انواع پارچه ایرانی

در این مقاله می خواهیم انواع پارچه ایرانی و خارجی را با هم بررسی کنیم .صنعت نساجی و بافندگی از جمله صنایعی است که از دیرباز مورد توجه بشر بوده تا بتواند پوشاک مورد نیاز خود را تامین کند. اما این صنعت در ایران به شکل هنرمندانه‌ای پیش رفته و از حدود 5000 سال پیش تا امروز هنوز هم این هنر مورد توجه ایرانیان است.
زنان و مردان هنرمند ایرانی با کمک خلاقیت و ابتکار خود نقوش و طرح‌های زیبایی روی انواع پارچه‌ها ایجاد می‌کنند. البته با توجه به گستردگی کاربرد پارچه‌ها، انواع مختلفی از آن‌ها تولید می‌شود. اگر شما هم به پارچه‌های اصیل ایرانی علاقه دارید و قصد خرید پارچه ایرانی و آشنایی با انواع پارچه دارید، در ادامه این نوشتار از روچی همراه ما بمانید.

بر خلاف گذشته، کشور ما ایران تقریبا می‌تواند تمامی پارچه‌های موجود در صنعت نساجی را تولید نماید. بخشی از این پارچه‌ها بومی خود ایران می‌باشد. بخشی صدها سال از حضورشان در ایران می‌گذرد و برخی چندسالی است که در بازار ایران به چشم می‌خورند. پس از این که تولید کنندگان داخلی متوجه اقبال مردم نسبت به پارچه‌های خارجی شدند، برای اینکه از قافله رقابت با تولید کنندگان خارجی عقب نیفتند، با تجهیز کارخانجات خود به پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها توانستند خیلی زود با حفظ کیفیت نمونه خارجی، هر پارچه‌ای را تولید نمایند.

 

نام پارچه‌های ایرانی که باید آن ها رابشناسید

پارچه ابریشم 

زمانی که نام پارچه‌های اصیل ایرانی به میان می‌آید، اولین چیزی که از آن یاد می‌کنیم، ابریشم است. پارچه ابریشم نوعی نخ طبیعی است که از پیله کرم ابریشم به دست می‌آید و از نرم‌ترین و بهترین پارچه‌هایی است که از زمان‌های قدیم در ایران رواج داشته است. پارچه ابریشم به سه مدل زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

دیبا: لباس‌های ابریشمی‌ای هستند که طرح خاصی ندارند

پرنیان: لباس‌های ابریشمی‌ای هستند که چند رنگ دارند و در بهترین نوع آن، هفت رنگ هستند.

درباری پرند: لباس‌های ابریشمی رنگی‌ای هستند که حاشیه دارند و معمولا برای خاندان اشرافی از آن استفاده می‌شود

پارچه ترمه

یکی از گرانبهاترین پارچه‌های ایرانی، ترمه است. نام ترمه که از پارچه‌های اصیل ایرانی است، به بته جقه و گل‌های شاه عباسی اشاره دارد که مربوط به دوره صفویه است و در آن زمان در بی فرش‌های ایرانی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

برای تهیه این پارچه از نخ پشم و ابریشم استفاده می‌کنند و با روش‌های طبیعی یا شیمیایی آن را رنگ می‌کنند. مرغوب‌ترین ترمه مربوط به شهرهای کاشان، یزد، کرمان و تهران است.

پارچه زری باف

زری باف نام یکی از پارچه‌های اصیل ایرانی است که از چندین نخ گرانبها تهیه شده است و همانطور که از نامش پیداست، پودهای آن از طلا یا زر تولید شده است.

از این پارچه در بیشتر اماکن متبرکه استفاده می‌شود و قدمت آن به دوره هخامنشیان برمی‌گردد که در دوره صفویان به اوج رسید و تا به الان هم از آن استفاده می‌شود.

پارچه کرباس

این پارچه به دلیل بافت درشت و سنگینی زیاد، در حال حاضر زیاد مورد استفاده نیست اما از الیاف پنبه، کتان یا کنف تولید می‌شود. ضخامت این پارچه زیاد است و همین موضوع سبب می‌شود تا دوام بالایی داشته باشد.

پارچه مخمل

پارچه مخمل که در گذشته به دلیل سختی تولید، به عنوان یکی از پارچه‌های گرانبها و اشرافی محسوب می‌شد، در حال حاضر به دلیل پیشرفت‌هایی که در زمینه تکنولوژی وجود داشته است، سریع‌تر تولید می‌شود و قیمت آن هم پایین‌تر آمده است.

مخمل یک نوع پارچه کرکی و آماده از پنبه، کتان، پشم یا ابریشم است و در حال حاضر بیشتر در دکوراسیون منزل مانند پرده، مبلمان و… استفاده می‌شود.

پارچه جاجیم

جاجیم نام یکی پارچه‌های اصیل ایرانی و بافته‌ای از پشم تابیده الوان است. این پارچه اگر به روش سنتی تولید شود، دقت و ظرافت لازم در آن رعایت می‌شود و به دلیل بافت خوب و ضخامتی که دارد، تا سال‌ها بدون تغییر باقی خواهد ماند.

معروف‌ترین نوع این پارچه مربوط به شهر خلخال در استان آذربایجان شرقی است.

درست است که در سفر به شهرهای مختلف ایران خرید صنایع دستی یکی از لذت بخش ترین کارهاست. اما بهتر اسن یک سر به بازار پارچه هر شهر بزنید و پارچه بومی آن منطقه را خریداری کنید.

هر شهر ایران به بافت چه پارچه‌ای مشهور بوده؟

خوزستان

شوشتری‌ها (دارالملک قدیم خوزستان) به پاره‌های ابریشمی و نخی‌شان مشهور بودند. بازار بزازان شوشتر بسیار معروف بود و دیبای شوشتری طرفداران بسیاری داشت. امّا در نزدیکی خوزستان، بغداد، محله‌ای با نام عَتّابیه بود که به بافت پارچه ابریشمی معروف شده بود؛ پارچه‌هایی مثل صوف، موج‌دار، مخطط که رنگ‌های متنوعی هم داشتند. این پارچه‌ها چون در محله عَتّابیه تولید می‌شود، به جامه عتابی هم معروف بود.

بنابراین، خوزستان یکی از مراکز مهم صنعت بافندگی محسوب میشد و به جز شوشتر، شوش، ایذه، قرقوب، بَصُنّی و طیب از دیگر مراکز بافندگی دوران گذشته بودند.

طبرستان و پارچه‌های ابریشمی

منطقه طبرستان که تقریبا مازندران امروزی و بخش‌هایی از گرگان و گیلان رو شامل می‌شد، به لباس‌های پشمی، نخی و ابریشمی‌اش معروف شده بود، به عنوان مثال، در رودان طبرستان که شهرکی کوهستانی بود، جامه‌های پشمین سرخ رنگ می‌بافتند و به گرگان هم می‌بردند. علاوه بر این‌ها، طیلسان‌ها (بالاپوش ضخیم) و پارچه‌های درشت باف هم از طبرستان به مناطق مختلف جهان از جمله مکه، می‌بردند.

به جز مواردی که گفته شد در گرگان روسری‌های ابریشمی وجود داشت که از آنها به یمن هم می‌بردند، همچنین لباس‌های ابریشمی سیاه و وقایه (نوعی لباس ابریشمی و پنبه‌ای)، دیبا و کژین (پارچه ابریشمی کم بها) گرگان هم در دنیا معروف شده بود. اگر دقت کنید، هنوز هم در لباس‌های سنتی این مناطق، از این پارچه‌ها یافت می‌شود. علاوه بر این‌ها، بند شلوار ارمنی هم با ابریشم طبرستان بافته می‌شد!

استان فارس و پاره‌های شاهانه

جنس لباس پادشاهان با لباس مردم عادی فرق داشت. پاره جامه پادشاه از پارچه‌های گران قیمت و اعلا انتخاب میشد و معمولا زربفت بود. فارس یکی از مراکزی بودکه پارچه‌های زربفت لباس پادشاهان را در آنجا می‌بافتند. علاوه بر پارچه اعلا، روی آن نام پادشاه یا سلطان را هم قلاب دوزی می‌کردند که اختصاصی‌تر شود.

بهترین پارچه‌های فارس در توج یا توز (شهری نزدیک کازرون) بود. در فسا هم انواع زری‌ها را برای پادشاه می‌بافتند و نامش را هم با رنگ‌های سبز و آبی، شبیه پر طاووس روی پارچه نقش می‌کردند. امّا شیراز به پاره‌های لطیفی معروف بود که با آن قبا می‌بافتند؛ نوعی از پارچه که امروزه به آن گارسی می‌گویند. علاوه بر گارسی، زری و خز (پارچه از ابریشم خام) از دیگر منسوجات شیراز بود.

خوارزم

خوارزم در گذشته منطقه بسیار مهمی محسوب می‌شده و با توجه به نقشه امروز، تقریبا بخش‌هایی از استان‌های شمال شرقی ایران را شامل می‌شود. این منطقه بافته‌هایی از جنس پنبه و پشم و ابریشم داشته است و به لباس‌های زنانه، مقنعه‌های نخی و ابریشمی و همچنین پارچه‌های رنگارنگ شهرت داشته است.

این پارچه‌های مرغوب هم به سراسر جهان منتقل می‌شد.

سایر شهرها

علاوه بر شهرهایی که نام بردیم، طوس به شلواربندها، جوراب‌ها و عباهای مرغوبش و بم به منسوجات پنبه‌ای شهرت داشت. البته طیلسان‌های بلند حاشیه‌دار و دستارهای بم هم به اندازه‌ای نفیس بود که به دورترین سرزمین‌های خراسان، عراق و مصر صادر می‌شد.

قزوین و اصفهان به عباهای خوش دوختشان معروف بودند و پارچه‌های حریر و پرنیان ساری به اندازه‌ای معروف بود که به همه جا صادر می‌شد.
در کتاب حدودالعالم آمده که در ناحیۀ آذرآبادگان (آذربایجان امروزی)، ارمینیه و اران، جامه‌های صوف، رودینه، پنبه و شلواربند تولید می‌کردند.

در آمل، جامۀ کتان و دستارهای خیش (درشت‌باف) و دستارچه‌های زربفت و کیمخته (پاپوش سنتی) محبوب بودند و در ری، پارچه‌های بُرد و طیلسان‌های پشمین در جهان اسلام مشهور شده بودند.

معرفی انواع پارچه و آشنایی با خصوصیات هرکدام

تصمیم گیری در مورد خرید و انتخاب نوع پارچه بسیار مهم است زیرا پارچه ها دارای کیفیت های مختلفی هستند که از الیاف طبیعی و مصنوعی گرفته تا پارچه های بافتنی متغیر هستند.

انواع مختلف پارچه

پارچه برزنت

برزنت نوعی پارچه است که معمولا از نخ پنبه ای سنگین و تا حدی از نخ کتان ساخته شده است. پارچه برزنت به دوام، محکم و سنگین بودن معروف است. به دلیل ترکیب پنبه و الیاف مصنوعی ، برزنت می تواند در برابر آب مقاوم یا حتی ضد آب شود و آن را به یک پارچه عالی برای استفاده در فضای باز تبدیل کند.

پارچه کشمیر

کشمیر نوعی بافت است که از بز کشمیر یا دیگر انواع بز به دست می آید. این بافت به عنوان بافتی از پشم شناخته می شود اما در واقع از مو تشکیل شده است. کشمیر بافتی ظریف، محکم، سبک و لطیفی دارد و پوشاک تهیه شده از آن دارای کیفیت بی نظیری هستند. الیاف بسیار ظریف این پارچه نسبت به پشم گوسفند گرم و سبک تر است.

پارچه جاجیم

جاجیم از نخ های رنگی و ظریف پشمی یا پنبه ای یا ترکیبی از این دو به دست می آید. جاجیم از مجموعه ای از تار و پود ساخته شده که فضای بیرونی بسیار منحصر به فردی دارد. این پارچه را می توان در انواع الیاف از جمله پنبه، ابریشم و ریون تهیه کرد.

پارچه شیفون

شیفون نوعی پارچه ابریشمی سبک بوده که بافت ساده ای داشته و کمی درخشش دارد. الیاف مصنوعی و پیچ وتاب موجود در بافت آن کمی زبر است. نخ کرپ موجود در این پارچه بسیار محکم تر از نخ های استاندارد می باشد. این پارچه بسیار سبک و لطیف است و معمولاً از این نوعی پارچه ابریشمی برای دوخت لباس شب استفاده می شود.

کتان

کتان از الیاف مختلف و در درجه اول از الیاف طبیعی گیاهان ( سلولز) تشکیل شده است که یک ترکیب آلی نامحلول برای ساختار گیاه بوده و ماده ای نرم و کرکی می باشد . اصطلاح کتان به بخشی از گیاه پنبه گفته می شود که طی جوشیدن تشکیل شده و پارچه ای نرم و بادوام برای لباس های روزمره ای چون پیراهن و ملحفه محسوب می شود . چاپ های پنبه ای و مواد جامد برای هردو طرح موجود هستند.

کرپ

کرپ پارچه ای ابریشمی یا پشمی است که ظاهری برجسته و چین دار داشته و وزنی سبک تا متوسط دارد. از این پارچه می توان برای تهیه لباس، کت و شلوار، بلوز و … استفاده کرد. کرپ همچنین در دکوراسیون منزل برای مواردی چون پرده، زیرپرده ای و بالش محبوب و رایج است.

داماس

داماس پارچه ای با طرح ژاکارد است زیرا الگو به جای اینکه روی آن چاپ شود ، در پارچه بافته می شود که ترکیبی از دو روش مختلف خواهد بود. طرح با استفاده از یک ساتن بافته می شود درحالی که پس زمینه از طریق یک بافت ساده پارچه ای یا ساتن تهیه می شود. الگو های داماس می توانند چند رنگ یا تک رنگ باشند و حتی از انواع منسوجات مختلف از جمله ابریشم، کتان، پنبه، پشم یا الیاف مصنوعی مانند ابریشم مصنوعی تهیه می شود.

ژورژت

ژورژت نوعی پارچه کرپ است که به طور معمول از ابریشم خالص ساخته می شود اما امروزه از الیاف مصنوعی چون ریون، ویسکوز و پلی استر نیز تهیه می شود. این پارچه از نخ های بسیار پیچیده ای ساخته شده است. ژورژت از شیفون درخشندگی و ارتجاع کمتری داشته و کمی سنگین تر است.

گینگهام

نوعی پارچه نخی و مخلوط پنبه ای است که با نخ رنگ شده بافته و با استفاده از یک بافت ساده ساخته می شود تا یک الگوی بررسی شده ایجاد کند. گینگهام معمولا یک الگوی دورنگ است و ترکیبات محبوب آن به رنگ قرمز و سفید یا آبی و سفید است. الگوی انتخاب شده در رنگ های مختلفی ارائه می شود که در هر دو طرف یکسان به نظر میرسد. گینگهام پارچه ای ارزان بوده و در میان پارچه ها محبوب می باشد. این پارچه اغلب برای پیراهن های دکمه دار، لباس و رومیزی مورد استفاده قرار می گیرد.

ژرسه

ژرسه نوعی پارچه کش دار و نرم است که در اصل از پشم ساخته شده است. امروزه این پارچه از پنبه، مخلوط های پنبه ای و الیاف مصنوعی ساخته می شوند . سمت راست این پارچه با کمی گره تک دنده صاف است درحالی که قسمت پشت آن با حلقه هایی پر شده است. این پارچه وزن سبک تا متوسطی داشته و برای انواع و وسایل منزل و شخصی مانند جلیقه و ملحفه استفاده می شود .

تور

تور پارچه ای ظریف است که از نخ تهیه می شود و با استفاده از طرح ها و الگوهایی با بافت باز ساخته می شود. پارچه توری در ابتدا از ابریشم و کتان ساخته می شده است اما امروزه از نخ پنبه و الیاف مصنوعی برای ان استفاده می شود. توری پارچه ای تزئینی بوده و برای لباس های محلی، تزئین سایر لباس ها و وسایل دکوراسیون منزل به کار برده می شود و به طور سنتی یک پارچه لوکس در نظر گرفته می شود زیرا ساخت آن به زمان و تخصص زیادی نیاز دارد .

چرم

چرم هر نوع پارچه ای می باشد که از پوست حیوانات ساخته می شود و چرم های مختلف نیز از انواع حیوانات و تکنیک های مختلف حاصل می شود. درحال حاضر پوست گاو محبوب ترین نوع چرم است و تقریبا 65 درصد از کل چرم تولید شده را شامل می شود. تقریبا از هر حیوانی می توان چرم تهیه کرد که از تمساح گرفته تا خوک متغیر است. چرم پارچه ای بادوام و مقاوم دربرابر چروک است که بر اساس پوست حیوانی که از آن تهیه شده، رنگ و ظاهر متفاوتی خواهد داشت.

لنین

لنین پارچه ای از جنس کتان و بسیار سبک می باشد که از گیاه کتان ساخته می شود. ملحفه نوعی متداول از این جنس است که برای حوله ، سفره، دستمال و روکش تخت استفاده می شود. از این پارچه برای لایه داخلی کت هم استفاده می شود که به آن آستری می گویند. لنین پارچه ای فوق العاده جاذب و قابل تنفس است که برای لباس های تابستانی یکی از گزینه های ایده آل می باشد.

پشم مرینو

مرینو نوعی پشم است که از تنه گوسفندان مرینو جمع می شود. این پشم بسیار نرم بوده و برخلاف پشم سنتی باعث خارش و آلرژی پوستی نمی شود. این پشم قطر کمی داشته و همین باعث انعطاف پذیری آن می شود. پشم مرینو یک نوع الیاف مجلل بوده و به طور مکرر برای جوراب و لباس های بیرونی استفاده می شود. پشم مرینو به دلیل مقاومت در برابر بو، رطوبت زدگی و تنفس شناخته شده و محبوب است.

مودال

مودال پارچه ای نیمه مصنوعی بوده که از پالپ درخت راش ساخته می شود و در درجه اول برای لباس زیر و لباس خواب، ملحفه و حوله مورد استفاده قرار می گیرد. مودال اغلب برای استحکام بیشتر با الیاف دیگری مانند پنبه و اسپندکس ترکیب می شود و به دلیل احساس نرم و گران بودن، نوعی پارچه مجلل به حساب می آید زیرا گران تر از پنبه یا ویسکوز است.

ماسلین

ماسلین نوعی پارچه نخی است که بافت ساده ای دارد بدان معنا که یک نخ پود متناوب در زیر و یک تار متناوب در قسمت رویی دارد. ماسلین به عنوان پارچه ای استفاده می شود که در نمونه های اولیه برای آزمایش الگو ها قبل از برش و دوخت کار نهایی مورد استفاده قرار می گیرد. این پارچه بسیار سبک بوده بنابراین می تواند همانند دیگر پارچه ها دوخت ساده ای داشته باشد.

ارگانزا

پارچه ای سبک، شفاف و ساده است که در اصل از ابریشم ساخته شده است. این پارچه همچنین می تواند از الیاف مصنوعی و در درجه اول از پلی استر و نایلون تهیه شود. پارچه های مصنوعی دوام بیشتری داشته اما ارگانزا بسیار لطیف و مستعد پارگی است که با سوراخ های کوچکی در سراسر پارچه مشخص می شود. کیفیت این پارچه با تعداد سوراخ ها مشخص می شود به طوری که پارچه هایی با سوراخ های بیشتر، از کیفیت بهتری برخوردار هستند. تور ارگانزا برای دوخت لباس های شب و عروس بسیار محبوب است زیرا درخشندگی بی نظیری دارد.

پلی استر

پلی استر در واقع نوعی از الیاف مصنوعی بوده و از نفت، آب و زغال سنگ تشکیل شده است که به عبارتی، اساسا نوعی پلاستیک می باشد. پارچه پلی استر با دوام بوده اما با این وجود قابل تنفس نمی باشد و مایعاتی چون عرق را به خوبی جذب نمی کند. پلی استر پارچه ای محبوب است زیرا مقاومت بالایی در برابر مواد شیمیایی، کشش، چروک و فرسایش دارد و همین امر باعث شده است تا این پارچه در صنعت مد و پوشاک بسیار محبوب شود.

ساتن

ساتن یکی از سه عمده محصول بازار است که اغلب در کنار بافت ساده و پارچه ای به کار می رود. ساتن؛ پارچه ای براق و زیبا است که یک طرف آن نرم و طرف دیگر زبر است.

ابریشم

ابریشم یک فیبر طبیعی است که توسط کرم ابریشم به عنوان ماده ای برای لانه و پیله آن ها تولید می شود. ابریشم به دلیل درخشش و لطافت شهرت زیادی دارد. این پارچه فوق العاده بادوام و محکم است که دارای براقیت زیبایی می باشد. از ابریشم برای لباس های رسمی، لوازم جانبی ، ملحفه ، تودوزی و سایر موارد استفاده می شود.

اسپندکس

اسپندکس که با نام لاکرا یا الاستان نیز شناخته می شود نوعی الیاف مصنوعی است که با خاصیت ارتجاعی آن مشخص می شود. این پارچه با چندین نوع الیاف ترکیب می شود تا کشش داشته باشد و برای همه چیز از شلوارجین گرفته تا لباس ورزشی و جوراب مورد استفاده قرار می گیرد.

جیر

جیر نوعی چرم است که از قسمت زیرین پوست حیوان ساخته می شود و به آن سطح نرمی می دهد. جیر معمولا از پوست بره به دست می آید. جیر ضخیم از نوع چرم سنتی نبوده اما با این حال بادوام است و به دلیل نازک بودن قابل انعطاف می باشد و می توان آن را به راحتی قالب زد و در صنایع مختلف استفاده کرد. جیر در ساخن کفش ، کت و لوازم جانبی چون کمربند و کیف کاربرد وسیعی دارد.