ویدئو آموزش بافت گیوه(کفش پشمی)
در این مطلب از مجله دوراونتاش سعی داریم آموزش بافت گیوه به روش سنتی با طرح های سنتی و مدرن را برای شما بازگو کنیم. یکی از این صنایع دستی ایران، نوعی کفش دستباف با نام گیوه (Giveh) است. این کفش از دو قسمت رویه و زیره تشکیل شده است که رویه از نخ، پشم یا ابریشم و زیره معمولاً از لاستیک یا چرم ساخته می‌شود. همچنین زیره این کفش به دلیل کار بدنی سخت‌تر توسط مردان تولید می‌شود و رویه که نیاز به ظریف‌کاری دارد، بیشتر توسط زنان بافته می‌شود.
گیوه به طور سنتی از صنایع دستی مناطق روستایی و کوهستانی استان کرمانشاه و یزد است. تولید این کفش سنتی ایرانی به دوره صفویه برمی‌گردد که طبقات بالای جامعه از کفش چرمی استفاده می‌کردند و مردم عادی گیوه به پا می‌کردند. 
آموزش بافت گیوه به روش سنتی
در این بخش آموزش بافت گیوه را می خوانید. گیوه پاپوشی سبک، با دوام و مناسب برای مناطق با آب و هوای گرم و خشک است که در زمان های قدیم استفاده زیادی داشت و امروزه هم نوع دست دوز آن در مناطقی از کشور طرفدار دارد و افراد شهرنشین هم در روزهای گرم سال این کفش را استفاده می کنند. گیوه یا پاپوش یکی از صنایع دستی کشور است که در استان هایی مانند کرمانشاه، کردستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری و زنجان رواج دارد و از دو قسمت کفه و رویه تشکیل می شود..برای ساختن کفش گیوه، بیشتر مراحل تولید به شکل دستی انجام می شود و از نخ قالی، نخ ابریشم، پارچه، چرم و یا لاستیک برای کف کفش استفاده می شود.
تمام موادی که در تولید گیوه به کار می رود در اصل ضایعات چرم، نخ قالی، نخ پنبه ای و نخ ابریشم است، همچنین رویه پاپوش یا گیوه هم با سوزن دوزی توسط خانم های هنرمند ایرانی بافته می شود و در قسمت کف آن هم که زیره نامیده می شود از پارچه، چرم و یا لاستیک استفاده می شود. در ادامه مطلب روش بافت یک نوع پاپوش زنانه و زیبا را به شما آموزش می دهیم.
انواع گیوه
گیوه زیرپارچه ای
در پاوه و در بخش اورامانات گیوه کشی و تولید گیوه زیره پارچه‌ای رایج است و در روستاهای حجیج و نودشه که از مراکز قدیمی و مهم تولید این نوع گیوه می‌باشد تولید می‌شود و به دلیل اینکه ساختن زیر گیوه نیاز به نیروی زیاد و مهارت کافی می‌باشد و یک کار فنی و تخصصی و سنگین است تنها به وسیله مردان انجام می‌گیرد.
رویه گیوه به وسیله زنان و مردان انجام می‌گیرد و ابزار آن تنها یک سوزن است. همینطور نوعی گیوه به نام کلاشهورامی در اورامانات کرمانشاه به وسیله گیوه بافان هورامان با تکه‌های پارچه به هم دوخته شده با روده دام به هم بافته می‌شود.
گیوه ملکی (تخت آجیده)
گیوه‌ای است کف تخت آن با نخ پرک آج خورده است و بسیار محکم است در زمستان و تابستان و روی یخ و سنگ سفت به زمین می‌چسبد و در وضعیت طبیعی منطقه و نوع فعالیت کوهستانی کارآیی بسیار دارد.
زیره این کفش به وسیله سه کارگر زن تولید می شود. یک نفر دور گیوه را می‌بافد نفر دوم رویه گیوه را می‌بافد و کارگر سوم دم گیر یا شیرازه که از بخش کامل کننده گیوه می‌باشد را می‌بافد.
بعد از کامل کردن زیره، رویه آن به وسیله زنان و با سوزن بافته می‌شود این گیوه در قدیم در شهرهای تویسرکان و نهاوند که جز استان کرمانشاه بودند رایج تر بود، و مهمترین مکان تولید این گیوه در گذشته شهر کرمانشاه بوده که این پایه افزار به گیوه کرمانشاهی ملکی معروف است.
گیوه تخت چرمی
این گیوه کم کم جایگزین گیوه ملکی شده و کف آن یک تکه از چرم گاومیش است که به اندازه پا در سایزهای گوناگون بریده می‌شود و رویه آن مانند گیوه‌های دیگر سوزنی است.
گیوه تخت لاستیکی
از حدود نزدیک به 150 سال پیش به دلیل ارزانی و تخت محکم لاستیک از لاستیکهای فرسوده ماشین استفاده میشد و برای استفاده عشایر رواج پیدا کرد اما به دلیل گرم بودن کف آن بافت این گیوه با این زیره به تدریج از رواج افتاد و بیشترین استفاده آن در فصل زمستان و درمنطقه های روستایی است.
گیوه رویه ابریشمی
بیشتر از 50 سال است که در شهر کرمانشاه معمول شده و در کنار نان برنجی جزء سوغاتی‌های کرمانشاه به حساب می آید، رویه آن از نخ ابریشمی رنگی تهیه می‌شود و اکنون به دلیل وارد نشدن نخ ابریشم از خارج از کشور و هزینه بالای تهیه آن ویسکوز، پرلون و نخ پلاستیکی جایگزین شده، این نوع گیوه به عنوان کفش خانگی و بیشتر زنانه است.طرح های معروف آن ترمه، برگ بیدی، زربافت، پرچمی، نوری، توت فرنگی، پروانه، کوزه‌ای می‌باشد، رویه آن به وسیله قلاب بر روی کفه بافته می‌شود.
اگر قصد خرید صنایع دستی دارید و می خواهید به دوستانتان هدیه دهید خودتان دست به کار شوید و کار بافت گیوه را شروع کنید
برای گیوه دوزی به ابزار و وسایل خاصی نیاز است که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم نمود.
آموزش رایگان گیوه بافی
ابزار های مورد نیاز برای گیوه دوزی:
- پارچه هایی با استحکام بالا مانند کتان، مدخال، کرباس و…
- چرم طبیعی گاو و…
- درفش
- شفره
- نخ پنبه ای
- قالب های چوبی
- سوزن
- چاقو و کج کارد
در ابتدا وسایل مخصوص بافت از جمله میله ها و نخ بافتنی را آماده کنید، سپس به تعداد فرد (مثلا ۸۹ دانه) سر بیاندازید، سپس به اندازه عرض کف پا، بافت رکن (نوعی بافت که همه رج های آن از زیر بافته می شود و اغلب در یقه، لبه آستین، سجاف، بافت ژاکت و لبه پلیور استفاده می گردد)، در این مدل به اندازه ۲۲ رج بافته شده است.
حال بعد از بافتن ۲۲ رج، در هنگام شروع رج ۲۳ ام، حال به تعداد ۴۳ دانه را از زیر بافته و سه دانه وسط را با هم ببافید، در حالی که سه دانه را یکی می کنید، به تعداد ۹ دانه دیگر ببافید و برگردید و رج را تا انتها ادامه ندهید.
توجه داشته باشید در هنگام بافت رج برگشت، همه ۲۰ دانه را با هم ببافید، سپس بعد از اینکه دانه وسط را رد کرده اید، بافت ۹ دانه دیگر را از قسمت رو انجام دهید، به طوری که از هر سمتی، یک دانه به بافت وسط اضافه کنید که در مجموع باید تعداد رج های پشت بافتنی به ۲۰ دانه برسد.
سپس برای بافتن رج برگشت، هر ۲۰ دانه را از رو ببافید و زمانی که دانه وسط را نیز رد کردید، ۹ دانه را باید از رو ببافید به طوری که از هر سمت یک دانه به بافت وسط اضافه نمایید، بنابراین در این مرحله مجموع رج های پشت بافت گیوه باید ۲۰ دانه باشد.
اکنون ادامه دادن بافت این قسمت سلیقه ای بوده و به اینکه می خواهید رویه پاپوش تا کدام قسمت پا را بپوشاند، بستگی دارد. برای آموزش بافت گیوه که در این مطلب در نظر گرفته ایم، می توانید بافت را تا جایی ادامه دهید که از هر سمتی ۱۹ دانه باقی بماند، اکنون بافت را تا انتهای کار ادامه دهید و به سراغ بافت قسمت کناره های پاپوش بروید.
اکنون برای این بخش ها نیز باید از بافت رکن استفاده کنید و در برگشت باید رج ۱۸ دانه را بافته و برگردید، تعداد رج ها برای این مرحله باید ۵ تا رج باشد، سپس برای بافت رج بعدی ۱۷ دانه ببافید و برگردید و این عمل را تا جایی انجام دهید که در میله سمت راست، تعداد ۱۴ دانه داشته باشید.
بعد از اینکه بافت این سمت را تمام کردید، به سراغ سمت دیگر رفته و همین اعمال را برای سمت دیگر گیوه نیز انجام دهید، سپس در انتها سه رج را بافت رکن انجام داده و در آخر با کش بافت نازک کار را به اتمام رسانید.
سبک دوخت رویه گیوه
همانطور که گفته شد برای بافت رویه گیوه از نخ پنبه ای دولا استفاده می کنند. سبک دوخت رویه گیوه به شکل لحاف دوزی است. بافت گیوه توسط سوزن از بالای گیوه آغاز می شود. ابتدا نخ را در دست می گیرند و سر می اندازند. سپس چند رج پشت سر هم و منظم آن را می بافند. در رج های بعدی، بافت از اطراف زیاد می شود. این کار را آنقدر ادامه می دهند تا طول مورد نظر به دست بیاید و اندازه مورد نیاز حاصل شود. پس از بافت جلوی کار نوبت به بافت پاشنه می رسد.
برای این کار ابتدا فاصله ای حدودا 5 سانتی را برای بغل های پا کنار می گذارند و سپس شروع به بافتن پاشنه می کنند. به اندازه لازم نیمه پاشنه را می بافند و سپس نیمه دیگر را تکمیل می کنند. بعد قسمت قوزک گیوه را تا چند رج می بافند تا دوخت گیوه تکمیل شود.
ساخت رویه گیوه مردانه یا زنانه با استفاده از سوزن، کار دشواری است و دوخت یک گیوه با نخی با ضخامت متوسط حدودا دو روز طول خواهد کشید. دوخت گیوه می بایست بسیار دقیق انجام شود. اگر کمی بافت قسمت های مختلف گیوه کمتر و یا بیش از حد اندازه استاندارد باشد موجب اذیت کردن پاها خواهد شد و فرد پس از به پا کردن و راه رفتن با آن احساس راحتی نخواهد داشت.
تاریخچه گیوه
گیوه دوزی در استان چهار محال و بختیاری
صنعت گیوه دوزی در چهارمحال و بختیاری که بیشتر هنر مردان بختیاری است، سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و چه بسا , از لحاظ تاریخی به زمان حضور نخستین قوم بختیاری در این استان باز‌گردد.
در طول تاریخ با گرایش مردم به شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع و وارد شدن کفش‌های صنعتی و خارجی، از اهمیت این رشته از صنایع دستی در سراسر کشور ایران و به‌خصوص در میان صنعتگران استان چهارمحال و بختیاری , کاسته شد.
در گذشته نه‌چندان دور گیوه دوزی ۴ رشته هنری تخت‌کشی، دوال‌کشی، رویه‌بافی و گیوه دوزی ( مونتاژ) را, شامل میشد اما در حال حاضر در شهرکرد و بروجن تعداد معدودی کارگاه گیوه‌دوزی و رویه‌بافی فعالیت دارند.
اکنون با وجود تولید بسیار زیاد کفش‌های صنعتی، گیوه‌دوزی فراموش نشده است و صنعتگران و هنرمندان توانایی , در استان چهارمحال و بختیاری به فعالیت در این رشته مشغول‌اند.
در استان چهارمحال و بختیاری هنرمندان بسیار ماهری از شهرستان‌های شهرکرد و بروجن نظیر رمضانعلی رزازی، محمود رفیعیان در رشته گیوه‌دوزی سرگرم فعالیت‌اند.
در حال حاضر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری حمایت‌های بسیاری از , هنرمندان این استان می‌کند و به‌نوعی در ایجاد انگیزه برای ادامه فعالیت در رشته‌های مختلف صنایع دستی , از جمله گیوه‌دوزی بسیار موثر است.
کیفیت بالای گیوه های چهار محال و بختیاری
گیوه‌های تولیدی در این استان از کیفیت بسیار مطلوبی برخوردارند و در حال حاضر در استان چهارمحال و بختیاری گیوه, در شهرستان‌های بروجن و شهرکرد به صورت کارگاهی به دست هنرمندان ماهر این استان تولید می‌شود , و به فروش می‌رسد.
بیشتر بدانید هنر «گیوه دوزی» در پستوی تاریخ
هنرها به عنوان صنایع دستی اگر در کنار هم قرار گیرند اصالت و غنای فرهنگ و تمدن ایران را بسیار درخشان تر , نشان خواهد داد. یکی از این گزینه ها که هم یک هنر و هم یک صنعت دستی است، پای پوشی , به نام گیوه است که حاصل تلفیق چند هنر دست است.
گیوه یک نماد فرهنگی است که در هر منطقه متناسب با شرایط و زیست محیط آن خطه آماده می شود.
شاید هیچ پای پوشی به اندازه گیوه سبک، مقاوم، ضدنفوذ آب و متناسب با شرایط شغلی مانند دامداری، باغبانی و کشاورزی و همچنین پیاده روی های طولانی در محیط سنگلاخ مناسب نبوده است.
همچنین نوع طراحی و دوخت این پای افزار بنحوی است که هیچگاه لنگه به لنگه نمی شود و پای چپ و راست ندارد , و حتی پس از پاره شدن دور انداخته نمی شود و می توان آن را ترمیم کرد.
تخت این پای پوش از چرم و رویه آن از چند نوع نخ تهیه و به عنوان یک پای پوش سنتی مخصوص مردان, شناخته می شود که یکی از خاستگاه های اصلی آن استان چهارمحال و بختیاری است.
خرید هدایای سازمانی در مجموعه صنایع دستی دوراونتاش
مراحل تولید گیوه
وی همچنین به مراحل تولید یک جفت گیوه اشاره کرد و گفت: این پای پوش در چهار مرحله تخت کشی، رویه بافی، چرمسازی و گیوه دوزی (مونتاژ) آماده و همه قسمت ها با نخ موم زده به یکدیگر متصل می شود.
به گفته استادکاران این حرفه، یک جفت گیوه در ۲ روز آماده می شود.
درباره انواع گیوه بیشتر بدانید
گیوه که به کلاش هم معروفه ، انواع مختلفی داره : گیوه زیرپارچه ای، گیوه تخت آجیده، گیوه تخت چرمی، گیوه تخت لاستیکی و گیوه رویه ابریشمی .
گیوه زیر پارچه ای: این نوع گیوه بیشتر در پاوه تولید میشه و کار گیوه کشی در دو مرحله کارگاهی و خانگی , انجام میشه .
کارای کارگاهی اون درمغازه‌ها و با ابزارهای مختلف و به دست مردها انجام میشه و کلاً مربوط به , تخت گیوه است و چون این مرحله نیاز به قدرت بدنی و نیوری زیادی داره ، توسط مردها انجام میشه .
زن ها هم رویه کار رو به وسیله یه سوزن مخصوص میبافن .گاهی از روده گاو برای وصل کردن بافت ها , به هم استفاده میشه.
گیوه تخت آجیده (ملکی): گیوه‌ایه که کف تختش با نخ پرک آج خورده درست میشه و استحکام خیلی زیادی داره . در زمستان و تابستان و روی یخ و سنگ محکم به زمین می چسبه و در شرایط طبیعی, مناطق کوهستانی خیلی کاربردیه.
نحوه بافت گیوه تخت آجیده
زیره این تولید به وسیله سه کارگر زن تولید میشه . یک نفر دور گیوه رو می بافه ، کارگر دوم رویه گیوه رو می بافه, و کارگر سوم دم گیر یا شیرازه که از قسمت تکمیلی گیوه است رو می بافه .
بعد از تکمیل زیره، زن ها رویه رو با سوزن می چینن . بین کرمانشاهی ها این گبوه ، به گیوه ملکی معروفه.
آخرین دیدگاه‌ها