نقوش به کار رفته در این نوع بافته ها عموماً نماد هندسی نقوش گلیم است که دارای اشکال مختلفی مانند مثلث، لوزی، شش ضلعی و مربع می باشد. البته بسیاری از نقوش اصیل و سنتی چهره قالی های ایرانی را تزیین می کند که گاه به شکل حیوانات و طبیعت و گاه ترمه و گل و بوته است. طرح های مختلف مورد استفاده در این هنرها به نوع و منطقه ای که در آن بافته می شود بستگی دارد.
تاریخچه گلیم
بعد از اینکه انسان توانست از پوست حیوانات لباس بسازد، کم کم به فکر استفاده از پشم و پوست برای رختخواب افتاد. زمانی که انسان ها پشم ریسی را اختراع کردند، چون همیشه در حال تهیه وسایل راحتی هستند، گلیم بافی ایجاد شد تا انسان دیگر روی زمین خشک و سرد ننشیند.
تاریخچه این هنر زیبا و ارزشمند بر اساس شواهد تاریخی به 2500 سال قبل از میلاد می رسد. قدیمی ترین فرش بافته شده از این دوران در میان مصنوعات مصر باستان کشف شد.
گلیم ایرانی، بازمانده هنر اصیل باستانی | نقوش گلیم
قالی با منشأ ترکی پارچه ای ضخیم بافته است که نخ یا الیاف بلند ندارد و کاربردهای فراوانی دارد و با یکی از چندین تکنیک مسطح بافی تولید می شود. در واقع تفاوت اصلی فرش با قالیچه سنتی، الیاف گره دار بلند در فرش است که وجود دارد و فرش سنتی فاقد آن است. نقش و نگار فرش به کمک این الیاف و با رنگ‌های مختلف شکل می‌گیرد، در حالی که طرح‌های سنتی قالی از ترکیب تاروپایان‌های رنگارنگ ساخته می‌شوند. فرش سنتی تاریخچه ای طولانی دارد و امپراطوری های زیادی را در طول هزاران سال به خود دیده است. فرش سنتی میراث مشترک مناطق مختلف جغرافیایی مانند ترکیه (آناتولی و تراکیا)، شمال آفریقا، بالکان، قفقاز، ایران، افغانستان، پاکستان، آسیای میانه و چین است. فرش های سنتی از زمان های قدیم برای مصارف مختلفی مورد استفاده قرار می گرفته اند. از کاربردهای قالی سنتی می توان به پوشش کف مساجد، سجاده، کیف و کفش، روکش زین، تزئینات دیوار و صنایع دستی عشایر اشاره کرد.
ساختار گلیم | نقوش گلیم
این فرش از درهم آمیختن نخ های تاروپود بافته شده تولید می شود و سطحی صاف و بدون پرز ایجاد می کند. تارهای پود که طرح و رنگ قابل مشاهده ای دارند معمولاً پشمی هستند، در حالی که تارهای تار که در زیر سطح قالی سنتی پنهان می شوند می توانند پشمی یا پنبه ای باشند. ما می توانیم تارها را مانند ریشه فرش فقط در انتهای آن ببینیم، جایی که به صورت حاشیه ظاهر می شوند. معمولاً نخ ها را به صورت دسته ای در ریشه فرش های سنتی می بندند تا از شل شدن یا باز شدن پارچه جلوگیری شود. در این حالت، تارهای پود افقی محکم به سمت پایین فشرده می شوند تا رشته های تار عمودی پنهان شوند.
انواع مدل گلیم دست ساز و ایرانی و نقوش گلیم
1- گلیم ساده یا مسطح
این نوع فرش که همان طور که از نامش می توان حدس زد به دو رو و ساده نیز شهرت دارد به سبکی ساده بافته می شود به طوری که دو طرف فرش کاملاً یکسان بوده و دو طرف فرش می تواند باشد. استفاده شده. .
این نوع فرش نسبت به مدل های دیگر ضخامت کمتری دارد و می توان گفت رایج ترین گزینه در بین انواع فرش دستباف است. فرش های قشقایی، صانع و بیجار در کردستان، موسن و فرش های ساده اردبیل، سمنان و زنجان در این گروه قرار دارند.
۲- گلیم یک طرفه یا لاک زده
این نوع قالی که به سوماک نیز معروف است نسبت به گزینه قبلی ضخامت کمتری دارد و بافتی پیچ خورده دارد و جذابیت قفقازی دارد و از قدیم در ایران و ترکیه بافته می شده است.
اولین بافندگان این نوع قالی‌ها عشایر بوده‌اند و همانطور که حدس می‌زنید باید در مناطق ترک‌زبان ایران رواج بیشتری داشته باشد. ورنی در واقع یکی از انواع قالی های استان اردبیل و آذربایجان شرقی است که دارای نقش های هندسی، حیوانات و نقوش ساده است.
3- گلیم برجسته یا پرزدار
در میان انواع فرش دستبافت، این نوع بیشتر به فرش دستبافت شباهت دارد و به این صورت انجام می شود: فرش از روی طرح روی چله بسته می شود و در انتها پرزها یا خامه های اضافی. انتخاب می شوند.
البته لازم به ذکر است که در این نوع قالی‌ها زمینه به صورت ساده طراحی می‌شود و از طرح‌ها و نقشه‌های مختلف مانند فرش استفاده نمی‌شود.
عوامل موثر بر شکل گیری و پیدایش نقوش گلیم
نقوش و نقوش فرش قشقایی نشان از ذهن خلاق، هوش سرشار، تلاش خستگی ناپذیر، استحکام بالا، طبع لطیف و عمق اندیشه بافندگان آن دارد. شناخت این نقوش و نقوش باعث می شود که بافت مذهبی، اعتقادات، حقیقت زندگی، اسطوره ها، ساختار آداب و سنن این قبیله را بهتر بشناسیم. همچنین به عوامل مؤثر در پیدایش یا فراموشی نقوش در تاریخ این قوم پی خواهیم برد. به طور کلی عناوین عوامل مهم و مؤثر در پیدایش نقوش فرش قشقایی را می توان به شرح زیر در نظر گرفت: الف) عوامل جغرافیایی و طبیعت اطراف ب) تاریخ، فرهنگ و هنر عشایر ایران) نظام مدیریت ج) سطح سواد و دانش. و درآمد و معیشت مردم مهم ترین نتایج این تحقیق عبارتند از: طبقه بندی قالی های قشقایی، رایج ترین طرح ها، نقوش و اندازه های قالی قشقایی، طرح های تغییر یافته و فراموش شده و استفاده از رنگ های متنوع در قالی های قشقایی. .
نقوش گلیم
نقوش زیادی در قالی ایرانی استفاده می شود که هر کدام در نوع خود تنوع زیادی دارند. اشکال هندسی تکراری ترین نقوش در قالی های سنتی ایرانی است که برگرفته از اشکالی مانند لوزی، مربع، مستطیل، مثلث و … است که علاوه بر طرح های هندسی، ترکیبی از نمادهای حیوانی، انسانی و گیاهی نیز به چشم می خورد. که هر کدام نمادی از یک باور و تفکر است. یکی از نقوشی که در نقش‌های قالی‌های سنتی دیده می‌شود، رب النوو مادر است که نقشی زنانه یا مادرانه با حالت باروری و نقوش مردانه و زنانه است که هر دو نماد باروری هستند. از نقوش حیوانی به کار رفته در نقوش قالی های سنتی می توان به مار و اژدها، خرچنگ، لاک پشت، اسب، قوچ، انواع پرندگان، بز و… اشاره کرد که هر کدام بیانگر اعتقاد به پدیده ای خاص در باور و اعتقاد هستند. فرهنگ عشایر و طوایف مختلف .
نقوش لوزی یکی از رایج‌ترین نمادهای هندسی در فرش‌های ایرانی است ، زیرا از دیرباز معتقد بودند که نقش‌های لوزی نیروهای اهریمنی را دفع می‌کنند. مثلث یکی دیگر از طرح های مورد استفاده در فرش سنتی با نقوش هندسی است که نشان دهنده نوعی حرز و محافظت در برابر شیطان است و به همین دلیل نقوش مثلثی را در حاشیه فرش سنتی به عنوان پوشش و محافظ طرح های لوزی می بینیم. . در نهایت در برخی از قالی های سنتی نقوش گیاهی را می بینیم که نمادی از زندگی و قدرت است و از قدیم الایام در نقوش و نقاشی های ایرانی به وفور یافت می شود.
تحقیق در مورد نقوش قالی دارای 3 مرحله مرتبط است:
1. تحلیل ساختار بافت های مختلف و محدودیت های آن در الگوسازی و اشکال هندسی
2. بررسی تاریخ عشایر، کوچ، شیوه زندگی، مذهب، عقاید و خرافات.
3. بررسی پیدایش و گسترش این گونه نقوش در سنت های خانوادگی و فرهنگ بومی روستاییان تک نشین.
بدون شک نبود امکانات فنی در بافت، طرح و نقش را محدود می کند و ترکیب بندی متفاوتی از نقشه تا طراحی یک تابلو را می طلبد.
در بافت متوازن که ساده ترین روش بافت است که دارای تار و پود روی سطح بافت است، طرح ریزی فقط به صورت نقطه های گرد یا خالی امکان پذیر است. اگر تارها طبق معمول باشد و پودها را با شانه بکوبند، مسیرهایی به رنگ پود کوبیده یا تار ایجاد می شود که در بین عشایر به «تار رو» یا «پاد رو» معروف است.
این نوع بافت اغلب همراه با بافت های تزئینی استفاده می شود. «بافت شیاردار» تمایل بافنده را به شکستن «مسیرها» و ساختن نقش هایی با مربع های مختلف ممکن کرده است. رشته های پود یک رنگ به دور تار پیچیده می شود و بین آن تار و تار مجاور فاصله ایجاد می کند که به صورت مرزی بین رنگ ها دیده می شود. به این ترتیب می توان تکه های رنگی مربعی را به دست آورد که با تنظیم آن ها اشکال مختلفی نمایان می شود. با این نوع بافت به دلیل محدودیت های بافت و نیاز به کاهش فواصل، فقط زوایای مثلثی، الماسی، پلکانی و 90 و 45 درجه تولید می شود. البته نقوش پیچیده و پیشرفته نیز با این اشکال هندسی ساده ترسیم می شود. از گروه هایی که قالی هایی با نقوش و طرح های مشابه می بافند می توان به قشقایی ها، السون ها، کوچی های شمال افغانستان و قبایل آناتولی مرکزی اشاره کرد.
تعادل رنگ و نقش های مثبت، منحنی و متقارن می تواند هارمونی یا تضاد دلپذیری را در ترکیب ایجاد کند. این نوع نقش آفرینی بازتاب دوگانگی است که در تفکر صوفیانه شرقی و مفاهیم اسلامی حاکم است: سیاه و سفید یا زمستان و تابستان، مرگ و زندگی یا خیر و شر. در کتاب «صوفی: تجلی طریقت عرفانی» آمده است:
دوگانگی که در هندسه با اشکال پویا و ایستا متجلی می شود دقیقاً مطابق با مراحل معنوی متعارفی است که صوفی همیشه از آن عبور می کند: انقباض، بسط/تفاوت، انباشت/آگاهی، عدم خود/هستی، نیستی/حضور، عدم.
اندیشه‌های صوفیانه را نه تنها در هنر، معماری و خوشنویسی اسلامی، بلکه در نقش‌بندی قالی‌های عشایری می‌توان دید. فضای اطراف هر الگو که می تواند مستقل باشد یا تصویری پسوند یا معکوس از دیگری باشد، در پلان کلی بافنده بسیار مهم است.
نماد ماه تولد
Mother Rebbe: جسد یک ربه انسان نما که گاهی اوقات با یک نوزاد در رحم دیده می شود، که نماد زندگی/تولد و میل به تولد نوزاد است. این تصاویر به صورت تک تصویر و تصویر آینه ای در پس زمینه و حاشیه ظاهر می شوند.
شاخ قوچ: قدرت ابدی شاخ قوچ مظهر مردانگی، باروری مردانه، قدرت و شجاعت است. زن در هنگام بافتن این تصویر امیدوار است که نیروی شوهرش نابود نشدنی باشد و قدرت او بر زمان غلبه کند. اعتقاد بر این است که این تصاویر از الگوی مارپیچی که نشانه جاودانگی است نشات گرفته است.
برکات: این تصاویر از اختلاط دو تصویر بالا ایجاد شده و جلوه ای از باروری است. محصولات و میوه های چند دانه نیز به معنای باروری هستند.
مرد: بدن انسان به معنای انتظار نوزاد و همچنین به معنای گرامیداشت یاد مردگان است.
تصاویر زندگی
شانه، گل سر یا گوشواره: این تصاویر تمایل بافنده به ازدواج را نشان می دهد. شانه یا سر گل زیورآلات عروس و گوشواره یکی از هدایایی است که او می گیرد.
پیوند حیوانات: این نماد به معنای پیوندهای خانوادگی است. اگرچه می تواند نشانه تداوم علایق خانوادگی نیز باشد که حاصل چنین ارتباطی است.
جعبه: نمادی از صندوقچه لباس عروس است که وسایل شخصی او برای شب عروسی در آن قرار می گیرد. دختران از دوران کودکی با بافتن انواع قالی، قالیچه، خورجین و کیف برای حمل وسایل بسیار شخصی و گلدوزی روی لباس، شال و کمر برای ازدواج آماده می شوند. وسایل مختلف دختر که قبل از ازدواج به هیچ وجه مورد استفاده قرار نمی گیرد در صندوقچه هایی که در فرش های بسیار زیبایی نگهداری می شود نگهداری می شود. السون ها و قفقازی ها برای این کار فرش های خاصی می بافند.
یین یانگ: میل به هماهنگی در روابط بین زن و مرد.
ستاره: به طور کلی نشانه شادی است. در فرش های آناتولی به دلیل محدودیت های فنی و اصولی اغلب از ستاره های هشت پر استفاده می شود.
تصاویر حفاظت از جان
آب روان: از آنجایی که بدون آب زندگی وجود ندارد، این تصویر بسیار مهم مظهر حیات است و معمولاً در حاشیه قالی قرار می گیرد.
گیاه بابا آدم : گیاهی که پوسته هایی تولید می کند که به همه چیز می چسبد، این پوسته ها را می توان در ریشه فرش هایی دید که زمینه آنها در اثر تابش نور رنگ از دست داده است.
دست، انگشت و شانه: نمادهای باروری که نشانگر دست حضرت فاطمه (س) است. شانه نشان دهنده تمایل به ازدواج و محافظت از خانواده و نوزادان از چشم بد است.
تعویذ و چشم زخم: در باورهای آناتولی، نگاه یک فرد می تواند باعث مرگ، زخمی شدن یا ایجاد بدبختی شود. از آنجایی که چشم انسان منشأ بدبینی است، بنابراین بهترین پیشگیری، چشم کشیدن است. الگوهای کشیده شده از چشم اثر چشم زخم را خنثی می کند و افراد را از آن در امان نگه می دارد. برای این منظور، خرمهره که به عنوان نظر قربانی خوانده می شود، رایج ترین طلسم است. اما اشیاء دیگری مانند نقره، طلا، سایر فلزات و همچنین خردل وحشی، سیر، لاک پشت و انواع صدف ها مؤثر بوده اند. طلسم طلسم نوشته ای است که در جلدهای مثلثی نگهداری می شود و قدرت مذهبی جادویی در برابر چشم زخم دارد. از آنجایی که هنوز ترس از چشم زخم وجود دارد، بسیاری از قالی‌ها انسان را از آن محافظت می‌کنند و با توجه به طرح‌های توتمی آنها، ظاهراً برخی از قالی‌های قدیمی برای این منظور بافته شده‌اند.
نظر قربانی: نظر قربانی به صورت دیوارکوب های مختلف ساخته می شود، معمولاً به صورت نمدی است که با پارچه پوشانده شده و با صدف، دکمه، سکه، مدال، قطعات قدیمی از اقلام مختلف، آینه، قالیچه و قالی تزئین شده است. اشکال گوناگون. گرد، بیضی یا گلابی شکل ساخته می شود. در قسمت پایین برخی از این تعویذ دیواری نوارهایی بافته شده و منگوله های پشمی از بدنه اصلی آویزان است. آن را گاهی با تکه های رنگی سرامیک یا شیشه درست می کنند یا نخود را به شکل مثلث می چینند و از یک تکه چوب نازک آویزان می کنند و پارچه های رنگارنگ و نوارهای پشمی به آن اضافه می کنند.
نقاشی چشم زخم
طرح چشم زخمی: معمولاً این نقش الماسی شکل است اما گاهی به شکل مربع یا مثلث نیز دیده می شود.
چلیپا: این یک تصویر بسیار قدیمی است که مربوط به دوران پیش از مسیحیت است و برای محافظت در برابر چشم زخم استفاده می شود زیرا ترکیب متقاطع آن قدرت چشم زخم را کاهش می دهد.
قلاب: تصویر دیگری برای محافظت در برابر چشم زخم.
مار: نماد باروری، شادی و تحرک.
اژدها: ارباب آب و هوا و نویسنده درخت زندگی و نگهبان اسرار کهکشان. اژدها به عنوان نمادی از باروری در قالی‌ها و قالی‌های قفقازی به‌ویژه قالی‌های ویشا پاگرگ نیز بسیار محبوب بوده است. این طرح را می‌توان در قالی‌های تکه‌کاری به نام «اژدهای سوزنی» یا زیلی دید. از تصاویر اژدهای کوچکتر نیز در حاشیه یا به عنوان تزئینات اضافی استفاده می شود.
عقرب: بافنده با این تصویر از خود در برابر این موجود سمی محافظت می کند.
دهان یا پنجه گرگ: از آنجایی که بیابان نشینان گله بودند، حیوانات وحشی همیشه برای آنها خطری مهلک محسوب می شدند. این تصویر برای محافظت در برابر حیوانات وحشی کشیده شده است.
تصاویر زندگی پس از مرگ
پرنده: می گویند پرواز دسته جمعی پرندگان نشانه ورود معنوی به بهشت است. کرکس نماد مرگ و نشانه روح مرده است. این تصویر نسبت به سایر عکس ها پرمعناتر است و با نماد پرنده بیگانه تر است زیرا پرنده نشانه عشق، بشارت، شادی، لذت و همچنین مظهر قدرت و قدرت است.
درخت زندگی نماد جاودانگی است. انسان به میوه افسانه ای درخت حیات ابدی نمی رسد. اما با کنده کاری آن امید به زندگی پس از مرگ دارد. ادیانی که به خدای واحد اعتقاد دارند. اغلب از این نماد استفاده می کنند و جالب است که در خانه های روستایی فرش هایی با این نقش از پایین به بالا آویزان می شود. این عمل نشان دهنده این باور است که ریشه های این درخت در بهشت سرچشمه همه قدرت هاست و از طریق شاخه های آن به زمین منتقل می شود.
سایر تصاویر – نماد گلیم پترن
در برخی از قالی‌های دستبافت، علاوه بر نمادها و تصاویر گوناگون، پیام‌های بصری گوناگونی به صورت اعداد و الفبای عربی نیز مشهود است.
کتیبه ای از راست به چپ نام بافنده یا شخصی که قالی برای او بافته می شود نشان می دهد و ممکن است پیام مذهبی کوتاهی مانند «الله اکبر» در قالی ها دیده شود. در قفقاز از حروف روسی و در ترکیه از حروف لاتین استفاده می کنند.
تاریخ هایی که ارامنه ساکن قفقاز، آناتولی شرقی و ایران در فرش بافته اند متعلق به تقویم گرجستان است. سایر تاریخ ها، به خصوص اگر ارقام به زبان عربی باشد. این تقویم متعلق به تقویم اسلامی است که با تقسیم آن بر عدد 33 (سال اسلامی حدود یک سی و سوم یا 11 روز کوتاهتر از سال گرجی است) و باقی مانده را از تاریخ اصلی کم کنید، می توان آن را به سال گرجی تبدیل کرد. بافندگان ایرانی تا اواسط قرن تحت تأثیر نقاشی های سنتی و اجدادی بودند. با وجود فشارهای سیاسی که باعث مهاجرت های اجباری و فروپاشی جوامع عشایری شد، این کتیبه ها همچنان پابرجا هستند.
منشا و پس زمینه مشترک تصاویر ترکی به ویژه ستاره هشت پر را می توان به راحتی قبل از سایر تصاویر تشخیص داد. با این حال، پس‌زمینه نقاشی‌ها و نقاشی‌ها فرهنگ بومی کمی دارد، اگرچه برخی از این نقاشی‌ها به عنوان نقاشی طلسم برای مبارزه با شر و خوش شانسی شناخته می‌شوند. اما جای تعجب است که اندکی پایین تر در افغانستان، سرزمینی با سنت های داستان سرایی، می توانیم پیوندی جزئی بین نقاشی و نقاشی پیدا کنیم. مثلاً قالی های شمال افغانستان کاملاً هندسی هستند، اما ترکمن های بیجار نمادهای خوش شانسی و خوشبختی را در قالی های خود گنجانده اند که به موفقیت در شکار و روایات مربوط به آن مربوط می شود. در ظاهر تیره دست بافته های بلوچ، تصاویر سنتی متنوعی نهفته است. بسیاری از این نقوش به وضوح تصویری هستند و به روایات سنتی و فرهنگ بومی وابسته هستند.
اگر به زودی تحقیقات محلی و برنامه ریزی شده در این زمینه ها انجام نشود، این ارتباطات و معانی برای همیشه از بین می رود. الگوها و نمادها جذابیت زیادی دارند، اما هرگز به اندازه تحقیقات لذت بخش در مورد فرش نخواهند بود.
نماد پرنده – گلیم پترن
معنی نمادین: میل، آزادی، آسمان، ابر، الهام، باد، نبوت، پیام، تناسخ روح، نفس، جاودانگی، باروری، خورشید، الوهیت، روح زندگی، روح هوا، رشد، شتاب، فرزند.
باورهای قومی و اساطیری: افشای اسرار خدایان. حافظ درخت دانش. درخت زندگی، قاتل مار، در افسانه سرخپوستان، تجسم روح در بهشت. همچنین باران، رعد و برق، حمل مردگان به بهشت.
اثر پای پرنده: پیشگویی، منشأ الفبا
مرد با سر پرنده: روح
بال پرنده: باد، خیال، تفکر، رسالت الهی، هوش
پر: ادبیات، سبک وزن، نوشتن
پرندگان مهاجر: پرستو، غاز وحشی، کبوتر رسول
پرنده آتن: جغد
پرنده آزادی: عقاب
پرنده ایالات متحده: عقاب
پرنده با چشمان طلایی: الوهیت
پرنده شوم: کلاغ
پرنده بهشت: صورت فلکی آپوس
پرنده آبی: شادی
پرنده سپید: روح انسانهای پارسا
پرنده سیاه: روح شیطانی
پرنده قرمز: در چین و ژاپن یکی از چهار روح خوب است
پرنده جونو (Jurno): طاووس نر
پرنده پا دراز: عمر طولانی
پرنده در بوته: به معنای چیزی است که خواسته شده اما هنوز به دست نیامده است.
انگور خوردن پرنده: زندگی ابدی در سنت یونان باستان و عبری
پرنده در دست: مالکیت
پرنده در شراب: نفسی که از طعام بهشتی بهره می برد.
پرنده در قفس: انسان در پناه خدا در رحم الهه مادر.
پرنده «دیومدس»: قو
پرنده بر فراز (ستون سنگی): اتحاد روح و ماده، قدرت و توانایی سلطنتی
پرنده رها شده از قفس: پرواز روح به آسمان
پرنده عربی: ققنوس (سیمرغ)
پرنده کشور ژاپن و هلند: لک لک
پرنده وحشی: فال بد
پرنده و لاک پشت: اتحاد نیروهای مخالف
پرواز پرنده: پرواز روح به عالم دیگر وسیله فال
پنجه با پای پرنده: در رگالیای خانوادگی، علامت عقاب به عنوان نشانه شکارچی
زبان پرنده: هشدار، پیام رسان، وسیله پند، موضوع اصلی ادبیات عامیانه.
عصا یا سر پرنده نوک تیز: توانایی و قدرت، عضو سلطنت، نشانه شخص مقدس.
قایق به شکل پرنده: حامل مردگان.
قفس پرنده: دردسر، تعبیر خواب: تهمت
مار پرنده: بهشت و عالم اموات، حامل مردگان، خیر و شر، زمین و هوا، کنترل نیروهای نیروهای طبیعی.
پرنده عشق: قمری
تعبیر خواب: خبر خوب
Nightingate – نماد گلیم پترن
معنای نمادین: شادی مورد انتظار، شیرینی، همچنین فقر، تنهایی، شوم، عشق ناخواسته.
باورهای قومی و اساطیری: در ژاپن، خواننده شاد، منادی بهار در آثار هنری، این پرنده در میان شکوفه های درخت آلو به تصویر کشیده شده است.
بلدرچین – نماد گلیم پترن
معنای نمادین: قیامت، همچنین شهوت، فسق
باورهای قومی و اساطیری: تجسم خدایان سپیده دم و بهار، پرنده مقدس “آپولو” و “ملکارت”. در چین نماد شجاعت است. در عهد عتیق، غذای بهشتی.
ترکیه – نماد گلیم پترن
معنای نمادین: تظاهر، خودنمایی، غرور، غرور، همچنین عدم موفقیت به ویژه در امور نمایشی. باورهای قومی و اساطیری: نشانه چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر که آمریکایی ها آن را به عنوان روز شکرگزاری (برای اولین روز برداشت) جشن می گیرند. باران دهنده مایاها
بوقلمون نر: گستاخی و جسارت دولتمرد.
رقص بوقلمون: در میان سرخ پوستان سواحل آمریکای شمالی، رقص عشق و یاری که حرکات بوقلمون را تقلید می کند.
پلیکان – نماد پترن گلیم
معنای نمادین: اهدا، صدقه، احسان، محبت والدین. همچنین بدنسازی. حماقت، زندگی اجتماعی، والدین مالیخولیایی و مهاجرت.
باورهای قومی و اساطیری: پلیکان را نماد تولد دوباره و رستاخیز می دانند. در افتخارات خانوادگی، پلیکان به این صورت کشیده می‌شود و روی لانه‌اش ایستاده و بال‌هایش را پشت سر بسته است. داره به جوجه هاش غذا میده این حالت را مظهر تقوا و تقوای پلیکان می دانند. در هنر مسیحی، پلیکان به عنوان نمادی از کفاره، خود را مجروح می کند، که نماینده عیسی مصلوب شده است.
دندانه دار (OWL) – نماد گلیم پترن
معنای نمادین: بینش، تفکر، خرد، سکوت، شب، پیام آور جادوگران، جانور گوشتخوار، روح.
باورهای قومی و اساطیری: جغد زدن جغد در اطراف خانه نشانه مصیبت، بیماری، بلا و مرگ است. در بسیاری از جاها جغد را فاقد اصالت و نژاد می دانند و شکار این پرنده را بدشانس می دانند. در نشانه های نجابت خانوادگی، نشانه یک فرد هوشیار، قدرت استدلال زیاد. اعتدال، عدم آموزش و رهبری، فقدان تخیل و تخیل، اعتدال، نظم، پرنده منسوب به خدایان، طلوع خورشید، پرنده مقدس «آتنا» (آتنا) در مصر نماد تاریکی، سرما، مرگ است.
پرستو – نماد گلیم پترن
معنای نمادین: خورشید روشن، آوارگی، امید، صبح، برابری، بهار استقامت، پشتیبان و نگهدارنده.
بچه های کوچک، تازه تولد، خوشبختی، خوش شانسی، همسر نیمه راه، زندگی مرفه، سازنده، قناعت در فقر، مهاجرت.
باورهای قومی و اساطیری: در نشانه های نجابت خانوادگی، نماد فردی است که آماده و مایل به انجام کار خود است. مژده دهنده در مسیحیت، نماد دعا (چون چلچله بیشتر اوقات گرسنه است).
تناسخ مسیح: در اساطیر مصر، “Isis” (lsis) پس از یافتن “Osiris” (Osiris) به شکل یک فواره ظاهر شد.
Chick-fil-A: در مسیحیت نماد شخصی است که برای تغذیه روح افغان می رود.
الگوهای هندسی در نقوش گلیم
در توضیح این نقوش باید گفت که دسته ای از نقوش قالی که حاصل چیدمان اشکال هندسی ساده و متقارن از مثلث تا هشت ضلعی است از جمله نقوش هندسی هستند.
گروه دیگری از تکرارهای متقارن یک تصویر خاص در نحوه چینش چپ و راست و از نظر رنگ آمیزی مثبت و منفی است. در این سبک نقاشی «پر و خالی» نقاشی دیگری با همان شکل و اندازه اما به رنگ روشن در فضای خالی بین دو تابلوی تیره در جهت مخالف آشکار می شود که به طور عینی و مستقیم از تقارن تاریکی یا تاریکی ناشی می شود. نقاشی مثبت
گلیم یکی از معروف ترین صنایع دستی ایران است. اگر قصد خرید صنایع دستی دارید گلیم و یا کیف های گلیمی انتخاب مناسبی هستند.
نماد Sarme Dan
از یک لوزی مرکزی و شش مثلث یا نیم لوزی تشکیل شده است که در سرمهدان باقی مانده است. سرمه دان بیشتر در فاصله بین تصاویر دیگر قرار می گیرد و گاهی در قاب هشت ضلعی می افتد که در طرح های وارونه به عنوان نقش مکرر استفاده می شود.
نوع دیگری از سارمه دان حاصل قرار دادن یک موتیف ساده سرمه دان در مرکز و احاطه آن با مثلث ها و لوزی های دیگر است. در نتیجه کلیه بزرگتری تشکیل می شود که کلیه کوچکی در شکم خود دارد. هر دو نوع سرمه دان نقوشی هستند که با ردیف های زیادی از قالی های قشقایی بدون بند و حاشیه تزئین شده اند.
این نقوش یکی از رایج ترین نقوش گلیمبافی آناتولی است و گمان می رود قشقایی آنها را با خود به فارس آورده است.
الگوی شطرنجی
این الگوی ترکیبی شامل قرار دادن 9 لوزی کوچک در داخل یک لوزی بزرگ است که دارای چهار لوزی کوچک به صورت متقابل و مشابه در امتداد زوایای پایین و بالا قرار گرفته است.
یک شخصیت شبه معقول
در این الگو، خطوط پهن اصلی همگی دارای زاویه قائمه هستند، گویی هر خط یک مستطیل مستقل است که به همان شکلی که آجرها و کاشی های مستطیلی در کنار هم قرار می گیرند به مستطیل های دیگر متصل می شود.
تأثیر سبک‌های معماری در توسعه این نقوش قالی‌ها به نقش‌های اصلی و مرکزی محدود نمی‌شود و طرح قاب آنها را که همیشه لوزی شکل است، معماری گل صابونی می‌نامند.
نقش های دوگانه
نقش های دوگانهتمام نقوشی که در این گروه قرار می گیرد، ریشه در نقشی دارد که در سنت بافندگان قشقایی به «ایتال» یا «دست سگ» معروف است و به شکل ساده و خام آن، چهار بازو است که از چهار بازو به هم متصل شده اند. الگوهایی که شبیه دست سگ نیستند. نیست، ترکیب شده است و این نقش در برخی از استان های قشقایی به «قوش» معروف است.
این نقوش که در فرش های ایرانی به ویژه قشقایی ها بسیار رایج است، توسط کارشناسان فرش غربی به اشتباه خرچنگ نامیده می شود. الگوی ETL به پنج شکل تقسیم می شود: ETL ساده، ETL در یک قاب دوتایی، ETL در یک قاب با وسط شش ضلعی، ETL با یک فلش دوتایی وسط، ETL توسعه یافته در یک قاب شش ضلعی.
اما نقشی شبیه ایتال به نام نقشمای خراسانی وجود دارد که از دو جفت نقوش سر مرغ شبیه به ایتال زاده شده است. در نهایت به دلیل اینکه این عکس های مرغ پشت به پشت و به صورت ضربدری قرار گرفته اند و گردن آنها به لوزی میانی متصل است، فضای خالی بین آنها باقی نمی ماند تا با تصویر منفی پر شود.
نقش تلفیقی
باید به اختصار به نقوش این گروه اشاره کرد که به پنج دسته چین، قزل، چیچی، آلماگل، شانه و چیچی تقسیم می شوند.
چین
نقوش لوزی پلکانی با نقوش چلیپایی در وسط و دو نقوش دو بازوی متقابل وجود دارد که قشقایی ها به آن چین می گویند و در میان برخی طوایف دیگر به شاخ قوچ معروف است. چین یکی از نقوشی است که بیشتر به صورت زنجیر و در ردیف های متصل به هم استفاده می شود و به همین دلیل لرها و قشقایی ها در طراحی مرز گبا از چین بسیار استفاده می کنند.
قیچی
قیچیقشقایی ها ستاره هشت پر نماد خورشید را قزل قچی می نامند و آن را داخل قاب هشت پر در طرح قالی قرار می دهند. قزل کیچی یا به صورت ساده و یک رنگ یا به گونه ای بافته می شود که چهار پر یک رنگ و چهار پر به رنگ دیگر باشد.
ناگفته نماند که فراوانی نقوش ستاره در قالی بافی ایرانی نه به دلیل زیبایی، سادگی و خلوص آن، بلکه به دلیل اهمیت باستانی آن و معنای نمادین ستاره در اساطیر ایران باستان است.
هدف روح
هدف روحاین نقوش یک صورت کاملاً هندسی و شیک از یک گل هشت گلبرگ باستانی است. در این نقوش، گلبرگ های چرخان و خطوط دایره ای گل فرش هشت گلبرگ به گلبرگ های مربعی تبدیل شده و هر جفت گلبرگ به یک اندازه عرض و تراز شده و به حالتی رسیده که اولین نقش دایره ای شکل گرفته است. به نقوش صلیبی چهار بازو نزدیک می شود.
شانه
این نقوش نمایشی از شانه های چوبی و فلزی دو طرفه است. قشقایی ها همیشه آن را با طرح قیچی به صورت نوارهای پهن افقی به هم می بافند.
قیچی
چهار تیغه باز مانند قیچی روی محور لوزی. این نقوش در مقایسه با سایر نقوش در بافته های قشقایی کمتر دیده می شود.
ورودی ها
نقوش حاشیه ای این نقوش به 3 دسته کاملا مجزا تقسیم می شوند.
این رایج ترین نقش مرزی است که به آن «لاله عباسی» می گویند که ظاهراً الهام گرفته از رمزهای اساطیری ایران باستان، به همان معنای ورودی به آسمان و درب عرش.
قدیمی ترین نمونه حاشیه سردر در قالی بافی از زمان صفویه ادامه داشته است و در کاشی کاری گنبد آرامگاه امیر تیمور گورکانی از اوایل قرن نهم هجری قمری مشهود است.
مرز ورودی ها نیز در گلیمبافی قفاز، آسیای صغیر و نواحی آذربایجان، کردستان، زنجان، ایلات بختیتری و افشار مشترک است.
نوع دوم حاشیه ورودی ها که از دو ردیف ورودی های ضربدری بسیار ظریف یافت می شود، تنها در یک قالیچه بسیار قدیمی دیده شده است، زیرا این روش ورودی های دوتایی و ضربدری در هیچ فرش دیگری در دنیا دیده نشده است.
لنگ
پس از نقوش ورودی، رایج ترین و پربارترین نقوش حاشیه ای فرش فارس، لنگج است که در قالی های بختیاری نیز رایج است. لنگج یکی از نقوش حاشیه مرکب است که در ایجاد آن از سه نقش مستقل مختلف استفاده شده است.
چپلاقا و علاقورد
چپلاقا و علاقوردیکی از نقوشی است که در گلیمبافی قشقایی برای حاشیه های فرعی و جداسازی دو نوار محرمات افقی از یکدیگر به کار رفته است. این دو نقوش همانند نقوش برای طرح پر و خالی یا مثبت و منفی و رنگ آمیزی تیره و روشن مانند نقوش توری ته فرش بافته می شوند. الاکورد یکی از نقوشی است که پس از اسلام وارد معماری ایران شد.
آخرین دیدگاه‌ها