صنایع دستی یا کاردستی نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود. برای آشنایی با صنایع دستی در کشورها به معرفی صنایع دستی در کشورهای مختلف جهان می پردازیم.
مردم بسیاری از کشورهای جهان با صنعت نساجی و طرح‌های جذابشان معروف هستند. اگر بیشتر در طرح‌های منسوجات دست‌باف دقت کنید، متوجه خواهید شد که در همه‌ی آنها ردپایی از فرهنگ و آداب و رسوم مردم آن دیار به چشم می‌خورد و اغلب نشانی از طبیعت و موقعیت جغرافیایی مردم نیز دارند. خوشبختانه با پیشرفت جوامع و تکنولوژی، صنایع‌دستی و طرح‌های خوش آب و رنگ منسوجات از بین نرفته‌اند و هنوز هم می‌توان از تماشایشان لذت برد برای مثال اینگونه طرح‌های منحصربه‌فرد در کیمونوهای ژاپنی یا دامن‌های مردانه‌ی اسکاتلندی‌ها به وفور استفاده می‌شود. طرح و نقش‌هایی که هنرمندان با ظرافت تمام روی پارچه‌ها می‌آفرینند، نمود زیبایی از هنر و فرهنگ است. نقش و نگارهای روی لباس‌ها در بسیاری از کشورها وجود دارد و در ایران عزیزمان نیز نمونه‌های متعددی از آنها به چشم می‌خورند.
ویدئو صنایع دستی در جهان
صنایع دستی در کشورهای مختلف جهان
صنایع دستی ، گاهی اوقات دقیق تر به عنوان صنایع دست دوز و یا صنایع دست باف بیان می شود، هر یک از انواع مختلفی از کار است که در آن اشیاء و مواد تزئینی به طور کامل با دست یا با استفاده از ابزارهای ساده ساخته می شوند. این یک بخش سنتی صنایع دستی است و در مورد طیف گسترده ای از فعالیت های خلاقانه و طراحی که مربوط به ساختن چیزها با دست و مهارت است، شامل کار با منسوجات، مواد قالب گیری و سفت و سخت، کاغذ، الیاف گیاهی و غیره است.
جنبش هنر و صنایع دستی در غرب
جنبش هنر و صنایع دستی به عنوان یک اصلاح طراحی قرن نوزدهم و جنبش اجتماعی به طور عمده در اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا به وجود آمد و امروزهم ادامه دارد. طرفداران آن با ایده آل هایی از بنیانگذاران جنبش مانند ویلیام موریس و جان راسکین انگیزه می گرفتند که پیشنهاد می کنند که مردم در جوامع پیش صنعتی، مانند قرون وسطای اروپایی، از طریق فرایند خلاقانه صنایع دستی دست به دست هم داده اند.
این فعالیت ها صنایع دستی نامیده می شود، زیرا در اصل بسیاری از آنها در سیستم صنفی حرفه ای بودند. نوجوانان از یک کارآموز به کارشناس ارشد رسیده و مهارت های خود را در طول سال ها در معرض دید قرار داده اند. تا زمانی که آموزش آنها کامل شد، آنها به خوبی برای تجارت خودشان کسب و کاری راه انداختند و زندگی خود را با مهارت هایی که می توانستند به طور مستقیم در داخل جامعه بروز دادند، اغلب کالاها و خدمات آنها نیز مورد معامله قرار گرفته و آنها را تامین می کرد.
چاپ کلاقه‌ای
چاپ کلاقه یا باتیک (Batik) سمبلی از لباس‌ها و پارچه‌های مردم اندونزی‌ست. این طرح هم به صورت دست‌باف و هم چاپی روی البسه درج می‌شود و چهره‌ی پارچه‌ها را دگرگون می‌کند. در چاپ کلاقه‌ای برای انتقال طرح روی پارچه از واکس و عملیات رنگرزی استفاده می‌کنند. باید بدانید که چاپ کلاقه‌ای در کشورهای دیگری چون ایران نیز وجود دارد اما به صورت سنتی در ابتدا در اندونزی بود و مردم این دیار فرهنگ و سنن کهنشان را روی پارچه می‌آوردند به همین خاطر چاپ کلاقه‌ای در سال 2009 در فهرست جهانی یونسکو به عنوان نماد فرهنگی اندونزی به ثبت رسید.
صنایع دستی در اسکاندیناوی
در برخی از کشورهای اسکاندیناوی، صنایع دستی پیشرفته، بخشی از برنامه آموزشی رسمی و اجباری مدرسه هستند و به صورت جمعی به زبان سوئدی، و به زبان فنلاندی خوانده می شوند. دانش آموزان یاد می گیرند چگونه با فلزات، نساجی و چوب کار کنند، نه برای اهداف آموزشی حرفه ای مانند در مدارس فنی حرفه ای آمریکا، بلکه با هدف توسعه مهارت های عملی کودکان و نوجوانان مانند توانایی حل مسئله روزمره، استفاده از ابزار، و درک موادی که برای اهداف اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی ما را احاطه کرده است.
ابریشم یوزن ژاپنی
بسیاری از لباس‌های سنتی ژاپنی از ابریشم یوزین یا یوزن (Yūzen) هستند. قدمت یوزین‌ها به دوره‌ی ادو (قرون 17 تا 19 میلادی) می‌رسد. یوزن‌ها ابریشم‌هایی هستند که با ظرافت طراحی می‌شوند و بسیار شگفت‌انگیز و چشم‌نواز هستند. کیمونوهایی که از این جنس هستند و با یوزن منقش شده‌اند محبوبیت زیادی دارند و بانوان ژاپنی از اینگونه لباس‌ها در مراسم خاص استفاده می‌کنند برای مثال کیمونوهای مشکی رنگ مخصوص خانم‌های متاهل است. این لباس‌ها را بیشتر با نقوش پرندگان و گیاهان طراحی می‌کنند البته در پارچه‌ها طرح‌هایی کلاسیک نیز به چشم می‌خورند.
نقوش آفریقایی
نقوش آفریقایی که با نام آنکارا (Ankara) نیز از آن یاد می‌کنند یکی دیگر از هنرهایی‌ست که در این فهرست جا خوش کرده است. برای تهیه‌ی این نقوش زیبا از طرح‌های اندونزیایی الهام گرفته‌اند و تلاش شده تا برای جذاب‌تر کردن طرح‌های آفریقایی از موم و واکس استفاده شود اما این کار هزینه‌ی زیادی در برداشت و مورد استقبال قرار نگرفت. اگر بتوانید پارچه‌هایی را بیابید که به صورت سنتی طرح‌زنی شده‌اند باید بتوانید بوی خوش رنگ و موم را از پاچه احساس کنید. از سال 1960 صنعت نساجی در آفریقا و به‌خصوص غرب آفریقا رواج یافته و به‌راحتی در دسترس است. با این حال هنوز هم پارچه‌های اصیل آفریقایی برای مردم این سرزمین کالایی لوکس به حساب می‌آیند.
چگونه با صنایع دستی پولدار شویم
گلدوزی مکزیکی
گلدوزی‌های مکزیکی بسیار منحصر بفرد و خاص هستند و فرهنگ‌های گوناگونی را با خود به همراه دارند. عنصر گل و حیوانات مختلف به شدت در طرح‌های مکزیکی‌ها استفاده می‌شوند اما پارچه‌هایی که طرح گل دارند برای پوشاک محبوب‌تر هستند. با یک نگاه به پارچه‌های گلدوزی شده به سبک مکزیکی متوجه خواهید شد که هنرمندان این سرزمین با دقت زیادی طرح‌ها را ایجاد کرده‌اند و با شکیبایی و استفاده از رنگ‌های مختلف پارچه‌ها را زیبا نمودند.
ابریشم یوزن ژاپنی
بسیاری از لباس‌های سنتی ژاپنی از ابریشم یوزین یا یوزن (Yūzen) هستند. قدمت یوزین‌ها به دوره‌ی ادو (قرون 17 تا 19 میلادی) می‌رسد. یوزن‌ها ابریشم‌هایی هستند که با ظرافت طراحی می‌شوند و بسیار شگفت‌انگیز و چشم‌نواز هستند. کیمونوهایی که از این جنس هستند و با یوزن منقش شده‌اند محبوبیت زیادی دارند و بانوان ژاپنی از اینگونه لباس‌ها در مراسم خاص استفاده می‌کنند برای مثال کیمونوهای مشکی رنگ مخصوص خانم‌های متاهل است. این لباس‌ها را بیشتر با نقوش پرندگان و گیاهان طراحی می‌کنند البته در پارچه‌ها طرح‌هایی کلاسیک نیز به چشم می‌خورند.
سوزنی
سوزنی (Suzani) در ایران با عنوان سوزن‌دوزی شناخته می‌شود. این هنر در کشورهای آسیای میانه همچون قزاقستان، ایران، ازبکستان و تاجیکستان رواج دارد. در این هنر پارچه‌های پنبه‌ای و ابریشمی با نقش‌هایی چون گل، پرنده، میوه، خورشید و… زیباسازی می‌شوند. هنرمندان سوزن دوز در طرح‌هایشان از رنگ‌های زنده‌ای چون زرد، قرمز، آبی، سبز و نارنجی و… استفاده می‌کنند که جذابیت طرح‌ها را دو چندان می‌کنند. اگر به پارچه‌های سوزن دوزی شده در کشورهای مختلف آسیایی دقت کنید اختلاف‌های کوچکی با یکدیگر دارند اما به طور کلی شبیه به هم هستند.
9-گلدوزی ماراش
گلدوزی‌های ماراش یا مرعشی نیز از جمله جذاب‌ترین طرح پارچه‌ها در دنیا هستند. این نوع گلدوزی مخصوص کشور ارمنستان است و نزد بانوان و به‌خصوص دختران جوان طرفداران زیادی دارد. دخترها از پوشیدن لباس‌هایی که دارای پارچه‌های سنتی هستند لذت می‌برند و زنان دهقان و روستایی‌ها تلاش می‌کنند تا برای مشتریانشان زیباترین طرح‌ها را بیافرینند. هنرمندانی که به سبک مرعشی گلدوزی می‌کنند برای زیباتر کردن کارشان از مروارید، سنگ یا زیورآلات کوچک استفاده می‌کنند که همین کار جذابیت پارچه‌ها را دوچندان کرده‌است. طرح‌های این سبک گلدوزی شامل پرندگان، گیاهان و نمادهای مذهبی هستند.
صنایع دستی در کشورهای جهان سوم
صنایع دستی در کشورهای جهان سومصنایع دستی در کشورهای جهان سوم افزون بر نقش والای فرهنگی طی سده ها و بلکه هزاره ها به تأمین نوعی تعادل اقتصادی و اجتماعی نیز کمک کرده است؛ زیرا این گونه صنایع همواره برای گروه های کثیری از صنعتگران شهری و روستایی ایجاد کار و درآمد کرده و از آن به عنوان عامل مهمی در رونق اقتصاد روستایی یاد شده است.
همچنین صنایع دستی در کشورهای صنعتی مفهوم گسترده ای دارد و بیشتر تفننی و سرگرم کننده است.
به علاوه چون این گونه ممالک به هیچ وجه با مشکلات بنیانی کشورهای جهان سوم مواجه نیستند در کم تر کشوری از گروه آنان سازمان دولتی خاصی برای حمایت و ترویج صنایع دستی فعالیت دارد و تنها در برخی از آنها تشکیلاتی برای این منظور ایجاد شده است.
سازمان های بین المللی مرتبط با صنایع دستی و فعالیت های بین المللی برای معرفی صنایع دستی موضوعی است. از جمله ی این سازمان ها سازمان تربیتی علمی و فرهنگی ملل متحد یونسکو آشنایی با شورای جهانی صنایع دستی می باشد.
برای بالا بردن آگاهی عمومی نسبت به صنایع دستی و معرفی هر چه بهتر آن در سطح جهانی هر ساله کتاب های زیادی تهیه و انتشار می یابد.
نکته ی قابل توجه این است که اغلب کتاب های منتشر شده در باره ی صنایع دستی کشورهای صاحب نام در زمینه ی صنایع دستی توسط سازمان های بین المللی و یا نویسندگانی از کشورهای دیگر انتشار یافته نظیرمجموعه ی فرش های شرقی که تهیه و انتشار آن به وسیله ی مرکز بازرگانی بین المللی وابسته به سازمان ملل انجام گرفته یا کتاب صنایع دستی ایران که چندین سال پیش توسط نویسنده ای استرالیایی انتشار یافته است.
آشنایی با صنایع دستی برخی از کشورهای جهان اختصاص یافته است نظیر هند پاکستان ژاپن تایلند و غیره.
امروزه در هر یک از کشورهای جهان اعم از کشورهای در حال توسعه و کشورهای پیشرفته وصنعتی می توان صنایع دستی خاصی را مشاهده کرد و در میان بیش از 230 کشور جهان که حدود 100 کشور آن عضو شورای جهانی صنایع دستی هستند صنایع دستی دارای مقام و مرتبه ای متأثر از وضعیت اقتصادی اجتماعی و فرهنگی هر یک از کشورها است در اینجا کوشش شده به چگونگی وضع صنایع دستی کشورهای مختلف قاره های جهان که دارای سابقه ی تاریخی بیش تری هستند پرداخته شود.
صنایع دستی دارای مقام و مرتبه ای متأثر از وضعیت اقتصادی اجتماعی و فرهنگی هر یک از کشورها است. در این بخش وضعیت صنایع دستی 29 کشور منتخب از مناطق مختلف جهان مورد بررسی و نگرش قرار گرفته قرار و کوشش شده به چگونگی وضع صنایع دستی کشورهای مختلف قاره های جهان که دارای سابقه ی تاریخی بیش تری هستند پرداخته شود.
یکی از کشورهای آسیایی که وضعیت صنایع دستی در آن بررسی شده است کشور هند است:
بر اساس شواهد و مدارک موجود شبه قاره‌ی هند وارث یکی از تمدن های کهن در دره‌ی رودخانه سند است.
شهرهای باستانی موهنجودارو و هاراپا شبه قاره کانون تمدنی پنج هزار ساله بوده هم عصر با تمدن های دره ی نیل در مصر و جلگه ی بین النهرین یعنی تمدن های کلده و آشور بابل و ایلام است.
صنایع دستی پس از ظهور اسلام
پس از ظهور اسلام شهرهای مکه و مدینه به عنوان مرکز ثقل جهان اسلام اهمیت روزافزونی یافت و اقوام و ملت های مختلفی که برای انجام مناسک حج به آنجا می آمدند که هرکدام با همراه آوردن کالاها و محصولات سرزمین خود موجب رونق و رواج تجارت می شدند.
کشف و استخراج منابع عظیم نفت در اوایل قرن بیستم سرآغاز تحولی جدید بود زیرا افزایش تقاضا برای نیروی کار همراه با پرداخت دستمزدهای قابل ملاحظه در مناطق جنوب و شرق عربستان نظیر یمن عمان و العین که دارای سنت های تولید صنایع دستی بودند اثر نامطلوبی بر جای گذاشت و در پی افزایش ناگهانی درآمدها کالاهای وارداتی بازارهای این مناطق را تسخیر کرد.
صنایع دستی عربستان صرفا جنبه ی مصرفی دارد و شامل حصیر و سبدبافی با استفاده از برگ درخت خرما سفالگری با خاک رس برای تهیه ی کوزه ی آب و برخی ظروف عبا بافی با استفاده از کرک شتر بافت چادر وخیمه با کابرد موی بز و ساخت زیورآلات محلی از نقره و مس است.
مراکز اصلی این فعالیت ها در طایف و شهرهای مجاور یمن نظیر ابا سعود و الوادیه و همچنین شهرهای الجلوه و البادی در جنوب پایتخت است.
صنعت دستی قابل توجه عربستان که تا حدی جنبه ی تزیینی دارد ودر نمای خارجی ساختمان ها کاربرد دارد نوعی گره چینی چوب نظیر مشبک کاری است که فواصل خطوط طرح ها را با قرار دادن شیشه های رنگی تزیین می کنند.
یکی از کشورهای مطرح شده مصر است در این خصوص می خوانیم :
کشور مصر در مسیر 1300 کیلومتری دره ی رودخانه ی نیل و همچنین منطقه ی دلتای این رودخانه در کنار دریای مدیترانه قرار گرفته و وارث یکی از کهن ترین کانون های تمدن بشری است که قدمت آن به بیش از 5 هزار سال می رسد.
آثار به جای مانده از این تمدن باستانی سرشار از عظمت و اعجاب و تحسین برانگیز است.
فنون مختلف صنایع دستی که عموما در ساخت آثار و بناهای مختلف به کار رفته همراه با نمونه های گوناگونی از اشیاء طلا برنز سفالینه ها اشیاء شیشه ای و ادوات و ابزار سنگی همگی حاکی از تکامل و پیشرفت هنرها و فنون تولیدی مصر باستان است.
صنایع دستی در طی تاریخ طولانی مصر پس از انقراض سلسله ی فراعنه ظهور و استمرار دین اسلام در این سرزمین سرآغاز تحولی مثبت و سازنده در عرصه ی فنون مختلف معماری هنرها و صنایع دستی شد زیرا در نتیجه ی تبادل فکری و فرهنگی هنرمندان و صنعتگران مسلمان هر یک با توشه ای از اطلاعات و تجربیات و ویژگی های بومی و سنتی خاص سرزمین خود افق های جدیدی را برای بروز خلاقیت ها و نوآوری ها به روی هنرمندان و صنعتگران مصری گشودند که در نهایت به بارورتر شدن میراث مشترک اسلامی انجامید.
همچنین صنایع دستی در چند کشور اروپایی بررسی و ارزیابی شده است از جمله ی این کشورها اسپانیا است:
طی قرن های گذشته در کشور اسپانیا تولید محصولات دستی برای شهرنشینان و ساخت فراورده های دست ساخته به وسیله ی روستائیان برای مصارف شخصی به موازات هم پیشرفت کرده و به علت شرایط استثنایی تاریخی که پیوسته اسپانیا را به صورت محل برخورد تمدن های مختلف در آورده صنایع دستی این کشور امروزه بسیار غنی و متنوع است.
در گذشته مهم ترین رشته های صنایع دستی اسپانیا شامل ساخت اشیاء فلزی زینت آلات نساجی دستی و بافت و رودوزی تابلوهای تزیینی بود وساخت محصولات چرمی سرامیک سازی و نساجی تا حد زیادی تحت تأثیر صنعتگران مشرق زمین قرار داشت.
در قرن هیجدهم این صنایع از جهت تأمین کالاهای مورد نیاز توجه شهرنشینان و طبقات مرفه را به خود معطوف ساخته از آن زمان تأثیر هنر فرانسه در آن بیشتربه چشم می خورد.
ولی صنعتگران روستایی به علت محدودیت انواع مواد اولیه ی موجود قدرت ابتکار خود را در تولید فراورده های سرامیک اشیاء چوبی سبد شیشه ی دست ساز و محصولات دست باف نشان داده اند که بیشتر بر اساس احتیاجات و ضروریات محلی تولید می شد و این وضع تقریبا تا حدود سی سال پیش بدون تغییر عمده ای برقرار بود این صنعتگران هنوز هم در بعضی نقاط این کشور یافت می شوند.
در ادامه نیز به مهم ترین رشته های صنایع دستی کنونی اسپانیا اشاره شده است نظیر: ساخت محصولات فلزی تولید زیورآلات تهیه ی محصولات چرمی تولید انواع محصولات دست باف سرامیک سازی ساخت محصولات چوبی و غیره.
آخرین دیدگاه‌ها