در این مطلب می خواهیم با سوغات و صنایع دستی خوزستان بپردازیم. صنایع دستی پس از جنگ جهانی دوم با محتوای هنری و فرهنگی مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفت و ۱۰ ژوئن سال ۱۹۶۴ میلادی، نخستین کنگره جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعت گران بیش از ۴۰ کشور جهان در نیویورک برگزار و تاسیس شورای جهانی صنایع دستی به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب شد.
با تأسیس سازمان ملل متحد، محافظت از میراث های فرهنگی بشری بر عهده «یونسکو» گذاشته شد و از آن سال تاکنون صنایع دستی به صورت بخشی از حیات فرهنگی اقتصادی ملل مورد توجه قرار گرفت.
هم اکنون ۹۰ کشور تحت پوشش شورای جهانی صنایع دستی هستند و ایران در سال ۱۳۴۷ هجری شمسی مصادف با ۱۹۶۸ میلادی توسط سازمان صنایع دستی ایران به عضویت این شورا و به تبع آسیایی بودن به عضویت مجمع آسیا و اقیانوسیه شورا درآمد.
با توجه به پ‍ی‍ش‍ی‍ن‍ه تاریخی خوزستان، این سرزمین پ‍ی‍وس‍ت‍ه ب‍س‍ت‍ر م‍ن‍‍اس‍ب‍‍ی برای رش‍د و ش‍ک‍وف‍‍ای‍‍ی هنر و صنایع دستی در زم‍ی‍ن‍ه های مختلف به شمار آم‍ده و همچنین ت‍‍ع‍دد ق‍وم‍‍ی و فرهنگی مردم استان موجب شده تا صنایع دستی در خوزستان از ت‍ن‍و‌ع چ‍ش‍م‍گ‍ی‍ر‌ی برخوردار شود.
از جمله صنایع دستی استان خوزستان می توان به کپوبافی، حصیربافی، قالی محلی، گلیم بافی، نمدمالی، احرامی، گیوه بافی، نساجی سنتی، عبابافی، خراطی، محرق کاری، ورشوسازی، میناکاری بر روی طلا و نقره، قلم زنی و … نام برد.
کپوبافی یکی از شاخص ترین صنایع دستی خوزستان
نخل یا همان درخت خرما به همراه نی از پوشش های گیاهی و غالب استان خوزستان به شمار می روند و به همین دلیل از برگ های این درختان و گیاهان صنایع دستی مختلفی تولید می شود که ریشه آنها به هزاران سال قبل برمی گردد. کپوبافی یکی از صنایع دستی است که از برگ و ساقه گیاهان تولید می شود و شباهت زیادی به حصیر بافی دارد. تفاوت عمده کپوبافی و حصیربافی در این است که در کپوبافی برای جلوگیری از سادگی کار، از رشته های نخ های رنگی جهت تزیین استفاده می شود. معمولا برای تزیین کپوها گاهی از منگوله ها نیز استفاده می شود. از این صنایع دستی خوزستان می توان برای امورات کاربردی و تزیینی استفاده کرد.
قالی
قالی محلی نوعی قالی با کیفیت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان توسط زنان و دختران بختیاری بدون بکارگیری نقشه از پیش طراحی شده و فقط با تکیه بر ذ هن خلاق آنان تولید می شود. نقوش این قالیها بسیار متنوع و چشم نواز است و اکثر نقوش از طبیعت و محیط اطراف زند گی آنان مانند گل، کاسه، ماهی، پروانه، شانه و … تشکیل می گردد.شهرهای مسجد سلیمان، اند یمشک و ایذه از مراکز تولید این محصول می باشد.
نساجی سنتی
نساجی سنتی در استان خوزستان مخصوصاً در شهرهای دزفول و شوشتر دارای قدمت بالایی است تا جاییکه به جرات می توان گفت قزبافی در شهرستان شوشتر به گذشته های بسیار دور متعلق است. به طوریکه پوشش خانه کعبه از دیبایی شوشتر تهیه می‌شده است که به شکل دووردی و چهاروردی بافته می شود. جاجیم، زیلو، ملحفه، موج و انواع منسوجات از عمده محصولات این رشته به شمار می روند.
گلیم افشار خوزستان
افشارها یکی از قوم های با اصالت و قدیمی ایران هستند که به دلایل شرایط خاص زندگی خود، در نقاط مختلفی از ایران سکونت دارند و یکی از معروفترین شاخه های این قوم بزرگ در استان خوزستان است. افشارهای استان خوزستان صنایع دستی مختلفی دارند و یکی از بهترین آنها که شهرت جهانی دارند، گلیم افشار خوزستان است. این گلیم از لحاظ تکنیک بافت و طرح های آن شباهت زیادی به گلیم های لر دارد. طرح این گلیم ها معمولا با نمادهای لوزی شکل که مضمون آنها مرتبط با کشاورزی، آب و هوا و زندگی عشایری است، بافته می شود. همچنین گلیم های افشار خوزستان را می توان از لحاظ طرح به گلیم های دو کله (یا دو ترنج) و سه کله تقسیم بندی کرد. استفاده از پشم های مرغوب، رنگرزی تمام گیاهی پشم ها و بافت زیبای چاکدار و محکم اشاره نمود.
احرامی( سجاده):
در زمان قدیم، نوعی زیرانداز در ابعاد ۹۰ در ۷۰ سانتیمتر بعنوان سجاده نماز تولید می شد اما این زیر انداز در حال حاضر در ابعاد مختلفی بافته میشود بطوریکه گاهی اوقات بافت آن برای کناره تا طول سه متر هم سفارش داده می شود. سابقه ی بافت احرامی در خوزستان، بسیار طولانی است و نخ پنبه و پشم به عنوان مواد اولیه آن میباشد که بر روی دارهای سنتی دووردی بسته شده است. شهرستان هایی ازجمله شوشتر، دزفول و بهبهان به عنوان مراکز بافت احرامی محسوب میشود.
قلمزنی:
صبی ها بر روی فلزات، قلمزنی میکنند. در روش قلمزنی بر فلزات، پس از طراحی نقش موردنظر بر روی ظرف، درون ظرف را پر از محلول قیر مذاب آمیخته با خاکستر یا خاک اره می کنند و از طریق قلم و چکش، حالتی فرو رفته به نقوش میدهند و سپس با خمیر مینا تهیه شده از اکسید فلزات، قسمت های فرو رفته را آرایش میدهند و با قرار دادن ظرف موردنظر در کوره با ۳۵۰ درجه حرارت میدهند ، به این ترتیب برروی قسمت هایی از ظرف فلزی قلمزنی شده، لایه لعابی رنگین و شفافی بوجود می آید.
موج
موج نوعی پارچه دستبافت محسوب می شود که اندازه های متفاوتی دارد و در اکثر نقاط کشور به چادر شب و یا رختخواب پیچ معروف است. استان خوزستان مخصوصاً شهر بهبهان از جمله جاهایی هستند که بافت موجود در آنها رواج دارد که برای بافت آن از دستگاه‌های نساجی سنتی استفاده می شود. جالب است بدانید کردها نیز آن را با عنوان موج می‌شناسند اما لرها آن را ماشته نامیده اند.
خراطی
شهرستان دزفول که مرکز خوزستان می باشد از قدمت بالایی برخوردار است و تولیدات آن در بازار قدیم دزفول کاملاً رایج می باشد و شما می توانید محصولاتی همچون قلیان، مبلمان، جالباسی، گهواره، جاکفشی و… را به وفور در این بازارها ببینید و خریداری کنید.
گیوه بافی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی خوزستان
گیوه بافی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی استان خوزستان به شمار می رود که در شهرهای شوشتر، دزفول و بهبهان با رونق خوبی انجام می شود. گیوه ها پاپوش و کفش های سنتی هستند که از قرن ها قبل در نقاط مختلف ایران تولید می شدند اما ویژگی های بهتر گیوه خوزستان باعث شهرت آن شده است. در این استان از مواد اولیه کاملا طبیعی برای تولید گیوه استفاده می شود که از جمله آنها می توان به پارچه های نخی و پنبه ای، چرم طبیعی، نخ های طبیعی، موی بز و چسب کتیرا اشاره کرد. استفاده از متریال کاملا سنتی باعث شده که استفاده از گیوه خوزستان هیچگونه حساسیتی به همراه نداشته باشد.
حصیر بافی
حصیر بافی یکی از صنایع دستی پرکاربرد استان خوزستان به شمار می رود که شهرهای خرمشهر، آبادان، شادگان و دشت آزادگان از مهمترین مناطق تولید آن به شمار می روند. حصیرها در این استان با استفاده از برگ های نخل و نی و با دو تکنیک کلی درهم رفته یا همان مشبک و همچنین روش مارپیچ تولید می شوند. حصیر بافی در خوزستان به عنوان یک صنایع دستی ارزشمند برای موارد مختلفی استفاده می شود که از جمله آنها می توان به عنوان زیرانداز، پوشش سقف و همچنین پرده اشاره کرد. ابعاد حصیر خوزستان معمولا کوچک پارچه است اما معمولا در بین عشایر گاهی می توان نمونه های بزرگ پارچه آنها را نیز مشاهده کرد.
سبد بافی
از آنجایی که مهم ترین مرکز پرورش نخل در ایران متعلق به استان خوزستان می باشد بنابراین صنعتگران زیادی در آنجا وجود دارد که از برگ درختان خرما محصولاتی کاربردی خلق کنند. آنها اقدام به ساخت سبد حصیری می کنند که به زنبیل معروف هستند و معروف ترین آنها سبدی است که “سله” نام دارد و برای آبکشی کردن برنج به کار می رود.
تولیدات عشایری
خورجین، توبره، وریس بافی، حور، چوقا و… از انواع دستبافته های عشایری می باشد که بیش از 10 نوع محصول را شامل می‌شوند و توسط عشایر بختیاری در شمال خوزستان و در دامنه های جبال زاگرس به تولید می‌رسد و همه مراحل آن از پشم چینی گرفته تا مرحله بافت توسط خود عشایر صورت می پذیرد.
عبا بافی
از دیگر صنایع دستی خوزستان ، میتوان به عبابافی اشاره کرد که قدمتی پانصد ساله در این استان دارد. اعراب خوزستان لباس خاص و محلی خود را دارند و عبا به عنوان یکی از اجزای لباس آنها به شمار می رود به همین دلیل از گذشته عبا بافی در این استان عرب نشین رواج داشته است و در حال حاضر نیز بافت عبا به صورت سنتی در این منطقه تولید می شود و شهرستان بهبهان به عنوان مرکز عبا بافی این استان به شمار می رود. 
به عبارت دیگر عبای بهبهان از محبوبیت و شهره بسیار بالایی برخوردار است و دلیل اصلی این موضوع استفاده از مواد اولیه با کیفیت مثل پشم شتر و همچنین پشم گوسفند عربی می باشد. امروزه با وجود اینکه تولیدات عبا بافی خوزستان به میزان قابل توجهی تنزل یافته اما همواره از داخل و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس برای آنها سفارشاتی وجود دارد.
ابریشم بافی
جایگاه ابریشم بافی در دزفول می باشد. در تولید ابریشم از نخ ابریشم مصنوعی (ویسکوز) بکار میبرند و چون از ظرافت خاصی برخوردار است به مصرف شله (روسری عربی) می رسد. این پارچه ها به طول ٢٠ سانتی و عرض 4٠ سانتی متر می باشند.
بعد از بافت به قطعات 4 متری در آورده می شود و برای روسری مورد استفاده قرار می گیرند. بعضی ها نیز قطعه 4 متری را به دو بخش تقسیم کرده و از وسط، آن ها را کنار یکدیگر قرار داده و به شکل تور دوزی بهم می دوزند و شله ای به اندازه ی ٢ متر دراز و ٨٠ سانتی متر پهنا به وجودمی آید.
محرق کاری
به دلیل وجود مواد اولیه در استان خوزستان، محرق کاری کم کم در این استان پا گرفته است و در برخی از شهرستان ها و مراکز آموزشی صنایع دستی، به هنرجویان و دوستداران این هنر آموزش داده می شود. هنر محرق کاری بی شباهت به معرق چوب نیست با این فرق که تابلوهای محرق، ساده تر و زودتر از تابلوهای معرق درست می شود ماده ی اصلی این هنر، ساقه ی گندم و جو است. که ب روشی ساده بر روی سطح پارچه یا سطح صاف چسبیده می شود.
مینا کاری
از هنرهای ظریفی که بر روی طلا و نقره انجام می شود و توسط صابئین مندایی کار می شود. شاگردان این هنر در جهان نام آشنا هستند و هنر دستشان خاص و بی نظیر است. آنها با دقت و ظرافت خاصی طرح و نقش نخل و قایق روان بر روی کارون و کاروان های شتر را بر مینای ریخته شده بر قطعه های طلا
در آورده و سینه ریز، گردنبند، گوشواره، انگشتر و حمایل های زیبا خلق می کنند. این دست سازه های با ارزش علاوه اهمیت اقتصادی از ارزش هنری بیشتری نیز برخوردارند.
ورشو سازی
دزفول در ساختن ورشو دارای مقام دوم است. سماور، قلیان، گلاب پاش، تنگ و قدح، پارچ و لیوان، لگن، آفتابه، را می توان از رایج ترین تولیدات این رشته نام برد.
فلز کاری
تولید محصولات فلزی مانند:داس، قیچی، تیشه و قندشکن بیشتر در شهرهای اهواز، دزفول، بهبهان، مسجد سلیمان رواج دارد. برای این کار در ابتدا فلز را به اندازه ی دلخواه برش داده و در کوره می گذارند پس از گداخته شدن و منعطف شدن، به وسیله ی چکش زدن به شکل دلخواه در می آورند و در پایان به وسیله ی سوهان صیقل می دهند.
تولید محصولات پوستی
استان خوزستان به دلیل دارا بودن عشایر به تولید پوست مشغول می باشد. چرا که عشایر به کار دامداری فعالیت دارد، برای همین پوست در این منطفه فراوان است ولی تولید چرم و پوست بیشتر رایج نبوده است و فقط تعداد کمی از عشایر برای برطرف کردن نیازهای خودشان مانند:مشک و همیان به تولید پوست می پردازند گاهی هم برای ساختن دهل که از سازهای سنتی آنهاست استفاده می کنند.
تاریخچه
خوزستان یکی از مکان‌هایی است که تمدن بشری در جهان را به وجود آورده است. به عبارت دیگر یکی از تمدن‌های بشری ۶ هزار سال پیش در خوزستان پایه‌گذاری شد و حدود پنج هزار سال قبل شوش و مناطق اطراف آن را زیر نفوذ خود گرفت و خط در آنجا اختراع شد. الواح موجود در شوش چنین نشان می‌دهد که خوزستان یکی از مراکز مهم تمدن جهانی بوده و با کشورهای همسایه روابط تجاری و سیاسی محکم داشته است.
هر یک از شهرستان‌های این استان دارنده بناهای تاریخی و معماری شگفت‌انگیز هستند که خبر از تمدن و هنر مردمان این سرزمین در گذشته‌های دور میدهند. معبد زیگورات چغازنبیل معروفترین و مهمترین اثر تاریخی و معماری شهرستان شوش است که دارای قدمتی بیش از ۳۲۰۰ سال است. این بنای تاریخی در سال ۱۹۷۹ میلادی به‌عنوان اولین اثر ملی ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. همچنین خود شهر تاریخی شوش نیز در یونسکو به ثبت رسیده است.
آداب و رسوم مردم خوزستان
تناسب آب و هوائى با زندگى کوچ‌نشينى موجب شده که در اين استان، بخشى از جمعيت به دامدارى پرداخته و به ييلاق و قشلاق بپردازند. بخش شمالى و شمال شرقى خوزستان شامل مناطق شوش، مسجد سليمان، دزفول، شوشتر، ايذه تا محدوده باغ ملک و جانکى در شمال رامهرمز محل زندگى ييلاقى ايلات بختيارى و بخشى از ايلات لرستان و ايلام مى‌باشد .
بخشى از عشاير اين استان اعرابى هستند که در طول تاريخ و به‌مرور زمان از صحراى عربستان کوچيده و سال‌هاى دراز در خوزستان ماندگار شدند . زبان عشاير بومى عربى و عشاير مهاجر استان که فصل زمستان را در مناطق قشلاقى خوزستان مى‌گذرانند به زبان و گويش خاص (لري) سخن مى‌گويند . در بين شهرستان‌هاى استان خوزستان، شهرستان آبادان فاقد جمعيت عشاير قشلاقى است.
خوزستان به‌دليل دارا بودن ويژگى‌هاى آب و هوائي، از ديرباز تاکنون، مسکن ايل‌ها و طايفه‌هاى گوناگون بوده است. اقوام کوچ‌نشين اين منطقه به سه دسته عمده لر – ترک و عرب تقسيم مى‌شوند . رعايت آداب و رسوم و شيوه‌هاى قومي، از مسائلى است که شيخ يا رهبر در نظام عشايرى عرب بر آن تأکيد داشت.
مجالس سوگوارى با حضور و اعلام وى خاتمه مى‌يافت و در بقيه ٔ مراسم و سنن قومى نيز حضورى فعال داشت .
در بين ايلات ايران، ايلى به‌نام لرکى وجود داشته که گذشت زمان آن‌را به پراکندگى کشانده است. لرکى به دو زبان ترکى و فارسى شکسته سخن مى‌گويند . عروسى در ايل لرکى‌ها با شرط رضايت والدين امکان‌پذير است.
از روش‌هاى ازدواج در اين ايل همبهرى است. وقتى پدر دختر پسرى ندارد، به پسر خواستگار پيشنهاد مى‌کند همبهر شود؛ يعنى داماد سرخانه شود. اما کمتر پسرى حاضر به قبول ان مى‌شود . در بين لرکى‌ها زن ارزش زيادى دارد. پس از ديد و بازديد خانواده پسر، مشاوره مى‌پردازند و دفعات بعد به‌عنوان بازديد با سوغاتى به منزل والدين دختر مى‌روند و گاهى چند روز آنجا مى‌مانند.
سپس مراسم خواستگارى پيش مى‌آيد. در روز معينى پدر داماد به‌همراه عده‌اى از ريش‌سفيدان محل با لباس‌هاى رسمى سوار بر اسب با هدايائى نظير کله‌قند، چاي، توتون، گوسفند به خانه عروس مى‌روند. خانواد ۀ عروس نيز به استقبال آنها رفته و مسافتى را پياده طى مى‌کنند. سپس غذا تدارک ديده مى‌شود. در صورت توافق خانواده ٔ عروس در پايان مجلس، قرار کاغذگيرانى (نامزدي) مى‌گذراد .
در مجلس نامزدى ريش سفيدان، معتمدين محل و ميرزا (نويسنده) در خانه پدر عروس حاضر مى‌شوند. جلسه مردان و زنان جداگانه است. در مجلس زنان شادى و بزن و بکوب برپا مى‌شود و دست و پاى عروس را حنا مى‌بندند. مردان هم مجلس گرمى دارند؛ يکى آواز مى‌خواند و يکى نى مى‌زند، بعد بزرگتر محل به ميرزا مى‌گويد که شروع کنيم و وسايل نوشتن حاضر مى‌شود و مهريه و شيربها و جهيزيه تعيين و ثبت مى‌شود.
حاضران کاغذ نامزدى را امضاء مى‌کنند و کف مى‌زنند که به آن ‘ کف مارکي’ (کف مبارکي) مى‌گويند. از آن به‌‌بعد دختر نامزد پسر مى‌شود . پس از اين جلسه در صورت مناسب بودن فصل و آمادگى طرفين عروسى روبه‌راه مى‌شود. وگرنه چند ماهى صبر مى‌کنند که به آن بردبانه مى‌گويند . ۱۵ روز مانده به عروسى کم‌کم تدارک عروسى را مى‌بينند و گاهى نيز اين‌کار را ازچند ماه پيشتر آغاز مى‌کنند.
تا روز عروسى اين کارها انجام گيرد: سفيد کردن برنج، آرد کردن گندم، تهيه نان، خريد قند و چاى و توتون و تنباکو، تهيه هيزم، تهيه وسايل پخت و پز، تهيه ترکه جهت بازى مردان، دعوت تشمال (نوزانده ) ، دعوت قوم و خيش که هر يک مراسم مخصوص به‌خود دارد. خداحافظى عروس از خانه پدر و آوردن عروس به خانه داماد نيز مراسم خاص خود را دارد . بردن جهيز عروس را ‘پشا’ مىنامند که شامل قالي، گليم، جاجيم، بالش، خورجين مى‌باشد. يکى دو هفته پس از عروسى خانواده ٔ عروس، داماد عروس را به شام دعوت مى‌کنند. اين دعوت را ‘پاگشوني’ مىنامند.
بهبهان در گذشته اگر داماد موفق به زفاف ميشد برايش نان تنوري، حلوا و كباب ميفرستاند و نيز اگر موفق نميشد برايش پشمك ميفرستادند.
فرهنگ بومی و مراسم های استان خوزستان
جشن ها
مردم خوزستان تمام عیدهای ملی و مذهبی را جشن می‌گیرند. اهالی شوشتر، دزفول علاوه بر عیدها، جمعه آخر ذیحجه را هم جشن می‌گیرند. لباس نو می‌پوشند و به تفریح‌گاه‌ها می‌روند، زیرا پس از آن ماه های محرم و صفر را عزادارند. در گذشته به رقص و پایکوبی می‌پرداختند و شب تا صبح در فضای باز و محوطه‌های باز به سر می‌بردند و بر این باور بودند که آن شب ستاره زهره به ستاره مشتری می‌رسد و کسی که به هم رسیدن این ستاره‌ها را ببیند، هر نیتی بکند برآورده میشود.
مردم استان خوزستان عید نوروز را مفصل برگزار میکنند. از چند روز پیش، کلوچه مخصوصی از آرد، روغن، زیره و رازیانه درست میکنند. مراسم آتش افروزی چهارشنبه سوری، مراسم چیدن سفره هفت سین، پوشیدن لباس های نو و رفتن به دید و بازدید نوروزی به شیوه دیگر مناطق ایران در استان خوزستان نیز رایج است. در استان خوزستان روز سیزده را در دو روز جشن می‌گیرند. روز سیزده با احتساب روز عید نوروز و روز سیزده بدون احتساب روز نوروز، اولی را سیزده عید و دومی را سیزده بعد از عید گویند. در ایام نوروز همه به باغ‌ها و تفریح‌گاه‌ها می‌روند. در خانه‌ها یا باغ‌ها بر شاخه درختان تاب می‌بندند و تاب سواری میکنند.
موسیقی
خوزستان سرزمین چهار فصل، م‍ی‍ن‍ی‍‍ات‍ور ت‍ن‍و‌ع ق‍وم‍‍ی در کشور است که محل ت‍لاق‍‍ی ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ه‍‍ا‌ی مختلفی است که در ع‍ی‍ن ت‍‍اث‍ی‍ر پ‍ذی‍ر‌ی م‍ت‍ق‍‍اب‍ل، ه‍ری‍ک نمود خاص خود را ح‍ف‍ظ کرده اند. موسیقی نیز یکی از ش‍‍اخ‍ص‍‍ه‍‍ا‌ی م‍‍ع‍رف این ق‍وم‍ی‍ت‍‍هاس‍ت که در هر منطقه و ق‍وم‍ی‍ت از استان، صورت وی‍ژه ای دارد. در مناطق عرب نشین و در میان قوم عرب، موسیقی بیشتر م‍ت‍‍أث‍ر از م‍ق‍‍ام‍‍ه‍‍ا‌ی عربی و شباهت خاصی به موسیقی م‍ق‍‍ام‍‍ی ج‍ن‍وب ع‍ر‌اق دارد. درم‍ی‍‍ان قوم بختیاری موسیقی جایگاه خاصی دارد و در آی‍ی‍ن های ش‍‍اد‌ی و م‍‍ات‍م، ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان سازهای محلی ح‍ض‍ور‌ی م‍ش‍‍ه‍ود دارند.
موسیقی بختیاری مانند دیگر موسیقی های محلی از سادگی خاصی برخوردار است اما وج‍ه ت‍ش‍‍اب‍ه و ت‍ف‍‍اوت‍‍ه‍‍ا‌ی زیادی با دیگر موسیقی های محلی دارد. م‍‍ه‍م‍ت‍ر اینکه ساختار موسیقی بختیاری با موسیقی سنتی نیز تفاوت چ‍ش‍م‍گ‍ی‍ر دارد. وج‍ه ت‍ش‍‍اب‍ه آن با دیگر موسیقی های محلی در سادگی ن‍‍غ‍م‍‍ات و استفاده از دس‍ت‍گ‍‍ا‌ه‍‍ه‍‍ا و م‍‍ای‍ه های ایرانی است و تفاوت آن از ن‍ظر نوع گ‍وی‍ش و شیوه ق‍ر‌ائ‍ت آو‌از‌هاس‍ت . خ‍و‌ان‍ن‍ده نیز در ساختار موسیقی بختیاری ح‍‍ائ‍ز اهمیت است به طور‌ی که بعد از م‍ق‍دم‍ه موسیقی توسط ن‍و‌ازن‍ده، این ص‍د‌ا‌ی خوش آواز است که ساختار موسیقی را نشان داده و ت‍ک‍م‍ی‍ل می ک‍ن‍د.
گ‍روه خ‍و‌ان‍‍ی نیز در موسیقی بختیاری قابل توجه است زیرا بسیاری از قطعات شاد”دواللی” توسط خ‍و‌ان‍ن‍ده گ‍روه ک‍ر اج‍ر‌ا می شود و معمولاً خ‍و‌ان‍ن‍دگ‍‍ان گ‍رو‌ه‍‍ی قطعه ش‍‍ع‍ر کوچ‍ک‍‍ی را م‍‍اب‍ی‍ن هر ب‍ی‍ت یا م‍ص‍ر‌ع ت‍ک‍ر‌ار می کنند. به ه‍رح‍‍ال باید اشاره کرد که گ‍وش‍ه هایی نیز در موسیقی بختیاری ه‍م‍‍ان‍ن‍د گ‍وش‍ه اول و دوم خ‍س‍رو ش‍ی‍ری‍ن وجود دارند که کاملاً با م‍ق‍‍ام‍‍ه‍‍ا‌ی موسیقی سنتی م‍‍ان متفاوت است. انواع موسیقی بختیاری شامل آ‌ه‍ن‍گ‍‍ه‍‍ا و آو‌از‌ه‍‍ا‌ی شاد دواللی ، موسیقی چ‍پ یا ع‍ز‌ا، موسیقی ح‍م‍‍اس‍‍ی، موسیقی ت‍‍غ‍زل‍‍ی ع‍‍اش‍ق‍‍ان‍ه، موسیقی گوناگون(شامل موسیقی بارش بار‌ان، ب‍رزگ‍ر‌ی، خ‍رم‍ن ک‍وب‍‍ی، لالای‍‍ی، ک‍وچ است. دهل(یک س‍‍از ک‍وب‍ش‍‍ی اس‍ت‍و‌ان‍ه ای شکل که با چوب خ‍ی‍زر‌ان ن‍و‌اخ‍ت‍ه می شود)، ک‍رن‍‍ا، س‍رن‍‍ا و نی ش‍ی‍ت، نی هفت ب‍ن‍د و ک‍م‍‍ان‍چ‍ه از سازهای محلی مورد استفاده در موسیقی بختیاری است.
در زم‍ی‍ن‍ه موسیقی شوشتری و دزف‍ول‍‍ی(شمال استان) نیز باید گفت که موسیقی این منطقه نیز مانند موسیقی های محلی ایران ب‍رپ‍‍ای‍ه موسیقی آو‌از‌ی شکل گرفته است و نمود ع‍ی‍ن‍‍ی آن را می توان در مراسم ت‍‍ع‍زی‍ه، ع‍روس‍‍ی و کار دید. شهرهای دزفول و شوشتر به خاطر بافت فرهنگی خود که بیشتر رن‍گ و ب‍و‌ی مذهبی در آن مشاهده می شود ن‍م‍‍ی ت‍و‌ان‍س‍ت‍ه موسیقی سازی را به سادگی پ‍ذی‍ر‌ا باشد به همین دلیل اس‍‍اس ساختار م‍وس‍ی‍ق‍ی‍‍ای‍‍ی این دو شهر را باید در موسیقی آو‌از‌ی ج‍س‍ت‍ج‍و کرد. در موسیقی این دو منطقه بیش از ۵۰ گ‍وش‍ه آو‌از‌ی بوده است که اکنون کمتر کسی تمام این گ‍وش‍ه ها را به خاطر دارد.
ساختار م‍وس‍ی‍قایی این گ‍وش‍ه ها م‍ب‍ت‍ن‍‍ی بر موسیقی ک‍ن‍ون‍‍ی ایران است. با ان‍دک‍‍ی تغییر در اد‌ا‌ی تزیین ها و ت‍ح‍ری‍ر‌ها به گ‍ون‍ه ای که خ‍و‌ان‍ن‍دگ‍‍ان دزفول و شوشتر ل‍‍ه‍ج‍ه خاصی درخ‍و‌ان‍دن آو‌از‌ه‍‍ا‌ی این منطقه دارند. اشعار آو‌از‌ه‍‍ا‌ی این منطقه ا‌غ‍ل‍ب م‍ض‍‍ام‍ی‍ن‍‍ی زم‍ی‍ن‍‍ی دارند ولی این اشعار ساده دارای چ‍ن‍‍ان ح‍س‍‍ی است که ناخ‍ود‌آگاه ان‍سان را به س‍و‌ی بزرگی م‍‍ع‍ب‍ود و ع‍ظم‍ت ع‍ش‍ق ر‌ه‍ن‍م‍ون می س‍‍ازد. در دور‌ان ق‍‍اج‍‍ار با باز شدن پای برخی ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان دزف‍ول‍‍ی و شوشتری به ت‍‍ه‍ر‌ان و ف‍ر‌اگ‍ی‍ر‌ی ردی‍ف موسیقی ایران س‍‍از و موسیقی سازی وارد این دو شهر شد.
با ورود موسیقی سازی ب‍وی‍ژه ت‍‍ار، نقش موسیقی و استفاده از س‍‍از ت‍‍ار رن‍گ و رونق خاصی به موسیقی آو‌از‌ی این منطقه داد و رف‍ت و آم‍د ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان بزرگی از این شهر به م‍ح‍‍اف‍ل موسیقی ت‍‍ه‍ر‌ان باعث به وجود آم‍دن یک رپ‍رت‍و‌ار موسیقی سازی برای این منطقه شد که شامل قطعات چ‍‍ه‍‍ارم‍ض‍ر‌اب، رن‍گ، پیش درآمد و ت‍ص‍ن‍ی‍ف می باشند. سازهای رایج موسیقی این منطقه در و‌ه‍ل‍ه اول ت‍‍ار و سپس س‍رن‍‍ا، دهل، نی ج‍ف‍ت‍ه و د‌ای‍ره است و با توجه به ه‍م‍س‍‍ای‍گ‍‍ی این منطقه با ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ه‍‍ا‌ی م‍ج‍‍اور، بعضی از گ‍وش‍ه ها و قطعات در بین دو فرهنگ م‍ج‍‍اور مانند شوشتری دزف‍ول‍‍ی و بختیاری اش‍ت‍ر‌اک دارند.
غذاها و خوراکی های خوزستان
گرچه امروزه انواع غذاهای ایرانی در استان خوزستان تهیه می شود ولی غذاهای محلی که از مواد در دسترس و با توجه به شرایط آب و هوایی درست می شوند هنوز جایگاه خاصی دارند. برخی از عادات خوراکی مردم استان خوزستان جالب توجه اند. آن ها خوراک های تابستانی و زمستانی دارند. در تابستان از مهمانان خود با شربت آلبالو، سکنجبین و شربت زعفران پذیرایی می کنند و در زمستان، خرما و ارده به عنوان وسیله پذیرایی استفاده می شود.
از لبنیات به مقدار زیاد استفاده می کنند و رنگینک از خوراک های بسیار مقوی و خوش مزه است که در هنگام صرف ناهار و شام مصرف می شود. در این استان در کنار غذاهای محلی و مخصوص استان برای مهمانان تهیه می شود ولی برخی غذاهای محلی در این استان وجود دارند که برای گردشگران جالب است. از جمله مهم ترین غذاهای محلی مردم استان خوزستان ماهی است. قلیه ماهی غذایی خوش مزه و به یاد ماندنی است که در این استان با ماهی و تمبر هندی تهیه می شود. آبگوشت متداول ترین غذای مردم شهر و روستا است.آش دوغ، آش ارده، قلقل، قلیه ماهی، کباب ماهی، ماهی شکم پر، میگو، برزنگک، دال عدسی، درشته( گمنه)، مچبوس، حمیص، خرما گرم، سیر بقله( سیر باقلا)، اوپیازی شادگان، میانگران ایذه، بامدژ اهواز، هورالعظم.
نوع بشر بدون سه عامل آب، هوا و غذا قادر به ادامه حیات نیست. با توجه به اهمیت خوراک در ادامه زندگی، انسانها در هر منطقه نوع خوراک و پخت پز خود را داشته اند. همین تفاوت جذابیتهای خاصی در هر منطقه ایجاد کرده است. بسیاری از گردشگران تنها به خاطر تجربه خوراک متفاوت از منطقه زندگی خود به مناطق دیگر جهان سفر می کنند. در بخش مربوط به غذاهای سنتی بختیاریها و لرهای استان خوزستان با انواع خوراک های سنتی ایشان آشنا خواهید شد.
کلیچه اهوازی‌ها
یکی دیگر از سوغات خوشمزه اهواز، کلوچه‌ای به نام کلیچه. کلیچه امروزه کمتر در قنادی‌ها و شیرینی فروشی‌ها و خشکبارفروشی‌ها اهواز طبخ و عرضه میشود اما همچنان رد پای کلیچه در کلوچه فروشی‌های شهر اهواز یافت میشود.
کلیچه، کلوچه مقوی است. چراکه از خرما در تولید و طبخ آن استفاده شده و ترکیبی از ماست و زیره در تهیه آن به کار میبرند. گفتنی است که علاوه بر شهر اهواز که مرکز استان است و قطعاً مراکز کلیچه فروشی خوبی دارد، شوشتر و دزفول نیز از دیگر مقصدهای کلیچه‌خوری و تولید این سوغات خوشمزه خوزستان است. به‌هرحال کلیچه اهواز کمی خشک‌تر از کلوچه لذیذ فومنی‌ها و لاهیجانی‌ها است.
حلوا شکری اهواز
این فقط اردکان یزد و کاشان و نراق و محلات نیست که حلواشکری‌های معروف دارد. اهواز نیز یکی از پاتوق‌های تولید حلوا شکری است. خوراکی آشنا و لذیذ و بسیار مقوی برای همه گروه‌های سنی بوده که معمولاً باز عرضه میشود و در زمان خریدش باید دقت به خرج داد چراکه باید در محیط سربسته و به دور از گرما و نور مستقیم خورشید نگهداری شده باشد.
حلوا شکری به عنوان میان وعده و صبحانه، گزینه خوبی برای مصرف به خصوص برای کودکان و نوجوانان و کهن‌سالان است. حلواشکری‌های معروف شوشتر در اهواز نیز عرضه میشود. حلوا شکری اهواز را با نام حلوای سیلونی نیز می‌شناسند. دقت کنید که بعضاً در اهواز، در حلوا شکری، به جای شکر سفید از شیره خرما که سیلو نامیده میشود، استفاده میکنند.
کلوچه شوشتری اهواز
در اهواز، سوغات سایر شهرستان‌های استان خوزستان نیز بعضاً تولید و طبخ و عرضه میشود. کلوچه شوشتری از دیگر سوغات خوشمزه در اهواز است که آن را میتوان از برخی از قنادی‌ها و شیرینی فروشی‌های سطح شهر تهیه کرد. کلوچه شوشتری، از موادی چون آرد و شیر و شکر و روغن و زیره تهیه میشود. این کلوچه بافتی نرم داشته و مزه مطبوعی دارد. کلوچه شوشتری، شبیه باقلوای یزد و قزوین بوده و در سینی پهن عرضه می‌گردد. لذا پس از پخت، برش‌های لوزی شکل یا مستطیل شکل دارد. کلوچه شوشتری را در اندازه و ابعاد گوناگون به صورت باز و بسته میتوان تهیه و خریداری کرد.
لوز کنجدی دزفول
از دیگر سوغات خوشمزه اهواز که نباید از دست بدهید، لوز کنجدی است. لوز از سوغات خوشمزه‌ای است که در برخی استان‌های کشور به خصوص دیار قنات و قنوت و قناعت (استان یزد)، تولید و عرضه میشود و رنگارنگ است و طعم‌های گوناگون دارد. لوز کنجدی اهوازی‌ها که در دزفول تولید میشود، از جمله سوغات خوشمزه قابل تهیه در استان است.
شیرینی کنجدی دزفول که در اهواز نیز طبخ و عرضه میشود، معروف است. ترکیبی از کنجد و کره و شکر و گردو بوده و با حلوا کنجدی نیز شناخته میشود.
حلوا شکری اهواز
این فقط اردکان یزد و کاشان و نراق و محلات نیست که حلواشکری‌های معروف دارد. اهواز نیز یکی از پاتوق‌های تولید حلوا شکری است. خوراکی آشنا و لذیذ و بسیار مقوی برای همه گروه‌های سنی بوده که معمولاً باز عرضه میشود و در زمان خریدش باید دقت به خرج داد چراکه باید در محیط سربسته و به دور از گرما و نور مستقیم خورشید نگهداری شده باشد.
حلوا شکری به عنوان میان وعده و صبحانه، گزینه خوبی برای مصرف به خصوص برای کودکان و نوجوانان و کهن‌سالان است. حلواشکری‌های معروف شوشتر در اهواز نیز عرضه میشود. حلوا شکری اهواز را با نام حلوای سیلونی نیز می‌شناسند. دقت کنید که بعضاً در اهواز، در حلوا شکری، به جای شکر سفید از شیره خرما که سیلو نامیده میشود، استفاده میکنند.
کلوچه شوشتری اهواز
در اهواز، سوغات سایر شهرستان‌های استان خوزستان نیز بعضاً تولید و طبخ و عرضه میشود. کلوچه شوشتری از دیگر سوغات خوشمزه در اهواز است که آن را میتوان از برخی از قنادی‌ها و شیرینی فروشی‌های سطح شهر تهیه کرد. کلوچه شوشتری، از موادی چون آرد و شیر و شکر و روغن و زیره تهیه میشود. این کلوچه بافتی نرم داشته و مزه مطبوعی دارد. کلوچه شوشتری، شبیه باقلوای یزد و قزوین بوده و در سینی پهن عرضه می‌گردد. لذا پس از پخت، برش‌های لوزی شکل یا مستطیل شکل دارد. کلوچه شوشتری را در اندازه و ابعاد گوناگون به صورت باز و بسته میتوان تهیه و خریداری کرد.
لوز کنجدی دزفول
از دیگر سوغات خوشمزه اهواز که نباید از دست بدهید، لوز کنجدی است. لوز از سوغات خوشمزه‌ای است که در برخی استان‌های کشور به خصوص دیار قنات و قنوت و قناعت (استان یزد)، تولید و عرضه میشود و رنگارنگ است و طعم‌های گوناگون دارد. لوز کنجدی اهوازی‌ها که در دزفول تولید میشود، از جمله سوغات خوشمزه قابل تهیه در استان است.
شیرینی کنجدی دزفول که در اهواز نیز طبخ و عرضه میشود، معروف است. ترکیبی از کنجد و کره و شکر و گردو بوده و با حلوا کنجدی نیز شناخته میشود.
ادویه‌های اهواز
سوغاتی که در بالا معرفی کردیم، مواد اولیه تولید غذا نبود. اما ادویه، مواد اولیه است و باید به همراه غذا مصرف کرد. خوزستان به خصوص اهواز، جایی عالی برای خرید انواع و اقسام ادویه است که در تولید غذاهای لذیذ و وسوسه‌انگیز جنوبی‌ها، مصرف میشود. در هر بازار اهواز که قدم بزنید، مثل بازار مشهد، با کلکسیونی از ادویه‌های رنگارنگ فوق‌العاده مقوی آشنا می‌شوید که معمولاً فروشنده، خواص مربوطه و نام و محل تولید و عرضه آن را به شما توضیح می‌دهد.
ادویه شناسی، یک هنر است که کدبانوهای اهوازی و ایرانی، این مهارت را در اختیار دارند. هر غذایی، ادویه مخصوص خود را دارد. غذاهای تابستانی و زمستانی، ادویه‌های متفاوتی دارند که اتفاقاً ادویه‌های اهوازی، چهار فصل است و پاسخ‌گوی همه نوع سلیقه مشکل‌پسندها در آشپزی. ادویه‌های مرغوب اهواز معمولاً از آبادان می‌آید و در بازار، جای بهتری برای خرید مقرون‌به‌صرفه عمده است. صنایع دستی خوزستان
آخرین دیدگاه‌ها