در این مطلب قصد داریم راهنمای خرید گلیم را با شما به اشتراک بگذاریم. اول از همه بهتر است بدانیم گلیم دقیقاً چه محصولی است. گلیم که به آن پَلاس هم گفته می‌شود، در رده محصولاتی مانند فرش و زیرانداز قرار می‌گیرد که تار و پود آن به‌هم بافته می‌شود و ویژگی بارزش این است که هیچ‌گونه پرز و ریزش الیاف ندارد.
گلیم از صنایع دستی و هنری ایران است که بافت آن معمولاً در مناطق روستایی و عشایری انجام شده و در سراسر ایران به فروش می‌رسد.در واقع گلیم، نوعی زیرانداز بافتنی بدون پرز است. در بافت این نوع فرش، پودها از میان تارها رد می‌شود. گلیم‌ها انواع گوناگونی دارند که هرکدام زیبایی و ویژگی مخصوص به خود را دارند.
بافت برخی از گلیم‌ها به دلیل طرح‌ها و الیافی که در آن‌ها استفاده می‌شود بسیار وقت‌گیر است و طبیعتا قیمت آن‌ها هم بیشتر است. همچنین بعضی از گلیم‌ها در طرح‌ها و متریال ساده بافته می‌شوند که به همین دلیل هزینه آن‌ها نسبت به انوع دیگر کمتر است.
جنس الیاف گلیم
معمولاً الیاف به کار برده شده در تار و پود فرش‌ها و گلیم‌ها از ابریشم، پشم و پنبه است که در برخی تنها از یکی از الیاف نام برده و شده و در برخی دیگر به صورت ترکیبی از آن‌ها استفاده می‌شود.
گلیمی که از ابریشم بافته شده باشد معمولاً جنسی لطیف‌تر و مرغوب‌تر نسبت به سایر الیاف دارد و به همان نسبت از قیمت بالاتری هم برخوردار است.
برای بافت گلیم‌های پشمی معمولاً از پشم نژادی خاص از بز، گاو و گوسفند استفاده می‌شود که بسیار مرغوب و مقاوم هستند. در بعضی از گلیم‌ها از ترکیب پشم این حیوانات استفاده می‌شود.
ویدئو راهنمای خرید گلیم
راهنمای خرید گلیم
اگر به فکر خرید گلیم هستید قبل از آن باید راجع به انواع گلیم اطلاع داشته باشید. چراکه گلیم ها دارای انواع مختلفی است که در مناطق مختلف ایران بافته می شود.
گلیم های ساده: به گلیم های ساده گلیم های تخت یا دو رو نیز گفته می شود. گلیم های ساده ضخامت کمتری در مقایسه با دیگر گلیم ها دارند. نکته حائز اهمیت در گلیم های ساده این است که می توان از هر دو روی آن استفاده کرد.
گلیم‌های سوماک: به گلیم های سوماک، گلیم های یک رو نیز گفته می شود. گلیم های سوماک درمقابل گلیم های ساده، ضخامت بیشتری دارند. اما یک رو هستند و نمای پشت گلیم قابل استفاده نمی باشد.نکته جالب توجه آن که به دلیل گره های ناشی از بافتن نخ ها در پشت گلیم سوماک، توصیه می شود که اگر قصد دارید از این صنایع دستی اصیل در سالن پذیرایی و یا جایی استفاده کنید که رفت و آمد روی آن زیاد است، این نوع گلیم را انتخاب کنید. چراکه این گره ها سبب می شوند گلیم، کمتر بر روی زمین و سطح سرامیک لیز بخورد.
گلیم فرش: به این نوع از گلیم، به این دلیل گلیم فرش می گویند، چون که نوع بافت آن ترکیبی از بافت گلیم سوماک و قالی است. بعضی از قسمت های گلیم فرش به صورت برجسته کار می‌شود و دارای پرز است.
انواع گلیم دستباف ایرانی
انواع گلیم در ایران بر اساس منطقه تقسیم‌بندی می‌شود که در تاریخچه گلیم‌بافی و معرفی انواع گلیم ایرانی بر اساس مناطق جغرافیایی بافت آن‌ها، به آن به طور مفصل پرداخته‌ایم. اینجا اشاره‌ای به هر کدام می کنیم.
- گلیم ایل شاهسون
- گلیم فرش خمسه
- گلیم فرش دستباف لری
- گلیم دستباف ترکمنی
- گلیم فرش سنه
- گلیم بلوچ
- گلیم دستباف زرند
- گلیم قشقایی
- گلیم هرسین
- گلیم مسند عنبران
- گلیم فرش افشاری
گلیم فرش دستباف ایل شاهسون
گلیم ایل شاهسون دارای بافت مخصوص و معروفی است که به آن در زبان محلی، «ورنی» گفته می‌شود. این نام از زبان محلی بوده و به گلیم ورنی در بقیه نقاط ایران، «سوماک» می‌گویند. طرح گلیم شاهسون بیشتر شامل اشکال هندسی شکسته است.
گلیم فرش خمسه
گلیم خمسه که توسط ۵ ایل در شهر شیراز بافته می‌شود یکی از گلیم‌های معروف ایرانی است. طرح گلیم خمسه دارای زمینهای تیره با ستاره‌هایی است که به شکل چند لوزی روی هم قرار می‌گیرند.
گلیم فرش دستباف لری
یکی از بهترین گلیم‌های ایرانی، گلیمی است که در منطقه لرستان بافته می‌شود. در بافت گلیم لری از رنگ‌های مشکی، سفید، سبز و آبی بیشتر استفاده شده و طرح آن نیز بیشتر شامل اشکال هندسی و حیوانات است.
گلیم دستباف ترکمنی
گلیم‌های ترکمنی تنوع رنگ بسیار زیادی دارند. رنگ‌های استفاده شده در بافت این نوع گلیم، بیشتر شامل قرمز، زرد، سبز، آبی و سایه روشن است که جذابیت زیادی به گلیم ترکمنی می‌بخشد.
گلیم فرش سنه
در گذشته‌های دور به شهر سنندج امروزی، «سنه» می‌گفتند. گلیم‌های سنه ظرافت بسیار بالایی دارند. گلیم سنه رنگ‌های خیلی زیبایی داشته و معمولا دارای یک طرح ترنج در وسط است.
گلیم دستباف بلوچ
یکی از زیباترین انواع گلیم دستبافت ایرانی متعلق به مردم بلوچ است. مردم بلوچستان علاقه زیادی به طبیعت و آب دارند و طرح گلیم‌های بلوچ نیز از این عناصر گرفته می‌شود. طرح گلیم بلوچ بیشتر به صورت راه‌راه بوده و در آن از رنگ‌های تیره مثل قهوه‌ای و قرمز، شتری و آبی سیر استفاده می‌شود.
گلیم فرش دستباف زرند
گلیم زرند شباهت زیادی به گلیم شاهسون دارد؛ چون بافنده این نوع گلیم مقیم منطقه شاهسون هستند. یکی از مشخصه‌های گلیم زرند، دراز و باریک بودن آن است.
گلیم قشقایی
گلیم قشقایی در استان فارس بافته می‌شود، اما جالب است بدانید که به آن‌ها گلیم ترکی نیز گفته می‌شود. از جمله برجسته‌ترین ویژگی‌های گلیم قشقایی، استفاده از رنگ‌های شاد و اشکال و طرح‌های هندسی است. طرح‌های هندسی گلیم قشقایی بیشتر شامل ستاره ۸ پَر، طرح بز و طاووس و آهو و هشت‌ضلعی است.
گلیم دستباف هرسین
گلیم هرسین در نواحی کُردنشین ایران خصوصا در شهر هرسین بافته می‌شود. این سبک گلیم ایرانی دارای طرح‌های شلوغی بوده و به همین دلیل نیز در آن جاهای خالی کمی دیده می‌شود.
غالب رنگ‌هایی که در این گلیم هرسین می‌بینید بیشتر شامل سرمه‌ای و سرخابی است. معروف‌ترین گلیم سبک هرسین در کرمانشاه بافته می‌شود که دارای طرح‌های برجسته بوده و به آن «تلیس» می‌گویند.
گلیم مسند عنبران
گلیم مسند عنبران نیز یکی از انواع گلیم دستبافت ایرانی است که در منطقه عنبران اردبیل بافته می‌شود. این گلیم‌ها در وسط دارای ترنج‌های اندکی هستند اما در مقابل طرح گل شاه‌عباسی، طرح جفت گل با حاشیه، طرح گل گرمایی و گل خارا از مشخصه‌های آن است.
گلیم فرش افشاری
یکی دیگر از انواع گلیم دستبافت ایرانی، گلیم افشاری است که دارای زمینهای تیره‌ای بوده و عمده طرح‌های روی آن شامل ستار‌ه‌ها و گل‌ها است و بسیار نزدیک به هم بافته می‌شوند.
معروف ترین طرح های گلیم فرش ماشینی
معروف ترین طرح های گلیم فرش ماشینی- طرح قاب قاب (خشتی)
- طرح کف ساده
- طرح راه راه
- طرح کردی (سفره)
- طرح شیرکی پیچ
- طرح شاملو
- طرح افشاری یا محرمات(خطی)
تفاوت فرش با گلیم فرش:
فرش ها داری پرز هستند اما گلیم فرش ها فاقد پرز هستند. فرش نشیمن نرم تر و راحت تری دارد اما گلیم فرش مقداری خشک تر است. قیمت گلیم فرش در مقایسه با فرش مقداری ارزان تر می باشد به همین علت بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
گليم هاي دستبافت
1- گليم تمام پشم : گليم دستبافت تمام پشم گليمي است که تار، پود و پرز آن از جنس پشم باشد. اين نوع گليم ها به دليل جنس پرزها درشت بافت هستند. گليم هاي تمام پشم معمولا وزن زيادي دارند و از لحاظ قيمت ارزان تر است و کمتر مي توان نوع هنري با ظرافت بالاي بافت را در آن‌ها پيدا کرد.
2- گليم چله پشم : اين نوع گليم ها، جنس نخ تار (چله) از جنس پشم است ولي پرزهايش تنها از پشم نيست و ممکن است از مواد ديگر نيز در بافت آن استفاده شود.
3- گليم تمام ابريشم : گليمي که هم تار ، هم پود و هم پرز آن از جنس ابريشم است. اين نوع گليم ها معمولا بسيار ريزبافت است و ارزش هنري زياد و همچنين قيمت زيادي دارد.
4- گليم کف ابريشم : گليمي که چله آن از جنس نخ تار (چله) آن از پشم است ولي تمام زمينه آن از ابريشم بافته شده است.
5- گليم گل ابريشم: چله اين گليم از پشم است ولي گل‌ها و احيانا برگ هاي موجود در نقشه از نخ ابريشم و بقيه پرزها از پشم بافته مي شود. اين نوع گليم ها ممکن است قيمت کمتري نسبت به گليم تمام ابريشم داشته باشند اما ارزش هنري بالاتري دارند.
چگونه گلیم مرغوب را تشخیص دهیم | راهنمای خرید گلیم
چگونه گلیم مرغوب را تشخیص دهیم | راهنمای خرید گلیمیکی از راه های تشخیص گلیم با کیفیت از نوع بی کیفت آن، توجه به رنگ گلیم است.
توجه کنید گلیمی که قصد خرید آن را دارید، دارای رنگ طبیعی باشد. چرا که اگر رنگ آن طبیعی نباشد در مقابل تابش نور خورشید واکنش داده و آسیب می بیند.
حال چگونه متوجه شوید گلیمی که انتخاب کرده اید با رنگ های طبیعی کار شده یا شیمیایی؟
دو راه وجود دارد:
اولین راه نگاه کردن به خود رنگ است. رنگ های شیمیایی بسیار پررنگ و به اصطلاح جیغ و زننده هستند. در صورتی که رنگ های طبیعی، مانند رنگ های کار شده در دیگر آثار سنتی، دارای پختگی و ملایمت خاص خود می باشند.
راه دوم که اگر فروشنده به شما اجازه انجام آن را بدهد، این است که دستمال مرطوب و نم داری بردارید و به روی گلیم بکشید. اگر رنگ ها جذب دستمال شوند یعنی آن ها شیمیایی بوده و بهتر است اگر می خواهید مدت های زیادی از آن گلیم استفاده کنید،از خرید این نوعش صرفه نظر کنید.
مورد دیگری که باید هنگام خرید گلیم به آن توجه کنید تراکم بافت گلیم است.
قاعدتاً گلیمی که دارای تراکم بافت بیشتری باشد، ارزشمند تر است.
حال چگونه به تراکم گلیم در بافت آن پی ببریم؟
بهترین کار آن است که گلیم منتخب را در دست گرفته و به آرامی آن را از طرفین بکشید. اگر گلیم دارای تراکم کافی بوده و به اصطلاح تخصصی آن، پر پود باشد، در مقابل این کشش مقاوم می باشد و به شما اطمینان می دهد که گلیم مناسبی برای خریدن انتخاب کرده اید.اما در صورتی که گلیم دارای بافت متراکمی نباشد، هنگامی که شما آن را از طرفین میکشید، گلیم کش آمده و نخ های پنبه ای سفید رنگی که به عنوان تار استفاده شده، از میان پودهای گلیم مشخص می گردد که این اصلا نمای خوبی برای یک دست بافته نیست.
مورد سوم، وزن گلیم است که در خرید آن باید مورد توجه قرار گیرد.
هر چه گلیمی که انتخاب کرده‌اید وزن کمتری داشته و سبک تر باشد، دارای مرغوبیت و کیفیت هنری بیشتری است. چراکه این سبک بودن گلیم نشان از آن دارد که تار و پود های استفاده شده در آن ظریف تر هستند و در نهایت صبر و حوصله و دقت بسیار بافته شده اند.
یکی دیگر از نکات جالبی که باید هنگام خرید گلیم به آن توجه کنید، نامتقارن بودن نقوش و تفاوت رنگ های آن ها در گلیم است.
این نامتقارن بودن به دلیل آن می باشد که گلیم ها جز صنایع دستی روستایی و عشایری در ایران محسوب می شوند. بافندگان گلیم از هیچ گونه نقشه ای در هنگام بافت آن، استفاده نمی کنند و تمامی نقوش بافته شده در گلیم با استفاده از خیال پردازی ها و با الهام از طبیعت و محیط اطراف عشایری آن ها است. به همین دلیل گاهی پیش می آید که یک نقش را با چندین رنگ در قسمت‌های مختلف گلیم می بافند. زیرا آن ها از خیالات و تصورات خود هنگام بافتن استفاده کرده‌اند و کمتر اصول و هماهنگی خاصی را مد نظر قرار می دهند.
بنابراین نامتقارن بودن نقوش گلیم علاوه بر این که به ارزش آن می افزاید، نشان از اصیل بودن ویژگی صنایع دستی روستایی خود دارد.
البته به این مورد هم توجه داشته باشید که با پیشرفت هایی که در سالهای اخیر صورت گرفته، بعضی گلیم ها نیز بر اساس نقشه بافته می‌شوند و این موضوع، چیزی از از ارزش دستی بودن این هنر سنتی کم نمی کند.
هنگام خرید گلیم به مرز میان رنگ‌های مختلف دقت کنید.
هنگامی که بافنده گلیم، قصد می کند رنگ نقوش را تغییر دهد، اصطلاحا خامه ها باید کاملاً در هم رفته و هیچ گونه فاصله‌ای میان رنگ ها به وجود نیاید. چون این فاصله خود را به صورت شیار یا سوراخی نشان می دهد که از کیفیت و زیبایی گلیم می کاهد.
حتما بررسی کنید که گلیم انتخابی شما، سره نداشته باشد.
هنگام خرید گلیم، قسمت بالایی آن را به روی قسمت پایینی آن بیاورید یا همان از وسط تا بزنید. آیا قسمت بالایی کاملاً به روی قسمت پایینی گلیم قرار می گیرد و آن را می پوشاند؟ اگر چنین است گلیمی که انتخاب کرده اید، بسیار مرغوب و با کیفیت می باشد و دارای ارزش بسیاری است.چراکه با دقت بافته شده است. اما اگر قسمت بالایی همپوشانی بسیار کمی با قسمت پایینی داشت و به مقدار زیادی با قسمت پایینی نامساوی در آمد، این یعنی گلیم انتخابی شما “سره” دارد و این یکی از اشکالات این نوع دستبافته عشایری و سنتی است. البته در صورتی که این نامساوی بودن به مقدار بسیار کمی باشد، می توان از آن چشم پوشی کرد و به نکات دیگر توجه نمود.
توجه به جنس گلیم نیز حائز اهمیت است.
گلیم هایی که از جنس ابریشم یا پشم بافته شده‌اند، در مقابل پوسیدگی مقاوم تر بوده و دیرتر از بین می روند. بنابراین شما مدت زمان بیشتری می توانید از این دستبافته های زیبای صنایع دستی لذت ببرید.
اما گلیم هایی که از جنس نخ پنبه‌ای بافته شده اند، زودتر در مقابل عوامل پوسیدگی مانند سایش بر اثر رفت و آمد بر روی آن یا تابش نور خورشید واکنش می دهند.
نکات مهم و کاربردی هنگام خرید گلیم فرش
- قیمت گلیم فرش ماشینی: اولین فاکتور موقع خرید گلیم فرش قیمت آن می باشد. قبل از هر کاری مشخص کنید که چه میزان برای خرید گلیم قرار است هزینه کنید. زمانی که مقدار بودجه مشخص شود خود به خود خیلی از مدل‌هایی که در محدوده قیمتی شما قرار ندارند حذف می شوند و انتخاب برای شما آسان می شود.
- طرح گلیم فرش: همان گونه که در قسمت قبل گفته شد گلیم فرش طرح های مختلفی دارد که شما با توجه به سلیقه خود می توانید طرح گلیم مورد نظر خود را انتخاب کنید. برخی از طرح های آن دارای اشکال هندسی هستند و برخی از آن ها دارای شکل گل و گیاه یا حیوانات می باشند، پس توجه به طرح گلیم هم دومین نکته ای است که باید به آن توجه داشته باشید.
- اندازه گلیم فرش: گلیم فرش ها در اندازه های مختلفی بافته می شوند. از گلیم فرش دو متری شروع شده و به گلیم فرش های ۴متری، ۶متری، ۹متری و ۱۲ متری منتهی می شود. البته نوعی از گلیم فرش هم وجود دارد که به صورت رولی بافته می شوند که شما در اندازه مورد نظر خود آن ها را برش می دهید که به آن گلیم فرش رولی گفته می شود. پس بر اساس اندازه خود اندازه گلیم را مشخص کنید.
- کیفیت بافت: برای اینکه متوجه کیفیت بافت گلیم فرش شوید بهتر است نگاهی به پشت آن بیاندازید. همیشه عیب کار چه در فرش و چه گلیم فرش از پشت آن پیدا می شود. پشت گلیم نباید دارای گره بزرگ، زدگی یا پاره‌گی باشد. هرچه اندازه گره‌های آن کوچکتر و بیشتر باشد کیفیت بافت در آن گلیم بیشتر است. در نهایت ریشه آن هم نباید از نخ بی کیفیت ساخته شده باشد.
- کیفیت نخ: به کیفیت نخ به کار رفته در تولید گلیم توجه کنید، به خصوص نحوه رنگ آمیزی نخ، اگر مرحله رنگ رزی نخ ها به خوبی صورت نگرفته باشد ممکن است بعد از مدتی رنگ نخ ها با هم مخلوط شده و گلیم فرش شما نمای خوبی نداشته باشد این موضوع بیشتر زمانی خود را نشان می دهد که شما گلیم مورد نظر خود را شستشو دهید.
- گارانتی: معمولا برندهای معتبر محصولات خود را ضمانت می کنند. هیچ گاه شرکتی تا از کیفیت محصول خود اطمینان نداشته باشد آن را گارانتی نمی کند زیرا برای شرکت هزینه زیادی به همراه خواهد داشت پس زمانی که یک شرکت کالای خود را ضمانت می کند می توانید تا حدودی به کیفیت آن محصول اطمینان کنید.
نکات مهمی که در نگهداری از گلیم فرش ماشینی باید به آن دقت کنید عبارت است از
– عدم تازدن گلیم فرش:
از تا زدن گلیم فرش خودداری کنید چرا که این موضوع باعث در هم رفتن تار و پود و پاره شدن گلیم شما می شود. بهترین روش جمع کردن و نگهداری از گلیم فرش رول یا لوله کردن آن می باشد.
– نحوه شستشو:
جهت شستشو گلیم فرش حتما از آب سرد و مواد شوینده استاندارد و مجاز استفاده کنید.
– جلوگیری از تابش نور مستقیم خورشید:
از قرار دادن گلیم فرش در مقابل نور مستقیم خورشید خودداری کنید. چرا که این کار باعث پوسیدگی و تغییر رنگ در گلیم فرش می شود.
– عدم قراردادن اجسام سنگین:
از قراردادن اجسام تیز و سنگین مانند کمد و یا مبلمان بر روی گلیم فرش خودداری کنید. در صورتی که نیاز به انجام این کار هست حتما از زیر پایه های زیر مبلی استفاده کنید.
در این مطلب به تاریخچه، مزیت ها و نحوه نگهداری و انتخاب گلیم فرش ماشینی اشاره کردیم. حتما در زمان خریداری گلیم فرش به رعایت نکات ذکر شده دقت کنید.
آخرین دیدگاه‌ها