صنايع دستی به عنوان بخشي از ميراث فرهنگي و نمادي از نوع زندگي فرهنگي يك جامعه، همواره مورد توجه مي باشد. به علت ويژگي زندگي سنتي در بسياري از نقاط كردستان و عدم استيلاي بخش صنعتي، هنوز صنايع دستی کردستان از لحاظ كيفيت و گستردگي در سطح كشور مطرح مي باشد، به گونه اي كه فرش و گليم كردستان به همراه محصولات ظريفه مانند شطرنج شهرت جهاني پيدا كرده است.
صنايع دستی استان كردستان عبارتند از: نازك كاري چوب، دست بافي، خراطي، ساخت زينت آلات محلي، سوزن دوزي و روكاري، سفال سازي، حصيربافي، گيوه دوزي، نمدمالي و ساخت محصولات چرمي.
دستبافي شامل سجاده، موج، شال، جاجيم، گليم، گليمچه و پارچه لباسي است كه در بيشتر نقاط شهري و روستايي كردستان تهيه مي شود. زينت آلات شامل انواع دستبند، گردن بند، سينه ريز، النگو، سربند، انگشتري و گوشواره است. نازك كاري با چوب شامل قوطي سيگار، شيريني خوري، كيف زنانه، سيني، بشقاب، آجيل خوري و… مي باشد.
گلیم سنه
از شاخص ترین و معروف ترین صنایع دستی کردستان می توان به گلیم سنه اشاره کرد که بافت آن بیشتر در شهر سنندج رایج است. طرح این گلیم برگرفته از فرش های هراتی می باشد که بیشتر از نقوش بوته ای بهره‌مند می شود. اکثر نقوش گلیم های این منطقه زاویه دار و به نوعی می توان گفت خشن هستند و از سبک زندگی آنها که در مناطق صعب العبور کوهستانی می باشد الهام می گیرد. سنه اسم قدیمی و کردی سنندج می باشد.
نازک کاری چوب
دست سازه های ظریف چوبی از مهمترین صنایع دستی سنندج به شمار می رود. این هنر قدمتی به اندازه دو قرن در سنندج دارد و بنیانگذار آن استاد نعمت الله نعمتیان می باشند. چوب های درخت سنجد و گردو به خاطر داشتن گره‌های ریز طبیعی و زیبایی بیش از حد در این هنر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ارغوان بافی
هنر ارغوان بافی، خاطرات گوناگون را تداعی می کند و برای ما یاد گذشگتگان را زنده نگه می دارد. این هنر به عنوان زیباترین صنایع دستی کردستان میباشد و طرفداران خاص خود را با گذشت سالها از ابداعش دارد. لقب درخت عشق را به درخت ارغوان داده اند با این که طول آن بیشتر از دوازده متر نیست ولی با ناملایماتی های آب و هوا و منطقه اش، سازگار است و از زیبایی هایش کم نمی شود. محصولات تولید شده در این حوزه شامل سبد، آبکش برنج، جای نان و سبد میوه می باشد.
بیشتر صنعتگران این عرصه به واسطه این هنر، شطرنج و تخته نرد می سازند و به علت اینکه مواد اولیه کمیاب و گران می باشد سایر قطعات را نمی سازند. اما با این حال در بین محصولات نازک کاری شده می توانید شاهد ساخت ابزارهایی مثل جعبه جواهر، عصا، رویه میزی و… توسط هنرمندان باشید.
قالی کردستان
قالی کردستانبیشک یکی از مهمترین استان‌های کشور که سابقه زیادی در تولید قالی‌های دستباف دارد، استان کردستان است. مشهورترین قالی‌های این منطقه متعلق به سنندج، بوکان و بیجار است که در طرح‌های گوناگونی شکسته نظیر انواع هراتی، گل وکیلی، گل میرزاعلی، گل مینا و شاخ گوزن، میناخانی و… بافته می‌شوند. اگر سری به بازار قدیمی شهر سنندج بزنید می‌توانید دنیای رنگانگی از این قالی‌های ارزشمند و دستبافت را از نزدیک ببینید.
موج بافی
رختخواب پیچ یا موج بافی به نوعی پارچه اطلاق می شود که دست بافت بوده و جنس آن از پشم گوسفند می باشد. موج بخش اعظمی از جهیزیه دختران کرد را تامین می‌کرد اما بخاطر عدم حمایت از بافندگان این عرضه تنها چند استاد به موج بافی می پردازند. موج در بین مردم کردستان به عنوان سجاده، پشتی، رختخواب پیچ، روی کرسی کاربرد دارد.
لباس کردی
به جرآت میتوان گفت از زیباترین نوع پوشاک ایرانی، لباس کردی در صدر جدول قرار دارد. دامن‌های پرچین و بلند و رنگارنگی که زنان کردی به تن دارند هر بیننده ای را مجذوب زیبایی خود می کند و همین امر باعث شده است که در جشنواره‌های مختلف محلی دنیا به عنوان زیباترین لباس برتر انتخاب شود. اگرچه در نگاه اول لباس های کردی شبیه به هم به نظر می رسند اما در واقع هر منطقه‌ای لباس محلی خاص خود را داشته و از نوع پوشش به راحتی می توان حدس زد که شخص به کجا تعلق دارد.
نمد بافی
نمد بافینمد بافی نیز یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی این منطقه به شمار می‌رود و سابقه طولانی در بین مردم کردستان داشته و ارتباط تنگاتنگی در امر دامداری دارد. نمد به واسطه استحکامی که دارد وسیله ای بسیار مناسب در زندگی کوهستانی اهالی این منطقه دارد و به عنوان نوعی عایق در برابر گرما سرما و رطوبت به کار برده می شود.
قالی بافی
هنر قالی بافی نیز یکی از صنایع دستی استان کردستان به شمار می رود و سنندج از مهمترین مراکز تولید قالی به شمار می‌رود و به نوعی میتوان گفت که شهرت جهانی دارد و اعتبار آن در بازار جهانی به اثبات رسیده است. در این عرصه هنرمندان بیشماری مشغول به فعالیت هستند.
جولایی
جولایی کارگاه سنتی نساجی می باشد که در کردستان و آذربایجان غربی رایج است. در زبان کردی معنی جولا، جنب و جوش و تحرک است و نام آن برگرفته از جنب و جوشی که بافنده ها در هنگام بافت از خود نشان می دهد می باشد. در این کارگاه اقدام به بافت لباس کردی مردانه می کنند. ناگفته نماند که در این هنر از پشم گوسفند و بز استفاده میشود.
منبت کاری
از قدیم‌الایام منبت کاری چوب در کردستان رایج بوده است و درهای چوبی کردستان و برخی از روستاهای آن که از دوران صفوی به جای مانده اند دارای کنده کاری های ظریف و دقیق به شکل کتیبه و هول چشم نوازی می کنند. امروزه منبت کاران زبردست و معروفی در کارگاه های سنندج مشغول به کار هستند که ابتکار و ابداع خود را همیشه حفظ کرده‌اند و در کارشان بسیار با مهارت عمل می کنند.
جاجیم بافی
هنر جاجیم بافی نیز از صنایع دستی استان کردستان است که به گلیم بافی شباهت های بسیاری دارد. البته بافت جاجیم در اکثر مناطق ایران زمین رواج دارد و تفاوت آنها فقط در طرح، رنگ و نقوشی است که به کار برده میشود؛ چراکه هر هنر و هر اثر داستانی مخصوص خود دارد. جاجیم پارچه ای ضخیم و بدون پرز است و به صورت راه‌‌راه با نخ‌های پشمی، ابریشمی، کرک، پنبه‌ای، رنگ‌های گیاهی و طرح‌های ساده هندسی بافته میشود. اصلی ترین رنگ های متنوعی که در بافت جاجیم استفاده می‌شوند عبارتند از: قرمز، ارغوانی، سورمه ای، زرد، سبز. ظرافت بافت در این هنر حرف اول را می‌زند و بیشتر زنان عشایر کرد از دیرباز به این حرفه مشغول بوده و هستند. جاجیم و جاجیم بافی برای تولید خورجین، زیرانداز، رومبلی، تولید کیف و کفش، رویه کرسی، پشتی و… کاربرد دارد.
گیوه کلاش
چنانچه به پوشش محلی کردها توجه کرده باشید حتماً متوجه کفش یا پاپوش های گیوه ای آن ها شده‌اید. این گیوه ها در کردستان کلاش نامیده شده است. کلاش با یک زیره از جنس پارچه فشرده و یک رویه پنبه ساخته می شود به خاطر همین است که بسیار انعطاف‌پذیر و سبک می باشد. جالب است بدانید که تولید این گیوه ها متعلق به 1500 سال پیش بوده و به منطقه اورامانات بر می گردد که امروزه در بیشتر مناطق کرمانشاه و کردستان و بانه تولید می شوند.
گیوه چاروق
گیوه چاروقهمان طور که می‌دانید گیوه پا افزاری محلی است اما اینکه چرا گیوه بعد از گذشت سالها هنوز هم طرفداران خود را دارد باید بگوییم چون این محصول سبک، مقاوم، خنک، راحت و ارزان است و روستاییان و عشایر خودشان می‌توانند آن را تولید کنند. گیوه چاروق یکی از معروف‌ترین صنایع دستی کردستان است و رویه‌ای از نخ پرگ و ریسمان‌های پنبه‌ای دارد و انتهای آن را با لته‌های به هم فشرده و یا چرم در هم می‌کشند. گیوه چاروق برای فصل‌های بهار تا پاییز بهترین انتخاب برای مردم سخت‌کوشی است که برای کشاورزی و دامداری باید از راه های صعب‌العبور بگذرند.
کاشی کاری
در کردستان صنعت کاشی کاری از رونق بیشتری برخوردار است تا جایی که این صنعت از قرن 13 هجری قمری به بعد پیشرفت چشمگیری پیدا کرد و هنرمندان زیادی در این عرصه مشغول به فعالیت شدند. خانه های قدیمی سنندج، مسجد “دارالاحسان” و مسجد “دارالامان” از جمله مکان هایی هستند که کاشی کاری های معرق با تنوعی بسیار بالا در آن ها کار شده است و جذابیت فوق‌العاده ای دارند. اوج این هنر در زمان “امان‌الله خان اول اردلان” شدت گرفت و به نوعی می توان گفت در این زمان به تکامل رسید.
ساخت ابزار و آلات موسیقی
به دلیل وجود درختان جنگلی مرغوب در کردستان تولید صنایع دستی چوبی به سرعت پیشرفت می کند و از آنجایی که استعداد فراوانی در زمینه تعلیم و یادگیری موسیقی در این منطقه حاکم است باعث شده این استان تبدیل به یکی از مناطق تولید و عرضه ابزار و آلات موسیقی سنتی بشود که دیوان، ویولون، سنتور، تار و دف از جمله این ابزارهای موسیقی هستند.
قواره بری
یکی دیگر از صنایع دستی قدیمی سنندج قواره بری نام دارد که جزو تزیینات کاربردی بناهای قدیمی سنندج، پنجره های چوبی با شیشه های رنگی به شمار می رود. فضایی خیال انگیز و رویایی در اتاقک های این ساختمان ها به واسطه جریان رنگ و نور در لابلای گره ها و چفت و بست پیچان نوارهای چوبی خلق می شود.
گلیم بیجار
گلیم بیجاراز گلیم های مشهور این منطقه میتوان به گلیم بیجار اشاره کرد که ویژگی های مشابه و مشترکی با گلیم سنه دارد و در بافت آن از رنگ های تند به کار برده شده است. بارزترین ویژگی که می توان به این گلیم متصور بود استفاده از طرح‌های حیوانات روی آن است این به دلیل اهمیت گله‌داری در این منطقه و ارتباط مردم این استان با حیوانات و طبیعت می باشد.
گلیم دستباف ایرانی | سبد حصیری | آویز دیواری سنتی | کیف گلیمی
آخرین دیدگاه‌ها