سفالی که در غارهای نقاط مختلف کشورمان یافت میشود شاهدی بر قدمت هفت هزارساله ی هنر سفالگری می باشد. اهالی مازندران نیز از قدیم الایام به ساخت سفال در منازل خود مشغول بودند چرا که دسترسی آنها به خاک رس آسان است. هنرمندان مازندرانی هم اکنون نیز در کارگاه های کوچک و بزرگ خود به ساخت و پخت ظروف سفالی مشغولند و هنر های زیبای خود را در نمایشگاهای صنایع دستی برای فروش عرضه میکنند.
لوازم سفالگری عبارتند از:چرخ غربال، کوره، تشت، کاردک برای بریدن و سوراخ کردن کار، ول کارد، قالب گل زدن و نخ می باشد. آقای غلامعلی چینی ساز از استادان ماهر و متبحر در این زمینه هستند که در کلاگر جویبار (١٩ کیلومتری قائم شهر) سالها به این کار مشغولند. شهرهای جویبار، چالوس، تنکابن و بهنمیر و بعضی از روستاهای قائمشهر، آمل، بابل نیز در سفال و سفالگری دستی دارند.
جوراب بافی | صنایع دستی مازندران
از صنایع بومی و مرسوم استان مازندران که در روستای “صالحان” و روستای آلاشت از توابع سواد کوه رایج است جوراب بافی می باشد. برای بافت جوراب از پشم گوسفند که بدون رنگ آمیزی می باشد استفاده می کنند.
جوراب های چکمه ای یا گردن بلند و گردن کوتاه با طرح و نقش های گوناگون از تولیدات این استان محسوب می شود. جوراب بافی در استان مازندران هم با ماشین و هم دستی انجام می شود. جوراب های دستباف برای فصل زمستان پاپوش های بسیار مناسبی هستند.
جارو بافی | صنایع دستی مازندران
شهر امیرکلا از شهرهای قدیمی استان مازندران است که اهالی آن به جارو بافی مشغولند. شهر امیرکلا وارث بزرگترین شاعران و اندیشمندان می باشد که اهالی هنرمند آن در زمینه های دیگر صنایع دستی نیز کوشا هستند.
اهالی هنرمند امیرکلا برای بافت جارو که در زبان محلی به آن “سازه” می گویند با دقت تمام ساقه های جارو را در کار هم قرار می دهند و بعد در قسمت سکان دسته از انواع سیم های ظریف استفاده و قسمت تاج جارو را با نخ های پلاستیکی و رنگارنگ درست می کنند.
چنته | صنایع دستی مازندران
چنته به نوعی کیف یا توبره دسته دار گفته می شود که مراحل تولید و ساخت آن مانند مراحل تولید جاجیم است. از مراکز تولید چنته می توان به روستای لفور از توابع سواد کوه اشاره کرد برای همین صنایع دستی را با چنته لفور می شناسند.
در زمان های قدیم چوپانان برای حمل وسایل خود از چنته استفاده می کردند. چنته با دستگاهی به نام کرک چال ساخته و در پایان بعد از دوردوزی با گل های کاموایی و مهره های تزئینی و خر مهره تزئین می شود. طرح و نقش های سنتی گل و گیاه و حیوان و در مواقعی اسامی جلاله و ائمه نیز بر روی چنته مشاهده می شود؛ طرح هایی که معمولا از الیاف ضخیم دوخته میشوند.
گلیم‌بافی یکی از صنایع دستی استان مازندران است که بافت آن در بیشتر شهرهای این استان رایج است. طرح‌های گلیم برگرفته از نقش‌‌ونگار‌های طبیعت است و معمولاً از رنگ‌های شاد در بافت آن استفاده میشود. گلیم به‌وسیله دستگاه گلیم‌بافی بافته میشود و با توجه به نوع و طرح آن دستگاهش هم تغییر می‌کند. گلیم ساده باف، گلیم چرخی‌باف و گلیم سوزنی از انواع دستگاه‌های گلیم بافی‌اند
گلیم بافی | صنایع دستی مازندران
گلیم در بیشتر شهرهای ایران رایج است. در مازندران نیز بافت آن بسیار مرسوم است. هر منطقه ای در بافت گلیم دارای طرح و نقش منحصر به خود می باشد. نقوش به کار رفته در گلیم های مازندران الهام گرفته از طبیعت و به شکل هندسی در رنگ های شاد و گرم مانند سرمه ای، نارنجی، قرمز، کرم وسبز می باشد. گلیم را با دستگاه گلیم بافی می بافند. از انواع گلیم میتوان به گلیم سوزنی، گلیم ساده باف و گلیم چرخی باف اشاره کرد.
موج بافی| صنایع دستی مازندران
موج‌بافی یکی از صنایع دستی استان مازندران است که در آن پارچه‌های پشمی تولید میکنند. موج‌بافی به دلیل ارزان‌قیمت بودن مواد اولیه هنری فراگیر است و در بسیاری از شهرها و روستاهای این استان انجام میشود. هنرمندان مازندرانی با استفاده از موج‌بافی و به‌وسیله پشم و دستگاه بافندگی محصولاتی مانند پتو، رختخواب، کرسی، سجاده و پشتی می‌بافند. این هنر ارزشمند در کجور مازندران رواج دارد.
جاجیم بافی | صنایع دستی مازندران
جاجیم‌بافی هنری است که در آن از نخ‌های پشمی یا پنبه‌ای رنگی جاجیم بافته میشود و علاقه‌مندان زیادی دارد. جاجیم یکی از صنایع دستی استان مازندران است که تولید آن در روستای آلاشت، از توابع سوادکوه، نسبت به شهرهای دیگر این استان رواج بیشتری دارد؛ به همین علت است که این روستا به‌عنوان شهر ملی جاجیم انتخاب شده است. جاجیم‌های بافته شده معمولاً به‌عنوان زیرانداز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دوخت چادرشب در مازندران
کارشناسان آثار هنری، قدمت چادر شب بافی را در استان مازندران و گیلان به حدود 2 هزار سال قبل نسبت می‌دهند. چادر شب، بافته ای است که در گذشته از آن برای رو انداز در شب، و همچنین بستن لوازم خواب استفاده می‌شد. نمونه های اصیل چادر شب مازندران با ابریشم و پشم بافته می‌شدند و رنگرزی آنها به صورت کاملا سنتی انجام می‌گرفت. نمونه های ابریشمی گاها با نام دارایی نیز شناخته می‌شدند و معمولا ویژه خان ها و بزرگان محلی تولید می‌شدند. امروزه با فراگیر شدن بافته های صنعتی همچنان چادر شب مازندران مشتریان خاص خود را داشته و هنوز هم با طرح های سنتی که معمولا شکل های انتزاعی و بازی با رنگ ها است، بافته میشوند. از انواع چادر شب مازندران، میتوان برای روانداز، روکش مبل، جمع کردن لوازم خواب و غیره استفاده نمود.
قالی کلاردشت
یکی از صنایع دستی مشترک در بین تمامی مناطق جغرافیایی ایران قالی بافی است و نشانه ای از قدمت و تمدن آنها میباشد. در استان مازندران نیز قالی بافی از دیرباز وجود داشته و منطقه کلاردشت به همراه روستای مکارود به عنوان بهترین مهد تولید قالی در این استان به شمار می‌رود. چیزی که باعث شهرت و محبوبیت قالی کلاردشت شده است، شکل خاص آن است. قالی های این منطقه دارای رج شمارهای ضعیفی بوده و به همین دلیل با نام خرسک نیز شهرت دارند. همچنین طرح های قالی کلاردشت معمولا به صورت ذهنی باف می‌باشند و در نمونه های اصیل نیز رنگرزی آنها به صورت سنتی انجام میشود.
دستبافی یا صنایع نساجی سنتی مازندران:
زنان و مردان زیادی برای بافت پارچه در زمان های قبل، از دستان هنرمند و ذهن خلاقشان استفاده می کردند. در استان مازندران پارچه های دستبافتی که تولید میشوند بعنوان یکی از صنایع دستی مازندران، تحت عنوان هنر دستبافی معروف شده اند. این پارچه امکان دارد به عنوان روسری، لباس محلی، شمد، ملحفه و… مورد استفاده قرار بگیرد. برای دوختن رومیزی و روتختی از این پارچه های باارزش استفاده می کنند. از دستگاه های مخصوصی برای بافتن این پارچه ها با دست، استفاده می شد که در ابتدا از دستگاه های دووردی و چهاروردی استفاده می شد ولی به مرور زمان دستگاه های ژاکارد دستی، تک فاز و سه فاز جایگزین دستگاه های قدیمی یعنی دووردی و چهاروردی شد و هنوز هم از این دستگاه ها استفاده می شود.
کنده کاری روی چوب
تولید لوازم چوبی به علت وجود جنگل های زیاد در استان مازندران رواج بسیار زیادی نسبت به سایر مناطق دارد. محصولات چوبی کنده کاری شده بسیار جذاب و منحصر به فردی مثل صندوق تخته شطرنج یا تخته نرد، قاشق شربت خوری، ظرف شیر، قندان و مجسمه های حیوانات با استفاده از همین هنر ساخته می شوند.
در ساخت این محصولات چوب های درختانی همچون درخت گردو، راش انار سرخ، انار زرد، افرا و فوفل به کار برده می شود. ناگفته نماند که در کنده کاری چوب ها از فنون رایجی مثل منبت و مشبک استفاده می شود.
رشته به رشته
مازندرانی‌ها از ترکیب موادی چون گردو، رشته تهیه شده از آرد برنج، خاک قند، هل و روغن، خوراکی خوشمزه‌ای درست میکنند که رشته به رشته نام دارد. در این نوع شیرینی، برنج را پس از خیساندن، آرد و با آب خمیر میکنند. زنان مازندرانی روی ظرف را به کمی زرده تخم مرغ و کره آغشته کرده و خمیر را به شکل رشته بر روی آن می‌ریزند. بر روی این رشته پس از سرخ شدن، پودر قند و هل کوبیده یا گردو می‌ریزند و نوش جان میکنند.
قماق
قماق شیرینی خاصی است که در طبخ آن از شکر استفاده نمیشود و همین امر موجب شده تا طرفداران بسیاری پیدا کند. برای پخت این شیرینی از موادی چون شنبلیله، آرد گندم، کره، تخم مرغ، جعفری، شوید، گردو و پیاز بهره می‌برند. قماق در وعده صبحانه جایگاه خاصی دارد؛ اما به عنوان میان وعده نیز مصرف میشود. همچنین مازندرانی‌ها در ماه رمضان آن را به عنوان افطار میل میکنند.
برنجک
برنجک همانطور که از نامش پیداست با برنج درست میشود و به آن بهاردانه هم می‌گویند. در استان مازندران این شیرینی در مجالس و مهمانی‌ها به چشم می‌خورد و رنگ و بوی خاصی به مراسم می‌بخشد. برنج، آب، شکر (در بعضی موارد عسل)، آبلیمو و روغن مواد اولیه برای تهیه این شیرینی خوشمزه هستند.
نان ییلاقی: این خوراکی که با نام نان کوهی نیز شناخته میشود، یکی از شیرینی‌های سنتی آمل است و مزه‌ای مانند نان شیرمال دارد. در ماه مبارک رمضان این شیرینی جایگاه خاصی در سفره افطار دارد چرا که سرشار از مواد مغذی است. آرد، تخم‌مرغ، مایه خمیر، شکر، ماست یا شیر، روغن یا کره، آب و نمک موادی هستند که برای تهیه نان کوهی استفاده میشوند و مواد میانی آن نیز رازیانه، هل، گردو، کنجد، زرده تخم‌مرغ و شکر است.
نان قتلمه
مازندرانی‌ها به هنگام افطار در ماه مبارک رمضان نان خوشمزه ای به نام قتلمه نوش جان میکنند. برای تهیه این نان، شیر، تخم مرغ، خمیر مایه فوری، آرد سفید، شکر و نمک را با هم مخلوط کرده و پس از سرخ کردن بر سر سفره می‌آورند.
اسبه حلوا: اسبه حلوا یکی از شیرینی‌های فراموش‌شده مازندران است که در میان حاشیه‌نشینان جنگل‌های این استان طبخ میشود. این شیرینی عضو جدانشدنی سفره‌های یلدایی است و در این مراسم جایگاه خاصی دارد. اسبه حلوا از قدمتی چند صدساله برخوردار است و به‌عنوان بهترین سوغات منطقه جنگلی و هزارجریب در شرق مازندران شناخته میشود. این شیرینی با عنوان شیرینی اعیانی و شاهانه شهرت دارد و از ارزش بسیاری برخوردار است. این محصول دارای ظاهری شبیه به گز است؛ اما رنگ زرد روشن دارد و با مواد اولیه‌ای همچون شیره خرمالو جنگلی، سفیده تخم‌مرغ، مغز گردو و کنجد تهیه میشود.
عسل کوهی
عسل کوهی مازندران نیز از جمله عسل‌های خوشمزه و ناب است که طعم ویژه‌ای دارد و سرشار از خواص مفید است. مردم از گذشته تاکنون از عسل برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می کردند و از این خوراکی بهره‌های بسیاری می بردند.
شربت و مربا
باغ‌های میوه بسیاری در شمال ایران وجود دارد و همین موضوع باعث شده تا مرباهای خوش رنگ و لعابی نیز در این دیار پیدا شود. از جمله مرباهای معروف مازندران میتوان به شَقاقُل اشاره کرد. شَقاقُل یکی از سبزیجات ریشه‌ای از خانواده هویج است ولی پوست کم رنگ‌تری نسبت به هویج دارد. از دیگر مرباهای معروف این دیار میتوان از کامکوات نام برد که میوه‌ای از خانواده مرکبات و شبیه پرتقال است ولی اندازه و شکلی مانند خرما دارد. انواع مرباهای دیگر مازندران نیز عبارتند از: کدوسبز، زرشک، بهار نارنج و ….
به جز مرباها، شربت‌ها نیز در این استان رنگ و بویی خاص دارند و می‌توانید از آنها تهیه کنید.
انواع ترشی
بسیاری از ما بر سر سفره‌های‌مان از ترشی‌های رنگارنگ استفاده می‌کنیم. در مازندارن می‌توانید انواع مرغوب این خوراکی پرطرفدار را تهیه کنید که برخی از آنها عبارتند از: بادمجان ترشی، سیر ترشی، هفت‌بیجار، لیته، ترشی مرکبات، ازگیل و …
لواشک و میوه‌های فرآوری شده
همه مسافران مازندران برای یکبار هم که شده با نگاهی به بساط آلوچه و لواشک فروش‌ها وسوسه شده‌اند که طعم ترش یا ملس محصولات آنها را بچشند و لذت ببرند. در شهرها و روستاهای مختلف مازندران می‌توانید انواع آلوچه‌ها و لواشک‌ها را بیابید و از میان آنها یکی را برای خود یا عزیزان تان برگزینید.
از محصولاتی که در بساط این فروشنده‌ها پیدا میشود میتوان به رب انار یا رب آلوچه اشاره کرد که به عنوان چاشنی غذا استفاده میشوند و طعم لذیذی به غذاها می‌دهند.
ماهی و خاویار
کافیست سراغ یک بازار محلی را در مازندران بگیرید و صبح زود به آنجا بروید تا ماهی‌هایی همچون ماهی سفید، قزل آلا، ماهی آزاد یا سالمون، اردک ماهی، ازون برون، سوف، کیلکا و … تهیه کنید. البته ماهی دودی و ماهی شور نیز بازار داغی در این دیار دارند چرا که فاسد نمی‌شوند و تا مدت‌ها می‌توانید آنها را مصرف کنید.
خاویار تخم ماهیان خاویاری است و از گران‌ترین خوراکی‌های جهان محسوب میشود. بیش از ۹۰ درصد خاویار جهان از دریای خزر به دست می‌آید و به همین دلیل این دریا به عنوان بزرگترین منبع ماهیان خاویاری شناخته میشود. گونه‌های اصلی ماهیان خاویاری دریای خزر عبارتند از: فیل‌ماهی، تاس ماهی روسی یا چالباش، تاس‌ماهی ایرانی یا قره‌برون، ماهی شیب و ماهی ازون‌برون و …
زیتون
شاید گیلان را به عنوان مرکز تولید زیتون کشور بشناسید؛ اما اگر از علاقه‌مندان به زیتون هستید می‌توانید انواع و اقسام آن را در مازندران هم تهیه کنید که از میان آنها میتوان به زیتون پرورده و زیتون شور اشاره کرد. همچنین روغن زیتون نیز در این استان قابل تهیه است که خواص بسیاری دارد و پزشکان زیادی مصرف آن را توصیه میکنند.
چای و برنج
خطه شمال ایران به چای و برنج مرغوب شهرت دارد و در آن میتوان انواع این خوراکی‌ها را یافت. یادتان باشد که عطر و بوی برنج و چای ایرانی چیزی نیست که بتوانید به این راحتی‌ها از آنها بگذرید. غذاهای ایرانی با برنج شمال طعم دیگری دارند و نوشیدن یک فنجان چای ایرانی خستگی را از ذهن‌تان پاک می‌کند.
آخرین دیدگاه‌ها