حصیربافی از هنرهای بومی ایران و بسیاری از نقاط جهان است که اهالی یک منطقه را به خلق اشیایی زیبا و تماشایی وسوسه می‌کند. این هنر جذاب محلی از بافت الیاف گیاهی به‌وجود می‌آید. بومیان بافنده برای بافت الیاف از هنر و قدرت دست خود استفاده می‌کنند و در حین بافت می‌توانند، از ابزارهایی ساده‌ی دستی نیز کمک بگیرند. در این مطلب از مجله‌ی دیجی استایل قصد داریم که شما را بیش از گذشته با این هنر قدیمی آشنا کنیم و از کاربرد آن در زندگی روزمره برایتان بگوییم.

 حصیربافی در شمال ایران

سبدها و زیراندازهای حصیری، یکی از مهم‌ترین صنایع دستی شمال ایران محسوب می‌شوند و این محصولات چوبی، با توجه به نوع الیاف گیاهی قابل رشد در این خطه از ایران بافته می‌شوند. ساقه‌ی برنج و ساقه‌ی نی مردابی، الیاف حصیربافی در شمال ایران هستند. «سوف» یکی از الیاف مردابی است و این نی بعد از خشک شدن در زیر آفتاب، از الیاف مورد استفاده در بافت زیرانداز محسوب می‌شود. همچنین «لی» یا «گالی» یکی دیگر از انواع نی مورد استفاده در حصیربافی است که در اطراف مرداب رشد می‌کند. «کنف» از الیاف پرورش یافته در مزارع به‌منظور حصیربافی است و بعد از زرد شدن ساقه و برگ، آماده‌ی چیده شدن برای استفاده در بافت است. ترکه‌های درخت بید نیز بعد از خیساندن و نرم شدن، به یکی از الیاف‌های گیاهی برای بافت حصیر تبدیل می‌شوند و تنها مختص مناطق شمالی ایران نیستند و در دیگر مناطق نیز از این الیاف استفاده می‌کنند.

حصیربافی در جنوب ایران

در جنوب ایران نیز با توجه به نوع اقلیم گرمسیری، برای تهیه‌ی الیاف گیاهی مخصوص بافت اشیای حصیری، از برگ در خت خرما و نی‌های باتلاقی استفاده می‌شود. «کرتک» از نی‌های باتلاقی است که ساقه‌ی بلند و منعطف، از امتیازهای آن برای استفاده در حصیربافی محسوب می‌شود. این نی‌ها بعد ازچیده شدن و جدا کردن برگ از بالای آن‌ها، برشی طولی و سرتاسری می‌خوردند. در نهایت تمام این نی‌ها کوبیده شده به نوارهایی مناسب در تولید حصیر تبدیل می‌شوند. برگ‌های نخل «داز» نیز به دلیل استحکام مناسب، در حصیربافی مناطق جنوبی ایران، بسیار پر کاربرد هستند.

چه لوازمی برای حصیربافی به صورت دستی یا دستگاهی نیاز است؟

حصیربافی هم به روش دستی و هم با کمک دستگاهی ساده انجام می‌شود. در بافت دستی، بعد از تهیه‌ی الیاف گیاهی همچون ترکه، نی، برگ نخل، ساقه‌ی گندم و… به ابزار ساده‌ای نیز نیاز دارید. در فرآیند حصیربافی به کمک دست، اول از همه به چاقو و قیچی برای بریدن الیاف و مرتب کردن آن‌ها نیاز دارید. چراغ الکلی برای سوزاندن پُرز، ابزار سوراخکاری همچون درفش، مترهای اندازه‌گیری، چسب و سوزن از دیگر ابزار مورد نیاز برای بافت حصیر با کمک دست است.

اگر حصیر به کمک دستگاه بافته شود، ابزار مورد استفاده متفاوت خواهند بود. این دستگاه شمایل ساده‌ای شبیه به دار قالی دارد. الیاف گیاهی بعد از ریسیدن، در این دستگاه همچون دار قالی بعد از چله‌کشی بافته و در هر ردیف شانه زده می‌شوند. در فرآیند بافت الیاف در این دستگاه، از ابزاری به نام «لوتو» برای تابیدن الیاف استفاده می‌کنند و سپس آن‌ها به کمک «دوک» ریسیده می‌شوند. از دیگر ابزارهای مورد استفاده می‌توان به «پلار» یا همان شانه‌ی حصیر بافی، «کتل» چهارپایه‌ای به عنوان نشیمن برای بافنده و «عاجله» برای ریسیدن مجدد الیاف اشاره کرد.

قیچی مناسب حصیربافی

از قیچی تیز با لبه‌های باریک برای بریدن چوب‌ها استفاده می‌شود.

درفش

برای زمانی‌که می‌خواهید ترکه‌های اضافی را در بافت قرار دهید به کار می‌رود. درفش تیز ترکه‌ها را می‌شکند اما شما می‌توانید از آن برای ایجاد کردن سوراخ در تخته‌‌های سه لایی استفاده کنید.

چاقو

گاهی برخی الیاف ها زخیم‌تر از آن هستند که توسط قیچی بریده شوند. برای بریدن الیاف ضخیم از چاقو با لبه ی محکم و تیز استفاده می‌شود.

خط‌کش متری و نواری 

همانطور که می‌دانید، دقت و ظرافت است که یک اثر هنری را زیبا و برجسته می‌کند. استفاده از خط کش های مختلف برای این دقت در حصیربافی لازم است.

چسب مناسب حصیربافی

برای چسباندن و محکم کردن تکه‌های اضافی چوب در جایشان از چسب های مناسب چوب و الیاف موردنظر استفاده می‌شود.

گاز یا چراغ الکلی

برای سوزاندن پُرزهای اضافی هنگام بافت الیاف های نازک تر استفاده می‌شود تا محصول نهایی تمیز و یک‌دست شود.

مقوا

زمانی‌که می‌خواهید وسیله‌ای با ته چهارگوش ببافید طراح را روی مقوا بکشید و سپس ترکه‌ها را روی طرح قرار دهید. در واقع برای کشیدن طرح اولیه و اجرای آن توسط بافت الیاف استفاده می‌شود.

درفش با نوک پهن

درصورت نیاز به باز شدن بافت از درفش استفاده می‌شود.

آموزش حصیربافی

تار و پود بافته‌های حصیری، الیاف منعطف گیاهان هستند که به صورت مشبک یا پیچشی کنار هم بافته می‌شوند. بنابراین بعد از تهیه‌ی الیافی از برگ نخل، نی، ترکه‌های نازک بید ساقه‌ی گندم یا برنج، باید کار را شروع کنید. در روش مشبک به الیافی نواری نیاز دارید و بعد از برش‌های لازم و خیساندن، این الیاف منعطف را به‌عنوان تار و پود، صورت زیر و رو در هم ‌تنیده کنید. در حین این فرآیند می‌توانید روش ساده‌ی بافت شطرنجی را تا پایان ادامه دهید یا در بعضی نقاط با کمی خلاقیت در عبور الیاف از میان هم یا استفاده از رنگ‌های دیگر، آثار جذاب‌تری خلق کنید.

در روش بافت مارپیچ یا پیچشی، چند رشته از الیاف گیاه را به صورت نوار باید به هم بافت یا به دور یکدیگر همچون طناب پیچید. سپس باید از مرکز دایره شروع کنید و با حرکاتی دوار، این طناب را به صورت مارپیچی، از زیر رو روی الیاف پایه بگذرانید. سبدها و کلاه‌هایی زیبا معمولاً با کمک بافت پیچشی تولید می‌شوند.

البته ناگفته نماند که تولید پرده‌های حصیربافی پر استفاده، با این دو روش بافته نمی‌شود. بلکه نی‌های مردابی را به صورت یک اندازه برش می‌دهند آن‌ها را با فاصله‌های مشخص به صورت موازی کنار هم می‌گذارند. در نهایت این نی‌ها را با نخ به هم وصل می‌کنند و حاشیه‌ی پرده‌ی حصیری را با پارچه‌هایی نخی می‌پوشانند.

چگونه از طریق حصیربافی کسب درآمد کنیم ؟

شاید بتوان گفت، بزرگ‌ترین مزیت ورود به کار تولید انواع دست سازه‌های حصیری، سرمایه‌ی اولیه‌ی آن می‌باشد؛ چراکه این نوع کارآفرین شدن در مرحله‌ی اول سرمایه‌ی چندانی نیاز ندارد. اگر بانویی به صورت ذاتی یا پس از گذراندن دوره‌های آموزشی حصیر بافی، اقدام به تولید محصولات حصیری نماید، در ابتدا می‌تواند محصولات خود را به صورت آنلاین به فروش برساند. بنابراین نیازی به اجاره فروشگاه نخواهد بود، از طرفی تامین متریال و مواد اولیه برای حصیر بافی بسیار آسان بوده و هزینه‌ی چندانی نخواهد داشت. به عبارت دیگر خرید متریال مخصوص حصیربافی سرمایه‌ی زیادی نیاز ندارد، زیرا این نوع متریال نسبتاً ارزان است.

چگونه محصولات حصیری خود را به فروش برسانیم؟

اگر بافنده محصولات حصیری هستید و یا می خواهید وارد بازار این رشته از صنایع دستی شوید باید بدانید چگونه می توانید محصولات خود را به فروش برسانید . جایگاه ها مختلفی برای فروش وجود دارد . به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم.

گالری های صنایع دستی

نمایشگاه های دست سازه ها

فروشگاه های عمده صنایع دستی

فروشگاه های صنایع دستی در محل فروش سوغات