استان زنجان در شمال غربی ایران یکی از مقاصد برتر گردشگری است.این استان يكی از استان‌هاى فعال كشور در زمينه صنايع دستى است و یافته‌های باستان‌شناسان در این استان، قدمت انواع صنایع دستی را به ما نشان می‌دهند.
زنجان یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران به شمار می رود که در مورد سابقه تاریخی این شهر بزرگ نقل و قول های فراوانی وجود دارد. صنایع دستی زنجان نیز بسیار متنوع و معروف هستند. حمدالله مستوفی معتقد بود این شهر و بنیان آن توسط اردشیر بابکان پی ریزی شده و عده ای دیگر نیز اعتقاد دارند که این شهر در دوران ساسانیان در اوج شکوه بوده است اما چیزی مشخص است این شهر در نزدیکی هگمتانه قرار داده و به همین دلیل محکم می توان سابقه تاریخی آن را بیش از آنچه که در کتب و نقل قول ها اشاره شده دانست.
اما بعد از دوران ساسانیان و در دوران مختلف اسلامی و سپس سلسله های ایرانی به فراوانی با نام زنجان مواجه می شویم و در دوران ایلخانی سلطانیه این منطقه به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد.
قدمت تاریخی این منطقه باعث شده که از روزگاران گذشته در آن انواع حرفه ها و صنایع رواج داشته باشد که تعدادی از آنها به عنوان میراث معنوی و صنایع دستی در روزگار امروزه به دست ما رسیده است. علاوه بر تاریخ غنی، صنایع دستی زنجان، پنجره‌ای برای ورود به دنیای زیبای هنر این سرزمین به حساب می‌آید. این صنایع دستی، طیف بسیار گستردهای دارند.
به همین دلیل برای پیدا کردن بهترین صنایع دستی این سرزمین، باید اطلاعات کاملی درباره آنها داشته باشید.به همین دلیل، فهرست کاملی از بهترین صنایع دستی زنجان آماده کرده‌ایم. در ادامه برای شما از چاقوهای زنجانی می‌گوییم و به آثار مسگری و چاروق‌دوزی اشاره می‌کنیم.
فرش زنجان و صنایع دستی زنجان
هنر و صنعت قالیبافی از هزاران سال پیش در بین بشر رواج داشته و امروزه نیز در میان جوامع مختلف بشری رواج دارد. منطقه زنجان نیز به دلیل سابقه چند هزار ساله در تمدن، یکی از کانون های قالیبافی ایران در عصر حاضر به شمار می رود. قالی های این منطقه از رجشمارهای بالایی برخوردار هستند و به ریز بافی، مواد اولیه با کیفیت و طرح های زیبا شهرت دارند. ماهی درهم از طرح های مهم قالی زنجان به شمار می رود ولی با این حال طرح کلی قالی های زنجان متاثر از طرح های هندسی می باشد و همچنین تحت تاثیر نقش های منطقه همدان و بیجار کردستان می باشند.
قالی و قالیچه های زنجان در سایزهای مختلفی تولید می شوند اما عمدتا در سایز قالیچه و کناره تولید می شوند. رنگ های کلاسیک قرمز و آبی، بژ، قهوه ای، سیاه و آبی روشن از پرکاربردترین رنگ های قالی زنجان به شمار می رود. به دلیل استفاده از گره ترکی قالی و قالیچه های زنجان کیفیت بالایی در نرمی و نمایان شدن نقش دارند. همچنین قالی زنجان با پشم مرغوب و رنگرزی سنتی تولید می شوند. و رنگرزی را نیز می توان یکی از هنرها و محصولات آن را، از صنایع دستی زنجان قلمداد کرد.
گلیم بافی زنجان و صنایع دستی زنجان
گلیم بافی از هنرهای اصیلی است که در بسیاری از نقاط کشور رواج داشته و در بعضی مناطق به دلیل قدمت بالا، این هنر، دارای سبک و شناخت بیشتری است. کلیه گلیم های این منطقه از مواد اولیه طبیعی و با کیفیت تولید می شوند و عمدتا پشم، کرک و موی بز و گوسفند مواد اولیه آنها می باشد. خامه ها یا ریس های این گلیم ها توسط رنگزاهای سنتی رنگرزی می شوند و به همین دلیل انواع گلیم زنجان کیفیت بالایی دارند. سایزهای گلیم زنجان متعدد می باشند و از مهمترین طرح های گلیم زنجان می توان به لچک و ترنج، خشتی یا قاب قابی، توسباق، سماور، توت فرنگی، محرمات و گاها ایلاتی اشاره کرد. گلیم دستباف
چاقو ، یکی از مهمترین صنایع دستی زنجان
چاقوهای زنجان یکی از مهمترین صنایع دستی این شهر به شمار می روند و بدون اغراق می توان گفت که چاقوهای زنجان بهترین چاقوی های دست ساز ایران و جهان به شمار می روند. ظرافت در طراحی، تنوع در ابعاد و مدل ها و همچنین کاربردها، تناسب ساخت و کیفیت برش از ویژگی های این چاقوها به شمار می رود. استفاده از مواد طبیعی مثل فلز و چوب از دیگر ویژگی های چاقوی زنجان می باشد. تجربه چند هزار ساله باعث شده که چاقوهای ساخته شده در زنجان در طول دوران استفاده همواره از کیفیت اولیه برخوردار باشند.
جالب اینجاست چاقو زنجان بی‌دلیل به یکی از بهترین سوغات این دیار تبدیل نشده است. این چاقوها در کنار تیغه‌‌ای تیز، دسته‌ای زیبا دارند. هنرمندان زنجانی برای دسته‌های این چاقوها سنگ تمام می‌‌گذارند. ماحصل این تلاش را در دسته چاقوهایی مشاهده می‌کنیم که نظیر آنها در کمتر منطقه‌ای از ایران ساخته می‌شود.جالب‌تر اینکه زنجانی‌ها، تیغه و دسته چاقو را به صورت یک‌پارچه درست می‌کنند. چنین شرایطی برای ساخت چاقو را در دیگر منطقه‌های ایران و جهان سراغ نداریم. به لطف این ویژگی‌ها، چاقو به یکی از بهترین صنایع دستی زنجان تبدیل شده است.
گیوه زنجان و صنایع دستی زنجان
یکی از صنایع دستی ایران به نام چاقوی زنجان که آوازه‌‌ای در دیگر قسمت‌های ایران پیدا کرده، گیوه است. علاقه‌مندان به خرید صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران به‌خوبی می‌دانند گیوه از آن دسته محصولاتی است که در بسیاری از منطقه‌های ایران تولید می‌شود. با این حال انصافاً باید گفت زنجانی‌ها، ید طولایی در دوخت گیوه دارند. به همین دلیل گیوه زنجان به انتخاب مناسبی به‌عنوان یکی از صنایع دستی ارزشمند این منطقه تبدیل شده است. گیوه‌ای که از آن صحبت می‌کنیم زیبایی‌های چشمگیری دارد. ویژگی‌های گیوه زنجان به همین‌جا خلاصه نمی‌شود. این محصول به لحاظ کارایی نیز یکی از صنایع دستی پرکاربرد زنجان شناخته می‌شود. وقتی از گیوه صحبت می‌کنیم، حتماً یاد کفش‌های سنتی میفتید که قدیمی‌ها به پا می‌کردند.
گیوه یک کفش سنتی است و گیوه زنجان تلفیقی از هنر زنان و مردان این خطه به شمار می رود. معمولا کفی گیوه و دوز آن توسط مردان و قسمت رویه و بافت آن توسط زنان انجام می گیرد. معمولا قسمت رویه گیوه زنجان از جنس پنبه و قسمت زیرین و کفه آن از جنس چرم می باشد. گیوه زنجان در سایزهای مختلفی تولید می شود و می توان نوع زنانه و مردانه آن را تهیه کرد.
سفالینه زنجان و صنایع دستی زنجان
یکی از این صنایع دستی که جایگاه هنری ویژه‌ای دارد، سفالینه‌های زنجانی است. سفالگري از اواخر هزاره هفتم ق.م در استان زنجان رواج داشت. گواه اين مطلب كشف سفال‌هاي كم دوام و كدر است كه به آن دوره تعلق دارد. پس از اسلام بهترين نمونه سفال‌هاي دوره سلجوقي در اين استان ساخته شده است. اين ظروف به صورت كاسه و بشقاب، در اندازه‌هاي مختلف و به اشكال انساني و حيواني، با كتيبه‌هايي به خط كوفي و طرح‌هاي اسليمي تزيين شده‌اند. نقوش اين ظروف به صورت برجسته و لعاب آن زرد و سبز كم‌رنگ است. در اوايل قرن هشتم هـ .ق، سلطانيه يكي از مهم‌ترين مراكز سفالگري ايران بود.
صنایع دستی زنجان در کنار اینکه کاربردهای مختلفی در زندگی دارند، هنری ارزشمند به حساب می‌آیند. سفالگری نه‌تنها در بین زنجانی‌ها،بلکه در تمامی تمدن‌ها ریشه‌ای کهن دارد. بسیاری از تاریخ‌شناسان، سفالگری را در گروه نخستین هنرهایی می‌دانند که بشر ابداع کرده است. دیرینگی این هنر باعث شده تا در بیشتر قسمت‌های ایران تولید شود. با این حال انصافاً باید گفت کمتر جایی را سراغ داریم که به زیبایی سفالینه‌های زنجان تولید کنند.
جالب است بدانید سفالگران زنجانی، وسواس زیادی برای ساخت محصولات باکیفیت دارند. به همین دلیل این محصولات از دوام بسیار خوبی برخوردار هستند. از زیبایی‌های سفال زنجان هر چقدر بگوییم، کم گفته‌ایم. با این حال اکنون صحبت از این صنایع دستی زنجان به میان آمده، خالی از لطف نیست اگر به این نکته نیز اشاره کنیم که سفال زنجان به‌رغم زیبایی‌های چشمگیر، قیمتی مناسب دارد.
آثار مینیاتور زنجان و صنایع دستی زنجان
در اینکه زنجان، مردمان هنرمندی دارد، هیچ شکی نیست. برای اثبات این ادعا، کافی است نگاهی به آثار مینیاتور زنجان بیندازید. علاقه‌مندان هنرهای اصیل ایرانی، قدر آثار مینیاتور زنجان را به‌خوبی می‌دانند. هنرمندان زنجانی برای خلق آثار مینیاتور از رنگ‌های روغن یا آبرنگ بهره میگیرند. آنها با این رنگ‌های زیبا، طرح‌های دل‌فریبی روی کاغذ، شیشه و چرم ترسیم می‌کنند. گاهی اوقات نیز طرح‌های مینیاتور روی چوب کشیده می‌شود. زیبایی آثار مینیاتوری را می‌توان در شیوه ترسیم این آثار جستجو کرد. هنرمندان زنجانی برای تابلوهای مینیاتوری از خلاقیت خود بهره میگیرند. آنها نقش‌های خیالی را با الهام از داستان‌های مذهبی و فرشته‌ها به تصویر می‌کشند. این طرح‌ها، با حالتی دل‌فریب روی تابلو نقش می‌بندد.
مسگری زنجان از صنایع دستی زنجان
وقتی صحبت از مسگری به میان می‌آید، یاد ظرف‌های مسی زیبا میفتیم. جالب است بدانید ارزش ظرف‌های مسی، فقط به جنبه زیباشناختی آن خلاصه نمی‌شود. مسگرهای زنجانی برای ساخت این ظرف‌ها سنگ تمام می‌‌گذارند. در نتیجه ورق‌های مسی باکیفیتی را در ساخت ظرف‌های مسی زنجان مشاهده می‌کنیم. جالب‌تر اینکه ظرف‌های مسی، انتخاب بهترین برای پخت غذا به حساب می‌آیند.
استفاده از مس برای تولید لوازم مختلف سابقه ای چند هزار ساله دارد اما با ورود اسلام به ایران و ممنوعیت استفاده از فلزات فاخر مثل طلا و نقره، استفاده از دیگر فلزات از جمله مس رواج یافت ولی با این حال از گذشته های دور تولید انواع لوازم مسی از جمله ظروف در منطقه زنجان رواج داشته است. در عصر حاضر هنر مسگری زنجان به مانند گذشته های دور احیا شده و به جرات می توان گفت که بهترین و بروزترین محصولات مسی ایران در این استان تولید می شوند.
البته تولید ظروف و محصولات مسی در نقاط مختلف کشور رواج دارد اما مس زنجان قابلیت چکش خواری زیادی دارد و در طول زمان تغییر رنگ و کیفیت ندارد. از مهمترین صنایع دستی مس زنجان می توان به انواع ظروف و لوازم پذیرایی، زیورآلات، لوازم تزیینی مثل تابلوها، گل ها و گلدان ها، لوازم کاربردی مثل فانوس ها و غیره اشاره کرد.
رنگرزی زنجان از صنایع دستی زنجان
وقتی از صنایع دستی زنجان صحبت می‌کنیم، منظور طیف گستردهای از انواع محصولات زیباست که هر کدام ارزش هنری چشمگیری دارند. برای نمونه می‌توان به رنگرزی زنجان اشاره کرد. رنگرزی در دیگر قسمت‌های ایران نیز رواج دارد. با این حال مکانی را سراغ نداریم که اندازه زنجان تاریخچه‌ای غنی داشته باشد. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، زنجانی‌ها از ۲۳۰۰ سال پیش تاکنون به هنر رنگرزی مشغول هستند. ماحصل این تلاش را می‌توان در الیاف زیبایی مشاهده کرد که هنرمندانِ رنگرزِ زنجانی به‌زیبایی آنها را آراسته‌اند.
برای صنایع دستی زنجان باید بگوییم که رنگرزهای زنجانی از سماق، بلوط، پوست انار، برگ انجیر، گل جعفری، وسمه، برگ درخت توت، پوست پیاز، چغندر و برگ انگور عسگری برای ایجاد رنگ‌هایی زیبا و سنتی بهره میگیرند. این رنگ‌ها به لحاظ زیباشناختی، جلوه‌ای بهتر نسبت به رنگ‌های صنعتی و شیمیایی دارند. در نتیجه الیافی که با شیوه سنتی رنگرزی‌شده‌اند، نسبت به الیاف صنعتی زیباترند. ناگفته پیداست، این شرایط افزایش قیمت الیاف رنگرزی‌شده را به دنبال دارد. در این بین از زیبایی این الیاف به‌راحتی نمی‌توان گذشت. پارچه‌های رنگرزی‌شده زنجانی را می‌توانید در بازارهای خرید سنتی این شهر پیدا کنید.
چاروق از صنایع دستی زنجان
پس از گیوه چاروق نیز به عنوان یکی از صنایع دستی مهم زنجان به شمار می رود. چاروق پاپوش یا کفشی است که قسمت عمده آن از چرم بوده و به همین دلیل عمدتا در زمره صنایع دستی چرم به شناخته می شود. کشف مردان نمکی و چکمه های چرمی آنها دلیل خوبی برای سابقه چاروق دوزی در زنجان به شمار می رود. اوج چاروق دوزی زنجان به دوره صفوی برمی گردد و در این دوران چاروق های زنجان با تزئینات بسیار تولید می شدند. از مهمترین نمونه های چاروق زنجان می توان به چاروق کنفی، تمام چرم، تمام پوست، کشاورزی، پرده بلند و توری اشاره کرد.
نمد مالی زنجان و صنایع دستی زنجان
امکان ندارد به صنایع دستی علاقه‌ای داشته باشید و محصولات نمد مالی را نشناسید. این محصولات در بیشتر قسمت‌های ایران تولید می‌شوند. از آنجایی که زنجان، دیار هنرهای ارزشمند و صنایع دستی نفیس است، نمد مالی نیز به عنوان یکی از صنایع دستی این ناحیه شناخته می‌شود. نمدمال‌های زنجانی از دیرباز تاکنون به این هنر ارزشمند مشغول هستند. ماحصل این تلاش را می‌توان در نمدهایی مشاهده کرد که به عنوان صنایع دستی زنجان روانه بازار می‌شود.
زنجانی‌ها برای این نمدها از پشم بهاره گوسفند کمک میگیرند. هنرمندان نمدمالِ این دیار برای افزایش کیفیت نمدها، صابون و زرده تخم‌مرغ به این الیاف اضافه می‌کنند. وجود چنین ترکیباتی، حالت چسبندگی الیاف نمد را افزایش می‌دهد و دوام نمد را بیشتر می‌کند. به همین دلیل نمد به یکی از بهترین صنایع دستی زنجان تبدیل شده است. نمد از آن دسته محصولاتی است که به لحاظ مقدار موادِ مصرفی با زیرانداز‌های ارزشمندی مانند فرش برابری می‌کند. زنجانی‌ها برای ساخت نمد از مقدار زیادی پشم بهره میگیرند. این مقدار پشم با حجم الیاف قالی مساوی است. از آنجایی که زنجانی‌ها، مردمانی هنرمند هستند، برای ساخت نمد از طرح‌های زیبایی بهره میگیرند. ویژگی‌های نمد فقط به جنبه‌های زیباشناختی آن خلاصه نمی‌شود.
خاتم کاری زنجان از صنایع دستی زنجان
علاقه‌مندانِ هنرهای اصیلِ ایرانی به‌خوبی می‌دانند که خاتم کاری یکی از زیباترین هنرهای این سرزمین به حساب می‌آید. اهالی شیراز و اصفهان به‌عنوان بهترین خاتم‌کارهای ایران شناخته می‌شوند. خوشبختانه زنجانی‌ها نیز از این قافله عقب نمانده‌اند و خاتم‌کارهای برجسته‌ای در این دیار زندگی می‌کنند. ماحصل این شرایط را در آثار خاتم‌کاری زنجان مشاهده می‌کنیم. هنردوست‌ها، جایگاه ویژه‌ای برای خاتم کاری زنجان در نظر گرفته‌اند.
خاتم کاری زنجان با موادی مانند چوب، فلز و استخوان ترکیب می‌شود. ناگفته پیداست هر چقدر اضلاع اشکال هندسیِ خاتم‌کاری‌شده، کوچک‌تر باشد، ارزش هنری آن بیشتر است. هنرمندان زنجانی برای ساخت آثار خاتم‌کاری شده از چوب‌های باکیفیتی بهره میگیرند.
در این زمینه می‌توان به چوب گردو، بقم، عناب، نارنج، کهکم، کبوده، آبنوس و فوفل اشاره کرد. برای شما گفتیم که طرح‌های هندسی با استخوان حیوانات روی چوب قرار می‌گیرد تا آثار خاتم کاری شکل بگیرند. هنرمندان زنجانی از استخوان شتر و استخوان اسب برای خاتم کاری استفاده می‌کنند.
جاجیم زنجان یکی صنایع دستی زنجان
سال‌‌های سال است که جاجیم یکی از بهترین صنایع دستی زنجان به حساب می‌آید. علاقه‌مندان صنایع دستی بهتر از ما می‌دانند که جاجیم، زیراندازی دستباف است که به طرح‌های زیبایی مزین شده. این زیرانداز با پشم بافته می‌شود. به همین دلیل بسیار گرم و نرم است. طرح کلی جاجیم شباهت‌هایی به گلیم نیز دارد. با این حال روش بافت آن فرق می‌کند. به لطف این روش، جاجیم بافتی لطیف‌تر دارد. ضخامت جاجیم نیز از گلیم کمتر است. هنرمندان زنجانی برای بافت جاجیم خوش‌سلیقگی به خرج می‌دهند. به همین دلیل طرح‌های زیبایی را در جاجیم‌های زنجانی مشاهده می‌کنیم. طرح‌های چهارخانه در جاجیم خودنمایی می‌کند.
ملیله کاری زنجان و صنایع دستی زنجان
ملیله کاری به هنری گفته می شود که با استفاده از مفتول های نقره نسبت به تولید ظروف و لوازم مختلف اقدام می شود. در اصل این هنر، در زمره هنرهای فلزکاری به شمار می رود. ملیله کاری هنری است و سابقه آن در ایران به هزاران سال قبل و دوران باستان بر می گردد. ملیله کاری یکی از هنرها و صنایع دستی اصیل شهر زنجان به شمار می رود و زنجان به عنوان پایتخت ملیله کاری جهان به شمار می رود. معمولا هنرمندان ملیله کاری زنجان از نقره های خالص و عیار بالا برای تولید محصولات و صنایع دستی خود استفاده می کنند.
از مهمترین آثار صنایع دستی ملیله کاری زنجان می توان به انواع ظروف پذیرایی، لوازم دکوری و زیورآلات اشاره کرد. از ویژگی های آثار و صنایع دستی ملیله کاری زنجان نیز می توان به ظرافت در تولید، استفاده از مواد اولیه با کیفیت و تنوع محصولات اشاره کرد.
طلاکاری زنجان و صنایع دستی زنجان
اگر در بین تمامی صنایع دستی زنجان، دنبال محصولی اشرافی می‌گردید، آثار طلاکاری‌شده انتخاب مناسبی برای شما به حساب می‌آیند. بسیاری از طلاسازهای ترازاولِ ایران در زنجان زندگی می‌کنند. به لطف این شرایط، بازارهای طلا و جواهر زنجان همیشه پررونق بوده است. طلاسازان زنجانی، برای ساخت این آثار از طلاهایی با عیارهای متفاوت بهره میگیرند. گاهی اوقات نیز فلزهای ارزشمند دیگری مانند نقره در این محصولات استفاده می‌شود. به همین دلیل طیف گستردهای از انواع محصولات طلاسازی‌شده پیش روی علاقه‌مندان قرار دارد.
ساخت ساز سنتی و صنایع دستی زنجان
هنر ساخت ساز در بین اهالی زنجان ریشه‌ای دیرینه دارد. به لحاظ تنوع نیز می‌توان گفت طیف گستردهای از انواع سازهای سنتی توسط زنجانی‌ها ساخته می‌شود. هنرمندان این دیار بهترین سازهای ضربی، کوبه‌ای و آرشه‌ای را می‌سازند. جالب است بدانید سازهایی که زنجانی‌ها می‌سازند، به لحاظ زیباشناسی نیز تماشایی است. برای ساخت این سازها از هنرهای دیگری مانند دروگری، زرگری و معرق نیز کمک گرفته می‌شود. به لطف این شرایط، نظیر سازهای سنتی زنجان را کمتر جایی سراغ داریم. سازهایی که از آنها صحبت می‌کنیم به لحاظ کیفیت، در گروه بهترین سازهای سنتی قرار دارند. زیبایی‌های این سازها به اندازه‌ای است که برای دکوراسیون و تزئین اتاق نیز می‌توانید از آنها کمک بگیرید.
آخرین دیدگاه‌ها