آموزش ساخت ظروف سرامیکی

سرامیک یکی از قدیمی‌ترین صنایع مورد استفاده توسط بشر می‌باشد. تاریخچه استفاده از سرامیک توسط انسان برای تولید انواع مجسمه‌ها، اشیا هنری و همچنین ساخت ظروف سرامیکی در اواخر دوره پارینه سنگی و به حدود 28000 سال پیش از میلاد حضرت مسیح برمیگردد. اولین مجسمه سرامیکی ساخت انسان، مجسمه یک زن به نام Venus of Dolní Věstonice بوده که در منطقه برنو واقع در جمهوری چک یافت شده‌است.

گسترش استفاده از سرامیک برای ساخت ظروف سرامیکی و اشیا هنری به 9000 سال پیش از میلاد حضرت مسیح می‌رسد. این دوره نو سنگی نام دارد اما به علت گسترش کشاورزی در میان جوامع و تمدن‌های بشری به نخستین انقلاب کشاورزی نیز شهرت دارد. در این دوره سرامیک‌های مبتنی بر خاک رس رایج شدند. محصولات تولید شده در نور آفتاب خشک می‌شدند و یا در کوره‌های ابتدایی و در دمای کم‌تر از 1000 درجه پخته می‌شدند.

استفاده از سرامیک برای ساخت ظروف سرامیکی و اشیا هنری و سایر محصولات تاریخچه‌ای کهن دارد. از 28000 سال پیش از میلاد حضرت مسیح که سرامیک جنبه تشریفاتی و هنری داشت تا همین چند سال اخیر که پرینترهای سه بعدی در حال گسترش و توسعه سرامیک‌های فنی هستند. در سال 2017 پرینترهای سه بعدی توانستند اولین استخوان هایپر الاستیک را تولید کنند.

 ظروف سرامیکی چگونه ساخته می شود؟

به دلیل استقبال گسترده عموم مردم از ظروف سرامیکی در این مقاله نحوه تولید ظروف سرامیکی دست ساز را مورد بررسی قرار داده ایم. این ظروف در انواع طرح ها و نقوش مختلف در کشور تولید می شوند که هم جنبه تزئینی داشته و هم می توان برای نگه داری مواد گوناگون از این ظروف استفاده نمود. برخی از افراد ظروف سرامیکی را با ظروف سفالی یکی می دانند. در صورتی که ظروف سرامیکی و سفالی در نوع مواد اولیه و نحوه تولید با یکدیگر تفاوت دارند. در تولید ظروف سرامیکی اولین و مهم ترین نکته ای که باید در نظر گرفت، خاک مورد استفاده در تولید این محصولات است.

برای این که با نحوه تولید ظروف سرامیکی آشنا شویم ابتدا باید مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت ظروف سرامیکی را بشناسیم. خاک مخصوص تولید ظروف سرامیکی مخلوطی از انواع خاک های مختلف می باشد. این نوع خاک دارای مقادیر معینی از خاک رس، کائولن،‌ کوارتز و کوارتزیت می باشد. در کنار این خاک ها ترکیبات دیگری نیز مانند انواع فلدسپات، سلیس و خاک استون ور نیز به کار می رود. در برخی موارد نیز با توجه به نظر تولید کنندگان ظروف سرامیکی از خاک های دیگری نظیر کربنات کلسیم، اکسید روی و تالک نیز استفاده می شود. هر کدام از این مواد تاثیر به خصوصی در کیفیت نهایی ظروف سرامیکی دارند.

نحوه تولید ظروف سرامیکی به این شکل است که تمام کار ها در چهار مرحله اصلی انجام می شود. اولین مرحله تهیه گِل برای تولید ظرف سرامیکی می باشد. این مرحله دارای ظرافت های خاصی است که توجه به یک سری نکات برای ایجاد گِل مرغوب و مناسب ضروری می باشد. مرحله دوم در ساخت ظروف طراحی و شکل دادن به ظرف است. در این مرحله با توجه به نوع کاربری که از ظرف انتظار می رود شکل مخصوصی برای آن طراحی شده و گِل را به صورت طرح مورد نظر شکل می دهند. مراحل دوم و سوم نیز به ترتیب لعاب کاری و پخت ظرف در کوره است که در ادامه به صورت مفصل به آن خواهیم پرداخت.

ویدئو آموزش ساخت ظروف سرامیکی در منزل

ظروف سرامیک دست ساز و کسب درآمد با آن ها

قطعا یکی از راه های ایجاد کسب و کار راه اندازی کارگاه تولیدی است. کارگاه ساخت سرامیک دست ساز می تواند یک کسب و کار ایده عال برای علاقه مندان به این رشته باشد. از آن جا که ساخت سرامیک با دست جز صنایع دستی محسوب می شود می توان تولیدات را در بازار های خرید صنایع دستی به فروش رساند.

ظرف سرامیکی از چه نوع خاکی ساخته می‌شود؟

ظروف سرامیکی یا دوغابی از ترکیب خاک رس و چند نوع خاک و مواد دیگر نظیر کائولن، کوارتز و کوارتزیت، انواع فلدسپات، سیلیس، خاک استون‌ور و بعضا از کربنات کلسیم و اکسید روی و تالک تولید می‌شوند.

تفاوت ظرف سرامیکی و ظرف سفالی در چیست؟

تفاوت ظروف سفالی و سرامیکی در نوع خاک و قابلیت لعاب پذیری و دمایی است که در کوره تحمل می‌کنند.

محصولات سفالی از خاک رس که دارای چسبندگی زیاد و درجه‌ی پخت کمتری است تولید می‌شوند. اما ظروف سرامیکی از خاک ترکیبی با چسبندگی کمتر و درجه‌ی پخت بالا، معمولا بیش از ۱۰۸۰ درجه سانتیگراد ساخته می‌شوند. همچنین ظروف سرامیکی لعاب‌پذیری بیشتری نسبت به سفال دارند.

مراحل ساخت سرامیک

ساخت سرامیک و مشتقات آن فعالیتی جذاب و سرگرم کننده است. همین جذابیت و سرگرم‌کنندگی آن سبب شده تا به سن خاصی محدود نباشد. برای این امر سه مرحله باید طی شود.

1. آماده سازی به صورت دست‌ساز
2. استفاده از چرخ سفالگری
3. افزودن لعاب

آماده سازی به صورت دست‌ساز

در مرحله اول، در ابتدا باید خاک رس مناسب برای ساخت سرامیک را انتخاب کنیم. چون در این روش محصول به صورت دست‌ساز آماده می‌شود، لازم است تا خاک رس مطلوب ما معیارهای مشخصی همچون رنگ خاکستری یا قهوه‌ای را داشته باشد. پس از انتخاب خاک رس مناسب، لازم است تا در کوره پخته بشود. با توجه به این که ما قصد داریم ساخت ظروف سرامیکی را در خانه عملی کنیم پس می‌توانیم از خاک رس هوا خشک، پلیمری یا پخته شده در فر استفاده کنیم.

پس از انتخاب خاک رس مناسب، آن را با درصد معینی از آب مخلوط می‌کنیم تا به شکل گل در بیاید. مقدار لازم از گل رس را جدا کرده و آن را به شکل توپ در می‌آوریم. در مرحله بعد با یک وردنه آن را صاف می‌کنیم تا از ضخامتش کاسته شود. حال می‌توانیم گل رس را به شکل مدنظر خود دربیاوریم. برای این کار دو راه داریم: استفاده دستان خود یا استفاده از ابزارهای مخصوص برش خاک رس.

در این قسمت از مرحله اول ساخت ظروف سرامیکی، لازم است گل رسی را که آماده کردیم و شکل دادیم را در کوره خشک کنیم. نکته مهم در این قسمت آن است که باید گل رس عاری از حباب‌های هوا باشد. در غیر این صورت شاهد ترک خوردگی در آن پس از مرحله خشک کردن خواهیم بود.

استفاده از چرخ سفالگری

مرحله بعدی در ساخت ظروف سرامیکی، استفاده از چرخ سفالگری است. چرخ‌های سفالگری انواع مختلفی دارند. پیشنهاد می‌شود برای آسان‌تر شدن این مرحله، از چرخ سفالگری برقی استفاده شود. گل رس خود را ورز می‌دهیم و آن را به صورت یک مخروط بزرگ در می‌آوریم. سعی می‌کنیم با غلتاندن گل رس از ایجاد حباب‌های هوا جلوگیری کنیم. سپس با استفاده از چرخ سفالگری به گل رس خود شکل داده و آن را برای پروسه افزودن لعاب آماده می‌کنیم.

مقدار گل رسی که در مرحله استفاده از چرخ سفالگری استفاده می‌شود، باید معین باشد. در ابتدا برای قطعات کوچک این اندازه کم‌تر است. هرچه اندازه قطعات بزرگ‌تر می‌شود طبیعتا از مقدار گل رسی بیش‌تری استفاده خواهد شد.

سفال و سرامیک را می توانید به عنوان هدایای سازمانی تهیه کنید.

افزودن لعاب

مرحله آخر در ساخت ظروف سرامیکی، افزودن لعاب است. نخست می‌توانیم با استفاده از ابزارهایی همانند چنگال، سوزن بافندگی و یا شانه سر بافت‌هایی را در گل رس ایجاد کنیم. همچنین می‌توانیم با مراجعه به فروشگاه‌های لوازم صنایع دستی، تمبرهای پلاستیکی تهیه کرده و از آن‌ها برای علامت‌گذاری در گل رس استفاده نمائیم. اقلام طبیعی نیز می‌توانند ابزارهای مفیدی در ایجاد بافت و علامت‌گذاری باشند. با فشردن ضعیف شاخه، برگ و سنگ‌های طبیعی می‌توانیم یک بافت ظریف و شکیل بر روی گل رس ایجاد کنیم.

در هنگام اضافه نمودن و ایجاد کردن بافت‌های مورد نظر و علامت‌گذاری، باید عملکرد خود را با دقت و ظرافت بالا انجام بدهیم. این ظرافت به این دلیل است که گل رس سوراخ نشده و فرو نرود. در صورت عدم رضایت از بافت ایجاد شده، می‌توانیم با خیس کردن انگشتان خود و لمس محدوده‌ای که بافت در آن اعمال شده‌است، آن را به حالت پیشین خود باز گردانیم. پس از افزودن بافت‌های مورد نظر و علامت‌گذاری باید اجازه دهیم تا گل رس در حدود 12 الی 24 ساعت خشک شود. اگر گل رس استفاده شده از نوع هوا خشک باشد، باید دستورالعمل‌ها را برای اطلاع دقیق از زمان خشک شدن آن بررسی کنیم. برای این نوع از گل رس‌ها، می‌توانیم از سنباده دانه ریز برای صیقلی نمودن سطح آن پیش از افزودن رنگ بهره ببریم.

پس از ایجاد کردن بافت‌ها، علامت‌گذاری و خشک کردن گل رس، لازم است تا رنگ را به آن اضافه کنیم. به این منظور از اکرلیک و لاتکس بهره می‌بریم. برای رنگ کردن گل رس از قلم مو و اسفنج استفاده می‌کنیم و اجازه می‌دهیم تا خشک شود. نکاتی در مورد انتخاب رنگ‌ها وجود دارد که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

• اگر گل رس از نوع هوا خشک باشد، از نوع رنگی استفاده می‌کنیم که نیاز به پخت در کوره نداشته باشد. چون این نوع در برابر درجه حرارت بالا مقاوم نیست.
• اگر ظروف سرامیکی‌ای که می‌سازیم قرار است برای برای خوردن و آشامیدن استفاده شود، باید از رنگ‌های خوراکی استفاده کنیم.

در ادامه و طبق دستورالعمل‌ها، قطعه خود را در لعاب فرو می‌بریم. همچنین می‌توانیم لعاب را روی قطعه خود رنگ کنیم. باید دقت کنیم تا لعاب را به کف قطعه اعمال نشود زیرا سبب چسبیدن آن به کوره خواهد شد.

برای ساخت ظروف سرامیکی پس از اضافه کردن لعاب، قطعه را مجددا داخل کوره قرار می‌دهیم تا لعاب ببندد. باید دقت داشت تا قطعه را با نگه داشتن پایه به کوره منتقل کنیم چرا که در صورت رعایت نکردن این نکته، لعاب لکه دار می‌شود. پس از اتمام کار قطعه را با دقت بسیار بالا از کوره خارج می‌کنیم. در این قسمت کار تمام است. می‌توانیم با خیال راحت قطعه را لمس کرده و آن را به عنوان خروجی کار بشناسیم.

چطور ظروف سرامیکی بسازیم

اگر برای شما هم سوال شده که چگونه ظروف سرامیکی بسازیم باید گفت که ساخت ظروف سرامیکی در خانه یکی از کارهایی است که مردم به یادگیری آن علاقه زیادی نشان می دهند. ساخت ظروف سرامیکی در منزل بدون استفاده از ابزار و دستگاه های تخصصی و پیشرفته انجام می شود. به همین دلیل همه افراد می توانند به راحتی این کار را در خانه انجام دهند. برای این که با نحوه تولید ظروف سرامیکی در خانه آشنا شوید ادامه این مطلب را از دست ندهید.
برای ساخت ظروف سرامیکی دست ساز در خانه بهتر است که از خاک رس آماده ای که در بازار وجود دارد استفاده نمایید. ابتدا خاک را درون ظرفی ریخته و آب را به تدریج به آن اضافه کنید تا خمیر لطیف و نرمی به دست آید. ورز دادن خمیر رس از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین تا جایی که می توانید این خمیر را ورز دهید. توجه داشته باشید که اگر خمیر به اندازه کافی نرم نباشد و یا کمتر از حد استاندارد ورز داده شده باشد پس از این که ظرف مورد نظر شما خشک شد، امکان ترک خوردن آن بسیار بالا خواهد بود.

ساخت ظروف سرامیکی با قالب یکی از راه های شکل دادن به خمیر رس می باشد. در واقع برای این که ظروفی که در منزل تهیه می کنید دارای ابعاد و شکل مناسب تری باشد، توصیه می شود از قالب های موجود در بازار برای شکل دادن خمیر استفاده نمایید. استفاده از این قالب ها کار طراحی و فرم دهی خمیر را بسیار آسان تر می‌نماید. تنها کاری که لازم است انجام دهید این است که خمیر رس را به صورت یک دست و با قطر مناسب روی قالب پهن نموده و قسمت های اضافه آن را با کاتر حذف نمایید. سپس ظرف مورد نظر را در سایه قرار دهید تا رطوبت آن خشک شود.
پس از خشک شدن ظرف مورد نظر می توانید مایع لعاب را روی آن بریزید و سپس در کوره قرار دهید. بعد از این که ظرف را از کوره خارج نمودید می توانید نقوش و طرح های زیبایی را به سلیقه خود روی ظرف ایجاد نموده و دوباره ظرف را در کوره قرار دهید. این کار کمک می کند که رنگ و طرحی که روی ظرف ایجاد نموده اید دارای ثبات و زیبایی بیشتری باشد. زیبایی و لذت ساخت ظروف سرامیکی در خانه به حدی است که بسیاری از آموزشگاه های هنر های تجسمی این هنر را به صورت تخصصی و حرفه ای به افراد علاقه مند آموزش می دهند. آموزش ظروف سرامیک دست ساز با هدف ایجاد انگیزه و خلاقیت در نوجوانان و کودکان نیز صورت می گیرد و تاثیر شگرفی در روحیه و سلامت روانی کودکان دارد.

آموزش قالبگیری و ریخته گری

آموزش قالبگیری و ریخته گری سرامیک به همه افرادی که در این حوزه در حال فعالیت هستند توصیه می شود.

توصیه می شود هنرمندان و صنعتگران که در هر حوزه سرامیک چه

• سرامیک هنری (CERAMIC ART)

• سرامیک استودیویی

• سرامیک صنایع دستی

• سرامیک صنعتی

مشغول به فعالیت هستند، قالبگیری و تکثیر سرامیک را آموزش ببینند.

ممکن است سوالات زیر پیش بیاید.

1_ در سرامیک آرت  که خصوصیت بارز آن تک محصوله بودن آن است چرا باید از قالبگیری که برای تکثیر و تولید انبوه است، استفاده نمود؟

به طور کلی هنرمندی که در حوزه هنری (Fine Art) فعالیت می کند تابع هیچ قوانینی نیست و  هیچ محدودیتی برای  استفاده از متریال یا تکنیک برای خود قایل نخواهد بود این ذات هنر است.

و بنا بر این نمی توان گفت که یک هنرمند سرامیست نمی تواند از تکنیک قالبگیری و تکثیر در سرامیک استفاده کند فقط به صرف اینکه از قالب می توان تعداد زیادی تکثیر کرد.

هنرمند سرامیست ممکن است از یک تک فرم تعداد زیادی تکثیر کند و اثر چیدمانی انجام دهد.

یا بخواهد اندامهای بدن انسان را موضوع اثر خود در نظر بگیرد. در این صورت آموزش  دیدن قالبگیری و تکثیر در سرامیک برای سرامیست بسیار مهم است.

2_و یا در سرامیک استودیویی  و صنایع دستی که محصولات باید حس و حال کار با دست را داشته باشند چرا باید از قالبگیری استفاده کرد؟

تکنیکهای فرم دهی سرامیک چه

• تکنیک سرامیک  پینج
• تکنیک سرامیک اسلب
• تکنیک سرامیک کویل
• تکنیک چرخکاری سفال و سرامیک

همگی مهارتهایی هستند که یک سرامیست باید برای  ایده پردازی و اجرای ایده های خود داشته باشد.

ولی وقتی بحث تبدیل ایده به یک محصول برای تولید انبوه و نیمه انبوه پیش می آید سرعت اجرای این تکنیکها بسیار کم خواهند بود .

در ضمن تولید فقط بر دوش خود سرامیست خواهد بود که همین موضوع باعث خستگی روحی و جسمی در سرامیست  می شود و توان ادامه را از هنرمند می گیرد.

به طور مثال برای تولید یک مکعب سرامیکی فقط باید به روش اسلب این فرم را اجرا کرد که خود  این تکنیک ،فقط  برای یک مکعب، بسیار زمان بر است تا چه برسد به تولید انبوه.

و حتی اگر هم به همین روش تولید کنیم اصلا به صرفه اقتصادی نیست و قیمت تمام شده این محصول بسیار بالا خواهد بود زیرا زمان زیادی صرف اجرای آن شده است.

ولی وقتی فرایند اینگونه است که هنرمند سرامیست بعد از

• ایده پردازی
• اجرای پروتوتایپ
• ماکت سازی می کند
• و بعد قالبگیری میکند

و از نیروی کار غیر حرفه ای استفاده می کند برای  تکثرو تولید محصول خود؛ و خود هنرمند می تواند فرصت بیشتری برای طراحی و ایده پردازی و شاید تمرکز بر فروش را بیشتر داشته باشد تا اینکه خد را درگیر کار تکراری کند.

3_و یا  چه نیازی به آموزش قالبگیری و تکثیر  است؛ تا زمانی که  هنرمندان می توانند از قالبهای آماده ای که در بازار موجود است استفاده کنند؟

وقتی شما به عنوان یک سرامیست حرفه ای فعالیت می کنید نمی توانید از فرمهای تکراری که در بازار کار، موجود است استفاده کنید زیرا فرم بخش جدای ناپذیری از اثر شما خواهد بود که در این صورت با فرمهای سرامیست های دیگر یکسان خواهند بود.

در کل مزایای آموزش دیدن قالبگیری و تکثیر در سرامیک

• سرعت تولید محصولات استودیوی را افزایش می دهد.
• زمان بیشتری برای طراحی و ایده پردازی برای سرامیست فراهم می کند.
• فعالیتهای تکراری که باعث خستگی روحی و جسمی می شوند را به کارگر غیر حرفه ای واگذار می کند.
• فرصت بیشتری برای بازار یابی به هنر مند می دهد.
• در ضمن قیمت تمام شده محصول بسیار کاهش می یابد.