در این مقاله می خواهیم درباره هنر منجوق دوزی اطلاعات کسب کنیم و در ادامه چندین ویدئو آموزشی برای یادگیری بهتر گذاشته ایم .
یکی از رودوزی های زیبا و سنتی ایران می باشد. در زمان های بسیار دور ، چادرها ، قالی ها و لباس های خود را با جواهرات تزئین می کردند ، این کار در طول تاریخ به هنر منجوق دوزی بدل گشت. گویا این هنر در گذشته جنبه اشرافی داشته و مواد اولیه مصرفی آن سنگ ها و فلزات گرانبهایی بودند که به شکل منجوق ساخته می شدند. شاید طبقات عادی جامعه نیز با استفاده از سنگ ها یا سایر مواد ارزان قیمت از این هنر بهره می بردند.
منجوق دوزی چیست؟
هنرمنجوق دوزی یا منجوق بافی از هنرهای دستی و تزئینی است. منجوق به خرمهره های کوچک تزئینی و رنگارنگ گفته می شود. منجوق را به ضم میم و فتح میم، هردو، تلفظ می کنند. منجوق دوزی از جمله رودوزی های سنتی ایرانی است که از سال های گذشته تا به امروز برای تزئین انواع لباس ها، چادرها و غیره مورد استفاده قرار می گرفته است. هنر منجوق دوزی روی پارچه از هنر های سنتی و یکی از ساده ترین روش ها برای تزیین انواع لباس های مجلسی، مانتو و تابلو های هنری است که به روش های متنوعی صورت می گیرد.
دوخت مهره ها روی پارچه نهایت زیبایی در پارچه را دارد. مهره های درخشان، درخشش و ابعادی را به پارچه می آورد که بی نظیر است. گلدوزی در اصل به معنای دوختن مهره ها روی پارچه با الگوهای زیبا است. این گلدوزی با مهره هایی در اندازه ها و شکل های مختلف انجام می شود.
تاریخچه منجوق دوزی
منجوق دوزی پیشینه ای بسیار کهن دارد. آثار تاریخی به جای مانده حاکی از این امر است که این رودوزی در زمان هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان بسیار رواج داشته است. ایشان با منجوق هایی از جواهر به تزئین البسه و چادرها و …می پرداختند. در زمان مغولان نیز این این هنر بسیار رایج بوده است. کلاویخو [1] در سفرنامه خود در این باره چنین نوشته است : « دیوار های شاه نشینی که محل نشستن اعلی حضرت بود همه با پرده های سرخ پوشیده شده بود و بر این پرده ها منجوق هایی از زر و یاقوت و نیز مروارید و سنگ های گرانبهای دیگر دوخته بودند. » این هنر در سده 13 ه. ق (دوران قاجار) بسیار مورد توجه بود ؛ مجموعه ای عظیم از هنر منجوق دوزی های این دوره در موزه هنرهای تزئینی ایران موجود می باشد که خود گواه این امر است.
ویدئو های آموزش هنر منجوق دوزی
آموزش دستبند منجوق دوزی
ویدئو آموزش هنر منجوق دوزی طرح روی تور
ویدئو آموزش منجوق دوزی طرح حرف D
ویدئو آموزش منجوق دوزی طرح برگ
ویدئو آموزش منجوق دوزی هنرسنجاق سینه
انواع منجوق برای منجوق دوزی
- ژلهای
- کریستالی
- ساده
- براق
- مات
- صدفی
- هفت رنگ
- متالیک
انواع منجوق از نظر برند
- منجوق چینی
منجوقها از کیفیت و یکنواختی کمتری برخوردار هستند. لازم به ذکر است که این نوع منجوق از ماندگاری رنگ کمتری در مقایسه با سایر انواع منجوقها برخوردار است
- منجوق چک
این نوع منجوقها به صورت تایری شکل بوده و به لحاظ قدی کاملاً با یکدیگر یکسان هستند و تنها از نظر ضخامت کمی با یکدیگر متفاوتاند و درنتیجه میتوان گفت در مقایسه با منجوقهای چینی از یکنواختی و تشابه بیشتری برخوردار است.
- منجوق ماتسونو
فرم این منجوق بیشتر نزدیک به استوانهای شکل بوده و از انحنای کمتری در مقایسه با منجوق چک برخوردار است. این نوع منجوق در مقایسه با انواع دیگر آن از تنوع رنگی بسیار بیشتری در ایران برخوردار است.
- منجوق میوکی
این نوع منجوق از یکنواختی بسیار بالایی برخوردار بوده و دانههای آن کاملاً مشابه یکدیگر هستند. در نتیجه این مرتب بودن، این نوع منجوق گزینه بسیار مناسبی برای بافتهای پیکسل و آجری بوده و برای خرید انواع منجوق جواهر دوزی یکی از بهترین گزینههای موجود در بازار است.
- منجوق توهو
این نوع منجوق از هر دو نوع استوانهای و کروی برخوردار است و قطر سوراخ این نوع منجوق در مقایسه با سایر منجوقها بیشتر است. این منجوق از یکنواختی مناسبی برخوردار است اما به پای منجوقهای میوکی نخواهد رسید. منجوق توهو مناسب ترین نوع منجوق برای بافتهای اسپیرال است. این منجوق برای کشور ژاپن است و یکی از باکیفیتت ترین و بهترین منجوقهای موجود در بازار محسوب می شود.
طریقه منجوق بافی با سوزن
انواع دوخت
روش خطی : بر روی خط ممتد یک ردیف منجوق دوخته می شود.
روش توپُر : در یک سطح وسیع ردیف های منجوق در کنار هم دوخته می شوند.
برگ دوزی : جهت دوخت برگ ها به صورت جناغی می باشد.
بست دوزی : برای دوخت تابلو از این رودوزی استفاده می شود و از روش هایی است که در روش خطی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش از دو سوزن و نخ یکی برای به نخ کشیدن منجوق ها و دیگری برای بست زدن بر روی نخی که منجوق از میان آن گذشته استفاده می شود. این روش از استحکام بالایی برخوردار نیست.
دوباره دوزی : در این شیوه منجوق ها دوبار به پارچه دوخته می شوند. ابتدا چهار منجوق را به سوزن گرفته ، در پارچه فرو می برند و از پشت پارچه ، سوزن را از وسط آن ها بیرون آورده و برای بار دوم از دو دانه آخر رد می کنند. امروزه از این دوخت بسیار استفاده می شود.
ابزار و وسایل مورد نیاز آموزش هنر منجوق دوزی
منجوق سایز ۴ میلیمتر
نخ
سوزن
و کمی علاقه
مراحل آموزش هنر منجوق دوزی با سوزن
مرحله ی اول
ابتدا یک یکه نخ بر می داریم و وارد سوزن می کنیم. بعد، سوزن رو از یک عدد منجوق رد میکنیم. و دوباره سوزن رو وارد منجوق میکنیم و از اون رد میکنیم.
مرحله ی دوم
در این مرحله سوزن رو از دو منجوق دیگر رد میکنیم .
مرحله ی سوم
و همینطور باید از منجوق دوم هم نخ رو رد کنیم. به این صورت:
مرحله سوم
حالا برای اینکه کار رو ادامه بدیم یه منجوق دیگه باید اضافه کنیم و وقتی منجوق رو از سوزن رد کردیم باید سوزن رو باید وارد منجوق کناری بکنیم که منجوق ها در کتار هم قرار بگیرند.
و دوباره سوزن رو از منجوقی که آخرین بار وارد کردیم رد میکنیم:
اگر چند بار مرحله ی سوم رو تکرار کنید به این شکل می رسید:
حالا شما منجوق بافی با سوزن رو یاد گرفتید. برای یادگیری بهتر، برای شما ویدئو آموزشیش رو هم میذارم
منبع: هنری
آموزش بافت رومیزی ملیله منجوق بافی
نخ و سوزن را آماده می کنیم، ۱۱ عدد منجوق را از سوزن رد می کنیم.
سوزن را از اولین منجوق که در نخ کرده بودیم دوباره رد کرده تا دایره ای درست شود.
در این مرحله از اموزش هنر منجوق دوزی روی پارچه بعد از درست کردن دایره ، ۱ ملیله، ۳ منجوق و دوباره ۱ ملیله از سوزن رد می کنیم.
سوزن را از منجوق اول رد می کنیم.
سوزن را بعد از رد کردن از منجوق ، برگردانده و دوباره از پایین ملیله سوزن را به سمت بالا هدایت کنید.
حالا ۳ منجوق و ۱ ملیله در سوزن بیندازید.
دوباره از دایره پایین از منجوق بعدی سوزن را رد می کنیم.
دوباره سوزن را از ملیله رد کرده به سمت بالا هدایت کنید.
بافت را تا آخر انجام دهید.
برای آخرین رج ۳ منجوق را وارد سوزن کرده و از اولین منجوق های بافته شده، از ۲ منجوق ردیف کنید.مانند تصویر.
برای محکم کردن یک بار دیگر سوزن را از آخرین منجوق ردیف می کنیم تا بست محکمی بخورد.
۵ منجوق وارد سوزن کنید و از منجوق وسطی ردیف قبل رد کنید.
بافت را تا انتها انجام دهید.در مرحله آخر سوزن را از از منجوق وسطی ردیف قبل ،و ۳ منجوق ردیف جدید رد کنید.
مانند تصویر.
حالا ۱ ملیله،۱ منجوق و دوباره ۱ ملیله وارد سوزن کنید.
از منجوق وسطی ردیف قبل رد کنید.
تا آخر ادامه دهید.
سوزن را منجوق وسطی ردیف قبل،و ملیله و منجوق ردیف کنید.
حالا ۱ ملیله ، ۳ منجوق و ۱ ملیله وارد سوزن کنید.
سوزن را از منجوق ردیف قبل رد کنید.
بافت را تا آخر ادامه دهید.
موتیف های بافته شده را به هم وصل کنید و یک رو میزی زیبا بسازید.
آموزش ساخت سنجاق سینه هنر منجوق دوزی
وسایل مورد نیاز برای ساخت سنجاق سینه منجوق دوزی
دور نقشه رو مطابق اندازه ی مدالتون مشخص کنید.
دقت کنید روی تصویر جای فرو رفتن سوزن توی پارچه مشخص شده.
یک تکه مقوا برای پشت کار می بریم.
دقت کنید؛ مطابق تصویر، با نخ و سوزن مقوا و الیاف رو پشت کارمون فیکس میکنیم.
بر روی لبه ی چرم دوخت تزیینی(دندان موشی) با منجوق بزنید.دوختتون روی شار قیطان باشه.
برای تزیین بیشتر یک دوخت تزیینی دیگه با گل سه منجوقی روی منجوقهای قبل بزنید.
آموزش منجوق دوزی روی پارچه به صورت مرحله به مرحله
وسایل لازم:
نخ نازک همرنگ پارچه
سوزن منجوق دوزی
کارگاه
منجوق و ملیله
روش کار:
پیاده کردن طرح روی پارچه: هنر منجوق دوزی برای تزیین پارچههای طرحدار و ساده به کار میرود. در صورت استفاده از پارچههای طرحداری مانند گیپور نیازی به کشیدن طرح بر روی پارچه نیست و منجوق دوزی بر روی طرحهای پارچه انجام میشود. ولی در صورت استفاده از پارچه ساده، باید طرح را روی پارچه بکشید. برای این منظور، طرح مورد نظر خود را بر روی کاغذ روغنی کشیده و سپس با استفاده از کاغذ کاربن خیاطی بر روی پارچه منتقل کنید.
فیکس کردن پارچه: برای فیکس کردن پارچه و راحتتر شدن کار منجوق دوزی، قسمتی از پارچه که روی آن طرح پیاده شده را در کارگاه قرار دهید.
دوخت منجوق روی پارچه: منجوق دوزی روی پارچه به روشهای مختلفی مانند روش خطی، روش توپر، برگ دوزی، بست دوزی، دوباره دوزی و برجسته دوزی صورت میگیرد که هر یک از آنها زیبایی خاص خود را دارند و معمولا متناسب با طرح مورد نظر استفاده میشوند. در ادامه چند نمونه منجوق دوزی روی پارچه آموزش داده شده است.
روش خطی
سوزن را از ابتدای خطی که قصد دوختن آن را دارید، خارج کرده و یک عدد منجوق در آن وارد کنید.
سوزن را در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا منجوق به پارچه بچسبد.
مجددا سوزن را یکی دو میلیمتر جلوتر در پارچه فرو کنید و منجوق بعدی را در آن وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا یک ردیف منجوق بر روی یک خط ممتد دوخته شود.
روش توپر
منجوق دوزی به روش توپر همان منجوق دوزی به روش خطی است که در آن خطوط منجوق در کنار هم دوخته میشوند تا سطح مورد نظر با این خطوط پر شود.
برگ دوزی
برگ دوزی با استفاده از ملیله شکسته و برای دوخت اطرف برگها به صورت جناغی استفاده میشود. برای برگ دوزی مراحل زیر را انجام دهید:
سوزن را از پارچه خارج کرده و ملیله را در نخ وارد کنید.
سوزن را بر روی طرح و به فاصله طول ملیله در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا ملیله بر روی پارچه محکم شود.
حالا سوزن را در فاصله وسط ملیله از پارچه خارج کنید و ملیله بعدی را در نخ وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا دوخت روی طرح مورد نظر کامل شود.
بست دوزی
بست دوزی اغلب برای تزیین تابلوهای هنری به کار میرود و در واقع نوعی روش خطی است. در این روش:
دو سوزن را نخ کرده، سوزن اول را از پارچه خارج کنید و چند عدد منجوق را به نخ بکشید.
سپس سوزن را به فاصله طول منجوقها از پارچه خارج کنید و نخ را بکشید تا منجوقها روی پارچه محکم شوند.
حالا سوزن دیگر را در پارچه فرو کرده و بر روی نخی که منجوقها از میان آن گذشته، بست بزنید.
دوباره دوزی
سوزن را از پارچه خارج کرده و دو عدد منجوق را به نخ بکشید.
پس از محکم کردن منجوقها بر روی پارچه، سوزن را از پشت پارچه و از وسط منجوقها بیرون آورده و نخ را برای بار دوم از دانه آخر رد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید.
دوباره دوزی
برجسته دوزی
در این حالت از دو روش میتوان برای برجسته نمودن منجوق دوزی روی پارچه استفاده کرد:
تعداد منجوقها را در سطح مورد دوخت، بیشتر از اندازه گرفت.
زیر طرح را با پنبه، پشم شیشه یا الیاف برجسته نموده وسپس شروع به دوخت کرد.
اموزش دستبند منجوقی با سوزن
یک سوزن بافت منجوق انتخاب کنید. سوزن های بافت منجوق با سوزن های خیاطی معمولی متفاوت است زیرا برای عبور از سوراخ منجوق های کوچک بسیار نازک تر هستند. طول آنها نیز متفاوت است. برای بافت استاندارد منجوق، توصیه می شود از سوزنی به طول 2 تا 2 اینچ (5 تا 6 سانتی متر) استفاده کنید. اگر از دستگاه های بافندگی استفاده می کنید ، می خواهید از یک سوزن کمی طولانی تر که طول آن حدود 3 اینچ (7.62 سانتی متر) است استفاده کنید.
در صورت نیاز به خم شدن هنگام دوخت ، ممکن است از سوزن هایی استفاده کنید که کمی انعطاف پذیرتر باشند.
نوع منجوق ها را انتخاب کنید. منجوق های بسیار متنوعی نیز برای بافت منجوق وجود دارد. آنها در تعدادی از رنگ ها ، شکل ها و اندازه های مختلف وجود دارد. برای انتخاب نوع مناسب منجوق ، باید پروژه ای را که ایجاد می کنید تعیین کنید. به عنوان مثال ، بخیه های خاص با منجوق های خاصی بهتر کار می کنند. چند نوع منجوق اصلی در زیر ذکر شده است.
منجوق های بذر متداول ترین نوع منجوق ها هستند. آنها به طور معمول به عنوان دانه های کوچک شیشه ای توصیف می شوند.
دانه های سیلندر از نظر فرم یکنواخت بوده و به طور معمول دارای کناره های مستقیم و سوراخ های بزرگی هستند. اگر می خواهید به منجوق های یکدست و صاف برسید ، این بهترین منجوق ها برای استفاده است.
منجوق های بریده شده از نظر شکل شبیه دانه های دانه هستند. با این حال ، آنها یک یا چند برش در کنار دارند. این به آنها جلوه ای براق یا درخشان شبیه به یک گوهر می دهد.
منجوق های سحر و جادو ترکیبی از منجوق های استوانه ای و منجوق های برش خورده است. آنها شش برش دارند و به آنها جرقه ای می بخشد.
منجوق های قطره ای منجوق های بزرگتری هستند که شبیه قطره مایع هستند. آنها لبه های گرد دارند و در انتهای حاشیه منجوق به بهترین شکل دیده می شوند.
منجوق های باگل منجوق هایی با شکل لوله ای شکل هستند و بیشتر در حاشیه های منجوق استفاده می شوند.
منجوق مناسب را انتخاب کنید. منجوق ها نیز در اندازه های مختلفی ارائه می شوند. اندازه منجوق ها از اندازه 1 شماره گذاری شده است که یک منجوق بسیار بزرگ است ، تا اندازه 22 که یک منجوق بسیار ریز است. متداول ترین اندازه های منجوق از اندازه 15 به عنوان کوچکترین تا اندازه 6 به عنوان بزرگترین متغیر است. اندازه 11 معمولاً بیشترین استفاده از اندازه منجوق است.
منجوق های بزرگتر اگر در بینایی مشکلی داشته باشید بهترین هستند و ساده ترین کاربردها هستند.
منجوق های کوچکتر برای کار با جزئیات پیچیده بهترین هستند.
نخ خود را شرطی کنید.به منظور جلوگیری از گرفتگی و پارگی ، می توانید نخ خود را با استفاده از نرم کننده روان کنید.برخی از نخ ها از قبل حاوی موم یا نرم کننده هستند.این بر روی قرقره نخ گفته خواهد شد.اگر با موضوعی کار می کنید که حالت دهنده نشده است ، نخ را در نرم کننده قرار دهید و با انگشت اشاره آن را پایین نگه دارید.سپس نخ را در امتداد نرم کننده با استفاده از دست دیگر خود بکشید.این کار را چند بار انجام دهید تا مطمئن شوید کاملاً مطبوع است.
منجوق درپوش بگذارید. در آغاز بیشتر پروژه های منجوق ، باید با قرار دادن منجوق درپوش شروع کنید. این به شما کمک می کند تا منجوق های شما در جای خود قرار بگیرند تا از نخ خارج نشوند. برای قرار دادن مهره درپوش، سوزن خود را از سوراخ منجوق قرار داده و به سمت انتهای نخ پایین بکشید. قبل از اینکه منجوق به انتهای نخ برسد ، سوزن را از پایین منجوق از پایین برگردانید.
این یک حلقه در اطراف منجوق ایجاد می کند و آن را در جای خود نگه می دارد. می توانید منجوق را در امتداد نخ قرار دهید و آن را قرار دهید.
کوک نردبان را یاد بگیرید. کوک نردبان یک کوک پایه ای در بافت منجوق است و به طور معمول برای ساخت ردیف اول سایر کوک های منجوق پیچیده تر استفاده می شود. همچنین می توان به تنهایی از آن برای ایجاد جواهرات یا تزئینات استفاده کرد. ابتدا با یک منجوق درپوش شروع کنید و سپس دو منجوق اضافی را رد کنید. سوزن خود را پایین بیاورید ، از پایین منجوق اول عقب بروید و محکم بکشید. این دو منجوق را روی هم قرار می دهد. سپس منجوق بالایی را به پایین بچرخانید تا محکم شود.
منجوق سوم را روی سوزن خود بپیچید و سپس سوزن خود را از طریق منجوق دوم پایین بیاورید. سوزن را از انتهای مخالف جایی که نخ آویزان است قرار دهید.
سپس سوزن را از داخل منجوقی که فقط اضافه کرده اید بکشید تا در جای خود محکم شود.
این الگو را تکرار کنید تا به طول دلخواه برسید.
بخیه های دیگر را امتحان کنید. هنگامی که به کوک نردبان تسلط پیدا کردید ، می توانید بخیه های اساسی دیگر را یاد بگیرید. به عنوان مثال کوک آجری ، کوک پیوته و کوک مربع را امتحان کنید. به یاد داشته باشید که همیشه قبل از شروع به دوختن منجوق های خود ، از منجوقی استفاده کنید.
نخ خود را ببندید. هنگامی که به پایان موضوع خود رسیدید ، باید قبل از ادامه پروژه خود را خاموش کنید. برای انجام این کار ، شما می خواهید نخ را در داخل منجوقها قبلا دوخته شده در پروژه پنهان کنید. سوزن خود را برداشته و از چند ردیف دوباره بدوزید. همیشه یک نخ را در نزدیکی مرکز پروژه خود ببندید ، نه در امتداد لبه ها. با این کار می توانید انتهای نخ را راحت تر کنید. نخ را دور چند منجوق حلقه کنید تا در جای خود قرار بگیرد ، نخ را ببرید و آن را درون پروژه قرار دهید.
صرف نظر از نوع کوک که تکمیل می کنید ، باید از همین روش استفاده کنید.
برای راه اندازی مجدد ، نخ جدیدی را بردارید و آن را در اطراف چند منجوق حلقه کنید و قبل از اینکه آخرین منجوقی را که کار کرده اید ، بخیه بزنید. سپس به پروژه خود ادامه دهید و نتیجه تلاشتونو ببینید…..
کپو
طرح هنر منجوق دوزی ساده
با طرح های بالا می توانید کارهنر منجوق دوزی روی لباس در منزل را شروع کنید .
آخرین دیدگاهها