سماور نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر هم جایگاه خاص ود را دارد. در گذشته سماور یکی از وسایل ضروری در آشپزخانه بوده چراکه چای و چای نوشیدن خود دارای فرهنگ و آداب رسوم خاص خوده بوده است. تا آنجا که سماور تزئینی دارای شکل و ظاهر خاصی در کشورهای مختلف طراحی شده اند.
سماور ظرف بزرگی است که آب را برای چای گرم می کند و می جوشاند. در واقع کلمه سماور به معنای «خودساز» است. در بعضی از کشورها چای را روی اجاق می جوشانند، اما ما ایرانی ها این دستگاه منحصر به فرد را داریم که چای را برای ما می جوشاند. دیدن سماورها با تزئینات بسیار معمول است، زیرا آنها محور بسیاری از گردهمایی ها هستند.
این دستگاه‌های شگفت‌انگیز در حدود سال 1780 در روسیه محبوبیت فزاینده‌ای پیدا کردند. اگرچه سماورها محصولات بسیار پیچیده‌ای هستند که از 17 تا 20 قسمت تشکیل شده‌اند، روستاهای اطراف روسیه در ساخت هر یک از آنها تخصص دارند. این برای کمک به ساخت این محصولات منحصر به فرد، پیچیده و گران قیمت مفید بود. در شهر تولا، سرانجام یک کارخانه بزرگ توسط برادران لیسیسین افتتاح شد تا سماورها را با نرخ سریعتر و ارزانتر بسازند.
تاریخچه سماور در ایران | سماور تزئینی
سماور به شکل امروزی آن اولین بار در دوره سلطنت شاهرخ شاه، نوه نادرشاه افشار از روسیه وارد ایران شد و از کالاهای وارادتی محسوب می‌شد. این کالای وارداتی ابتدا فقط در مهمانی‌های رجال و اشراف استفاده می‌شد و با گسترش مصرف چای به مثابه یک نوشیدنی خوش طعم، نقش سماور در تهیه چای میان اشراف و رجال آن دوره بیشتر احساس شد و باعث حس رقابت و چشم و هم چشمی در استفاده از این وسیله شد تا جایی که استفاده کردن از سماور به سرعت بین رجال تهران و دیگر شهرها افزایش پیدا کرد.
در زمان ناصرالدین شاه و صدرات امیرکبیر بزرگ که دوران پیشرفت ایران نیز به حساب می‌آید، امیر صنعتگران ایرانی را تشویق به ساختن سماور کرد. با گسترش ساخت سماور در همه شهرهای ایران این وسیله دیگر مخصوص خانه‌های اشراف نبود و مردم عادی هم می‌توانستند از آن استفاده کنند. عوام به سماور “حمام برنجی” می‌گفتند.
مرکز تولید سماور در ایران البته به شکل سنتی، شهر بروجرود در استان لرستان بوده است و بیشتر سماورهای تولید شده در این شهر از جنس ورشو و برنج می‌باشند.
معنی سماور | سماور تزئینی
سماور Самовар یک کلمه روسی به معنی خود جوش می‌باشد و از یک ظرف فلزی دارای مخزن آب تشکیل شده است. ویژگی این ظرف فلزی مخزن دار، عمل آوردن چای با کمک گرمای بخار آب است که اصطلاحا به آن دم کشیدن چای می‌گویند. براساس اطلاعات منابع تاریخی موجود، اولین زادگاه سماور در خراسان قدیم بوده است البته سماور نه به معنای شکل امروزی آن بلکه وسیله‌ای شبیه به سماور که برای دم کردن جوشانده‌های گیاهی از آن استفاده می‌کردند.
این وسیله در قرن 18 میلادی از ایران به روسیه وارد شده و صنعتگران شهر تولا آن را تبدیل به سماورهای با شکل و شمایل امروز کردند.
کاربری سماور
اولین سماورهای ساخته شده بسیار ساده بودند اما بعدها در شکل‌ها و اندازه‌های متنوع، بسته به نحوه استفاده مردم تولید گردیدند. بیشتر سماورهای کوچک در خانه‌ها و دفاتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند و برخی از آنها در اندازه‌های بزرگتر برای استفاده در مکان‌های عمومی مانند قهوه‌خانه‌ها، رستوران‌ها و قطارهای مسافربری و چهارراه‌ها ساخته می‌شدند. سماورهایی که بیشتر در حمل ونقل از آنها استفاده می‌شد دسته و پایه‌هایشان تاشو بودند و برخی نیز محل خاصی برای پخت غذا داشتند. سماور تزئینی
انواع سماور
اینک انواع مختلف سماور از جنس برنج، نیکل، نقره، استیل و… ساخته می‌شود که در دوره‌های مختلف تغییراتی در این وسیله به وجود آمده‌است. در ابتدا سماورها دارای ساختمانی بودند که عبارت از مخزنی برای جوش آوردن آب بود، اما میان مخزن سماورهای زغالی تنوره یا لوله‌های عمودی برای روشن کردن زغال در آن تعبیه شده بود، پس از آن همزمان با پیشرفت‌های تکنولوژی و استفاده از سوخت‌های نفت، گاز و انرژی الکتریکی، سماورهای نفتی، سماور گازی و سماور برقی تولید شد. البته بعضی از سماورهای زغالی را نیز با اندکی تغییر و تعبیه یک مخزن نفت فیتیله دار در قسمت پایه تبدیل به نفتی می‌نمودند. اما امروزه در شهرهای بزرگ با جایگزین شدن انرژی گاز و برق به ندرت از سماورهای نفتی استفاده می‌شود. نگاهی به تاریخچه کشت چای نشان می‌دهد که اولین بار در سال ۱۳۰۲ قمری، محمد حسین اصفهانی اقدام‌هایی برای وارد کردن تخم و بوته چای به عمل آورد که به نتیجه نرسید و پس از وی کاشف السلطنه برای وارد کردن بذر و نهال آن از هند اقدام کرد که در سال ۱۳۱۹ موفق شد اولین باغ چای را در لاهیجان با همکاری دولت احداث کند. از آن پس صرف چای که قبلاً تشریفاتی بود، به صورت تفننی به شکل یک رسم روزمره در هنگام صبحانه، نهار، شام و گاهی اوقات بین روز معمول گشت.
استاد اصفهانی و سماور
اینکه سماورِ تولید ملی یادگار امیرکبیر برای ایرانیان است روایت‌های متنوعی در تاریخ دارد و یکی هم روایتی در کتاب «امیرکبیر و ایران» که چنین است: «در نوشته‌های رسمی تلفظ صحیح اصل کلمه سماوار[به‌معنای خودجوش] آمده و عوام آن را حمام برنجی می‌گفتند. ایرانیان در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه با سماور آشنا شدند. بدین‌ترتیب که دربار فرانسه هدایایی برای شاه و صدراعظمش امیرکبیر فرستاد که دو سماور یکی برای شاه و دیگری برای امیر جزو آن هدایا بود. سماور شاه نقره مطلا و سماور امیر کوچک‌تر و نقره بود… غیر از این دو سماور ملک‌التجار روسیه نیز سماوری با یک دست ظرف چای‌خوری برای امیر ارمغان داد.
امیر همان سماور رسیده از روسیه را به یکی از صنعتگران زبردست اصفهان سپرد تا نظیرش را بسازد. استاد اصفهانی از عهده آن خوب برآمد. امیر شادمانه او را بنواخت و سرمایه‌ای در اختیار او گذاشت تا به فن سماورسازی بپردازد».
در این صفحه انواع سماور تزئینی را با هم میبینیم.
سماور تزئینی لعابی
سماور تزئینی میناکاری
سماور تزئینی قدیمی
سماور تزئینی فانتزی
سماور تزئینی گلدار
سماور تزئینی کلاسیک
سماور تزئینی هندی
سماور تزئینی چینی
سماور تزئینی لوکس
آخرین دیدگاه‌ها