موسیقی چیست؟
موسیقی هنر ترکیب و توالی صدا های مختلف است به شکلی که در قالب نوعی خاص از زیبایی شناسی هنری قرار گیرد. اما این زیبایی شناسی بسته به سلیقه فردی، دوره زمانی و جغرافیای محل زندگی انسان ها می تواند متفاوت باشد. چرا که زیبایی هنری موضوعی کاملاً نسبی است.
در فرهنگ ما ایرانیان نیز موسیقی در تمام وقایع مهم زندگی انسان از تولد و ازدواج گرفته تا جشن خرمن و دامپروری و شیوه های کاشت و داشت و برداشت و بالاخره مراسم سوگ و سوگواری، حضوری جاودانه دارد.
چون به یاری موسیقی می توان سختی کار را از یاد برد، عشق را در قلب ها شکوفا کرد و رنج های روحی و جسمی را سبک نمود. برای مثال، در میان قشقایی ها، ناف بچه ها را با آوای چنگی ها می برند و مردگان را با موسیقی به خاک می سپارند. یا در لرستان، آوای “چمری” نغمه بسیار دلنشینی است که ضمن سخن از سوگ و اندوه، ماتم زدگان را به آرامش می رساند.
طی قرون متمادی، آموزش موسیقی در ایران به روش استاد و شاگردی بوده است تا هر هنرجو در جوار استاد، همراه با درس نوازندگی، درس زندگی را نیز بیاموزد، و این هنر نسل به نسل از اهل دردی به اهل دردی دیگر برسد.
موسیقی چه بخشی از زندگی شما را تشکیل می دهد؟
موسیقی مورد علاقه خود را چند بار در روز گوش می دهید؟ آیا تا بحال برای فرار از استرس های کاری یا فشارهای زندگی روزمره گوش دادن به موسیقی و یا نواختن ساز را وارد زندگی خود کرده اید؟ یا به بهانه های مختلف چون کمبود زمان و یا رفت و آمد به کلاس، شانس بهره مندی از مزایای آن را از دست داده اید. اگر پاسخ شما مثبت است قطعا براین امر واقف هستید که موسیقی و نواختن ساز موسیقایی از آن دسته هنرهایی است که آرامش روح و روان انسان را فراهم می کند و تاثیری مثبتی بر روی مغز و تقویت حافظه دارد. فراگیری نواختن ساز بسیار به روحیه شما کمک می کند. اصلا اهمیت ندارد که چه قدر در این کار و مهارت پیشرفته خواهید شد. همین که بتوانید بخشی از احساساتتان را از طریق ساز خود بیان کنید و تا حدی از مشغله های روزمره تان کم کنید، ارزشمند خواهد بود.
ویژگی های صداها در موسیقی
مهم ترین ویژگی صداها و اصوات موسیقی، زیر و بمی آنهاست. هنگامی که صداهایی با زیر و بمی مختلف با هم ترکیب می شوند، موسیقی را تشکیل می دهند. ویژگی دیگر این صداها رنگ صوتی آنهاست. به طوری که هر ساز یا حنجره‌ی هر انسان رنگ صوتی ویژه خود را دارد. وقتی به یک موسیقی تکنوازی گوش می دهید، تنها یک رنگ صوتی را می شنوید. اما وقتی به کنسرت یک ارکستر سمفونیک می روید، علاوه بر زیر و بمی های مختلف، رنگ های صوتی متنوعی را می شنوید که با هم ترکیب می شوند. ویژگی بعدی این صدا ها قدرت صوتی (نوانس) آنهاست. هر ساز یا حنجره هر انسان که دارای رنگ صوتی مشخصی است می تواند هر صدایی را با قدرت های صوتی مختلف تولید کند. به عنوان مثال وقتی شما صدای ضبط صوت را زیاد می کنید بدون آنکه زیر و بمی ها و رنگهای صوتی را تغییر داده باشید، قدرت صوتی را افزایش داده‌اید.
همه این ترکیب و توالی ها در بستری به نام ریتم صورت می‌گیرد. ریتم یا ضرب آهنگ عبارت است از توالی و پی‌درپی آمدن بازه‌های زمانی مختلف. این بازه های زمانی مختلف را در موسیقی ارزش زمانی می گوییم. ارزش زمانی ویژگی بعدی صداهای موسیقی است. به عنوان مثال وقتی یک موسیقی از نتهای کوتاه تشکیل شده است که این نت‌ها به سرعت جای خود را به دیگری می دهند، اصطلاحاً میگوییم ریتم موسیقی تند است. اما گاهی موسیقی از نت های کشیده و طولانی تر تشکیل شده است که در آنجا گفته می شود موسیقی ریتم یا ضرب آهنگ آهسته دارد. بسیاری موسیقی ها از ریتم های متنوع که گاهی کند و گاهی تند هستند تشکیل می شوند.
بنابراین به طور خلاصه می توانیم بگوییم موسیقی هنر ترکیب و توالی صداهایی است که در چهار ویژگی زیر و بمی، رنگ صوتی، قدرت صوتی و ارزش زمانی (که ریتم را تشکیل می‌دهد) می توانند متفاوت باشند.
گرایش های نوازندگی سازهای ایرانی و جهانی
رشته موسیقی دارای دو بعد فن و تکنیک و درک هنر موسیقی است. در بعد فن و تکنیک، برنامه رشته موسیقی بر این اساس تدوین شده است که دانشجویان به صورت تخصصی در یک زمینه مشخص، یعنی نوازندگی یک ساز ایرانی یا جهانی، آموزش ببینند. در این میان، سازهای ایرانی شامل یکی از سازهای تار، سه تار، قانون، نی، کمانچه، قیچک، برپط یا عود، سنتور و رباب می شود و سازهای جهانی شامل پیانو، ویالون، گیتار، کلارینت، آبوا و فلوت می گردد.
موسیقی نظامی، یکی از شاخه های موسیقی است که با الهام از فرهنگ و هنر و سنت های هر جامعه و با بهره جویی از علم موسیقی، به تقویت روحیه سلحشوری در جسم و جان مبارزان و مدافعان هر کشور می پردازد. همچنین این موسیقی در مراسم استقبال یا بدرقه میهمانان رسمی یک کشور، در اجرای سرود و سلام ملل و در مراسم عزا، اعیاد و جشن های گوناگون حضور فعال و چشمگیری دارد.
در این میان، گرایش موسیقی نظامی با آموزش دروس تئوری و عملی مورد نیاز اعم از تربیت حس شنوایی، رهبری ارکستر سمفونیک و نظامی، گروه نوازی، اصول آهنگ سازی، آموزش پیانو و …. دانشجویان این رشته را برای هدایت یا رهبری ارکسترهای نظامی، آفرینش سرود و تنظیم آهنگ ها و مارش های نظامی آماده می سازد.
ملودی و هارمونی
توالی صداهای مختلف موسیقیایی ملودی را تشکیل می دهد و ترکیب یا همزمانی آنها هارمونی یا چند صدایی را می سازد. اکثر آثار فاخر موسیقی همزمان دارای ملودی و هارمونی هستند. با این حال برخی از انواع موسیقی تنها دارای ملودی هستند که به آنها مونوفونیک (تک‌صدایی) میگوییم. به عنوان مثال وقتی یک خواننده به تنهایی آواز می خواند شما فقط ملودی می شنوید؛ اما وقتی این خواننده همراه با یک خواننده دیگر همزمان بخوانند به طوری که نتهای مختلفی را اجرا کنند، این یک موسیقی دو صدایی است که به آن پلی فونیک (چندصدایی) میگوییم. اگر همان خواننده به همراه یک یا چند ساز اجرا کند، ملودی و آکورد ها را همزمان می‌شنوید که به آن موسیقی هموفونیک گوییم.
توانایی های لازم:
آیا می توان یکساله، دوساله، یا حتی چهارساله نوازنده شد و در رشته موسیقی حرفی برای گفتن داشت؟ بدون شک، چنین چیزی امکان پذیر نیست. به همین دلیل، دانشجوی این رشته باید از سنین کودکی یا نوجوانی، ساز را در دست گرفته و حداقل در نواختن یک ساز ایرانی یا جهانی مهارت داشته و دانشگاه برای او کلاس سیزدهم باشد.
برای شناخت این دسته از دانشجویان، رشته موسیقی به صورت نیمه متمرکز دانشجو می پذیرد. یعنی داوطلبانی که در آزمون سراسری گروه آزمایشی هنر در ردیف معرفی شدگان چند برابر ظرفیت رشته موسیقی قرار می گیرند باید در آزمون تخصصی و عملی موسیقی که شامل اطلاعات عمومی موسیقی، مبانی نظری و علمی موسیقی (تئوری موسیقی، سرایش و تربیت شنوایی) و نوازندگی یک ساز ایرانی یا جهانی می شود، شرکت کنند.
اسامی پذیرفته شدگان نهایی این رشته نیز با توجه به نتیجه آزمون های تخصصی و عملی مذکور اعلام می گردد. اما گذشته از موفقیت در آزمون عملی موسیقی، هنرجوی این رشته باید با کار و تلاش مستمر، دانش، معرفت و توانایی خود را افزایش دهد و در کنار آن بکوشد که از دنیای شگفت انگیز کودکی دور نشود. چون ذهن آماده و قلب زلال و شفاف یک کودک، قدرت دیدن زیبایی ها و شگفتی هایی را دارد که اکثر افراد بزرگ سال از درک آن عاجز هستند. به همین دلیل، یک نگاه کودکانه همراه با دانش و توانایی لازم می تواند عامل خلق آثار هنری جاودان باشد.
منبع تولید صوت موسیقی
صدا های موسیقی از دو منبع تولید می شوند؛ یکی سازها یا آلات موسیقی و دیگری خوانندگان یا صدا های انسانی. در دوره های مختلف هنری در شرق و غرب همواره ترکیب صدای خوانندگان با ساز ها بسیار محبوب بوده است. اما برخی از انواع موسیقی تنها از صدای خوانندگان تشکیل شده است.این نوع موسیقی را موسیقی آوازی می نامیم. مانند آواز های مذهبی یا کانتوس فیرموس ها در دوره قرون وسطی. برخی از موسیقی ها تنها از سازها تشکیل شده‌اند. موسیقی های ساخته شده برای ارکستر سمفونیک که تنها در آن سازهای سمفونیک حضور دارند، نمونه هایی فاخر از موسیقی سازی هستند. مانند بیشتر سمفونی ها و سونات های غربی.
در نهایت معیار زیبایی شناسی برای هر نوع از موسیقی بستگی به دوره هنری و جامعه هنری آن دوره دارد. به عنوان مثال آنچه در دوره بارُک یا رنسانس به عنوان زیبایی شناسی قلمداد می شده و آهنگساز آن بر اساس آن موسیقی ساخته اند، بعد تر منسوخ شده است. همچنین در دوره‌های بعد مانند کلاسیک و رمانتیک شکل های جدیدی از زیبایی شناسی به وجود آمده است. همین طور در دوره بعد، یعنی دوره مدرن، مجدداً زیبایی شناسی دچار تحولات عظیمی شد. با این حال در یک دوره تاریخی به خصوص، در جوامع مختلف موسیقی های بسیار متفاوتی ساخته می‌شده که این نشانگر آن است که زیبایی شناسی در موسیقی، نه تنها به دوره‌های تاریخی، بلکه به جوامع و ویژگی‌های فرهنگی هر جامعه نیز به شدت وابسته است.
موقعیت شغلی در ایران:
آیا می دانید که موسیقی، در بهبود بسیاری از بیماری ها مانند بیماری های روانی و اختلالات گفتاری و شنیداری موثر است و باعث کاهش درد و ایجاد آرامش جسمی و روانی می گردد؟
آیا می دانید که موسیقی رشد گیاهان را بهتر و بیشتر می کند و در ازدیاد شیر دام ها موثر است؟
در واقع، موسیقی در جوامع امروزی کاربردهای بسیاری دارد که نشانگر قدرت جادویی این هنر است. اما متاسفانه در جامعه ما هنوز موسیقی جایگاه خویش را پیدا نکرده است. برای مثال، ما در زمینه موسیقی درمانی قدم موثری برنداشته ایم و هنوز عامه مردم با ارزش هنر موسیقی آشنا نیستند. البته در چند سال اخیر، شاهد پیشرفت روز افزون موسیقی هستیم و همین نشان می دهد که در حال حاضر نیاز مبرمی به کارشناسان، نوازندگان و آهنگ سازان هنرمند و متبحر داریم. افرادی که نه گندم نمای جو فروش، بلکه یاوران حقیقی این هنر اصیل و با ارزش باشند. چنین افرادی می توانند در مراکز و سازمان مختلفی مانند صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و …. فعالیت کنند.
همچنین می توانند به تدریس موسیقی و در صورت توانمندی لازم، به آهنگ سازی فیلم، رهبری ارکستر و یا حضور در ارکسترهای مختلف و ضبط آثار متفاوت بپردازند.
دانشجویان موسیقی نظامی نیز از ابتدای تحصیل، بورسیه ارتش جمهوری اسلامی هستند و در نهایت جذب این نهاد می شوند.
درس های این رشته در طول تحصیل:
دروس مشترک در بین گرایش های مختلف موسیقی:
تحلیل مبانی نظری موسیقی، سرایش، تاریخ موسیقی ایران، پیانوی عمومی، تربیت شنوایی، تاریخ موسیقی جهان، ساز شناسی موسیقی جهانی، شناسایی سازهای ایرانی، هارمونی.
دروس تخصصی گرایش نوازندگی موسیقی جهانی:
ساز جهانی (آموزش یک ساز جهانی که در هشت ترم ارائه می شود) مبانی صدا شناسی، ارکستر جهانی، همراهی، آواز جمعی، فرم موسیقی، اجرای صحنه ای آواز جمعی، اجرای صحنه ای ساز جهانی، همنوازی، دشیفراژ، اجرای پایانی.
مبانی مطالعات ارتباطی و فناوری اطلاعات
جهان در آستانه تحولی ژرف و در کار پانهادن به عصری تازه است و نقش محوری وسایل ارتباط جمعی در این تحول مداوم و روز افزون، انکار ناپذیر است.
برقراری ارتباط با عامه مردم و گردآوری و تدوین اطلاعات درست و انتقال صحیح این اطلاعات به مردم از مهم ترین وظایف وسایل ارتباط جمعی است. اما بدون تردید، در دنیای پر هیاهو و پر رمز و راز کنونی، دنیایی که در آن، در حوزه فناوری های اطلاعات و ارتباطات هر روز شاهد تحولی جدید هستیم، تامین نیازهای اطلاعاتی مخاطبان وسایل ارتباط جمعی _ به ویژه رسانه های جدید_ بدون آن که گردانندگان این وسایل علم و تجربه کافی و مناسب داشته باشند، غیر ممکن است. رشته مطالعات ارتباطی و فناوری اطلاعات بنا بر همین ضرورت ایجاد شده است.
در این دوره با استفاده از دروس گوناگون علوم انسانی از جمله: ادبیات، علوم اجتماعی، علوم سیاسی و علوم اقتصادی، دانشجویان اطلاعات لازم را برای حضور فعال در جامعه جهانی اطلاعاتی و کار با رسانه های جدید به دست می آورند و در نهایت می توانند حوزه های مختلف ارتباطی به ویژه فناوری های نوین را به خوبی بشناسند.
توانایی های لازم:
با توجه به ماهیت میان رشته ای مطالعات ارتباطی و فناوری اطلاعات، دانشجوی این رشته باید به مباحث بسیاری از جمله علوم اجتماعی، علوم سیاسی، حقوق، علوم اقتصادی، ادبیات و کامپیوتر علاقه مند باشد و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشته باشد. همچنین باید همچون یک روزنامه نگار از ذوق نویسندگی، کنجکاوی، صبر و حوصله زیاد برخوردار باشد.
موقعیت شغلی در ایران:
امروزه فناوری های ارتباطی در روابط اجتماعی داخلی و بین المللی نقش روز افزون و بسیار مهمی دارد. در این میان، فارغ التحصیلان مطالعات ارتباطی و فناوری اطلاعات، به دلیل آشنایی با مخاطب و علایق آن، ترکیب مخاطبان، فنون نشر، فرایند تولید وب، فناوری های جدید چاپ الکترونی و چگونگی استفاد از نرم افزارهای رایانه ای نشر می توانند در رسانه های الکترونیکی مشغول به کار شوند.
درس های این رشته در طول تحصیل:
دروس پایه:
مبانی جامعه شناسی، کاربردی رایانه در علوم ارتباطات، اصول علم اقتصاد، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، آمار مقدماتی، آمار در علوم اجتماعی، زبان تخصصی، اقتصاد ایران، روان شناسی اجتماعی، اصول علم سیاست، کلیات حقوقی، حقوق اساسی، روش های تحقیق در علوم اجتماعی، اصول روابط و سازمان های بین المللی، نظریه های جامعه شناسی، اصول سازمان و مدیریت، اندیشه های سیاسی در قرن بیستم.
دروس اصلی:
مبانی ارتباط جمعی، ارتباطات بین المللی، ارتباطات سیاسی، مبانی ارتباطات انسانی، تحلیل محتوای پیام های ارتباطی، ارتباطات تصویری، نظریه های ارتباطات اجتماعی، گرافیک و صفحه آرایی در مطبوعات، تکنولوژی های ارتباطی، مبانی جامعه اطلاعاتی، افکار عمومی و وسایل ارتباط جمعی، مبانی ارتباطات و توسعه، حقوق ارتباط جمعی، شیوه نگارش فارسی در مطبوعات.
دروس تخصصی:
مبانی مطالعات ارتباطی و فناوری اطلاعات، تاریخ ارتباطات در ایران، اصول اقتصاد در ارتباطات، سازمان های بین المللی ارتباطات، اصول مدیریت ارتباطات، مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی ارتباطات، شناخت مخاطبان، اصول نشر و آموزش الکترونی، سنجش افکار عمومی، آشنایی با روش های کیفی پژوهش های ارتباطی، مطالعات موردی، زبان تخصصی، فرهنگ و فناوری ارتباطات، نظریه جامعه اطلاعاتی.
با وجود مشغله های روزمره زندگی امروزی، نواختن ساز تاثیر مثبتی در بهبود آرامش زندگی خواهد گذاشت. موارد زیر از جمله نکات مثبت در فراگیری این مهارت هنری در زندگی می باشد.
- بهبود عملکرد ادراک و شناخت
- کاهش استرس
- کاهش اشتها
- تقویت حافظه
- کمک به مدیریت درد
- کمک به خواب بهتر
- افزایش انگیزه
- بهبود خلق و خو
- کاهش علائم افسردگی
- افزایش استقامت ورزشی
ایرانیان از دیرباز، علاقه وافری به آموزش و یادگیری موسیقی داشته اند و همواره خواسته اند تا نوازنده ساز مورد علاقه ی خود باشند و همواره نوازندگان و آهنگسازان خوش آوازه ای در فرهنگ موسیقی ایرانی پرورش یافتند. دستگاه ها و نواهای بسیاری که از گذشته در تاریخ ما به یادگار مانده اند که بیانگر همین موضوع است.
اصطلاحات رایج هنر موسیقی کدامند؟
تئوری موسیقی
به مجموع قواعد و اصطلاحات نظری موسیقی، تئوری موسیقی گفته می شود.
سلفژ (سرایش)
به طور خلاصه، خواندن و نوشتن نت های موسیقی را سلفژ می نامند. سلفژ برای بالا بردن توانائی حس شنوایی در تشخیص و درک عوامل سازنده موسیقی از قبیل: ریتم ملودی، هارمونی و غیره استفاده می شود.
نظر به اینکه این رشته بالقوه کاربرد فراوانی می تواند داشته باشد. چنانچه استفاده از آن توام با روشی منطقی و سنجیده باشد در آماده سازی هنرجویان طی مراحل مختلف (مبتدی تا مقاطع بالا) نقش موثر خواهد داشت.
چند مورد از معروف ترین آثار موسیقی
توکاتا و فوگ در ر مینور از یوهان سباستین باخ
باخ خود جدا از آنکه از برترین آهنگسازان تاریخ است، یکی از برترین ارگ‌نوازان تاریخ محسوب می‌شود. ارگ‌نوازی در کلیسا منبع درآمدی برای او در طی زندگی‌اش بوده‌است. نت‌هایی هم که برای ارگ نوشته همه‌شان زیبا اند، از جمله هملن توکاتا و فوگ در ر مینور.
توکاتا و فوگ در ر مینور از مهم‌ترین و برترین آثار یوهان سباستین باخ است. در موسیقی‌های کلاسیک کم‌تر تک‌نوازی‌ای این‌چنین زیبا می‌شود، لیکن جالب این‌جاست که دو تا از آهنگ‌هایی که در این نوشتار به‌مثابه‌ی بهترین موسیقی‌های کلاسیک معرفی‌شان کرده‌ام تکنوازی اند و جالب‌تر آنکه هر دو را باخِ بزرگ نوشته‌است.
توکاتا مربوط به سال‌های نخست قرن هجدهم است و از شاخص‌ترین موسیقی‌های کلاسیکِ مربوط به دوره‌ی باروک به حساب می‌آید.
والس شماره‌ی 2 از شوستاکوویچ
باز هم آهنگی دیگر از قرن بیستم و این بار از آهنگساز مشهور روس: شوستاکوویچ.
شوستاکوویچ آثار زیبای بسیاری دارد، اما والس شماره 2 اش را نمی‌توانم برترینِ آنها نخوانم. یکی از بهترین اجراهایی که از این والس شده، همراه با هم‌خوانیِ مهمانان و رقص والس‌شان را در زیر ببینید و بشنوید:
رقص شمشیر اثر آرام خاچاتوریان
مهم‌ترین ویژگی موسیقی کلاسیک قرن بیستم این است که آهنگسازان برتر این قرن در بند هیچ‌یک از قواعد دوره‌های پیشین موسیقی کلاسیک نبودند و از این رو دست‌شان بسیار باز بود برای خلاقیت و از همین رو آهنگ‌هایی بسیار نو آفریده شدند. بخشی از باله‌ی مشهور گایانه از آرام خاچاتوریان، یعنی سوییتِ 1 این باله، حاوی قطعه‌ای بسیار مشهور با نام رقص شمشیر است. این قطعه بسیار مهیج و سریع است. صبح‌ها که دیر بیدار می‌شوید و هر آن امکان جاماندن‌تان از وسایل نقلیه‌ی عمومی یا دیر رسیدن به شرکت یا اداره یا دانشگاه وجود دارد، رقص شمشیرِ خاچاتوریان را پخش کنید و کارهای‌تان را سریع‌تر انجام دهید.
آخرین دیدگاه‌ها