آموزش منجوق دوزی

منجوق دوزی چیست؟

منجوق دوزی یا منجوق بافی از هنرهای دستی و تزئینی است. منجوق به خرمهره های کوچک تزئینی و رنگارنگ گفته می شود. منجوق را به ضم میم و فتح میم، هردو، تلفظ می کنند. منجوق دوزی از جمله رودوزی های سنتی ایرانی است که از سال های گذشته تا به امروز برای تزئین انواع لباس ها، چادرها و غیره مورد استفاده قرار می گرفته است. منجوق دوزی روی پارچه از هنر های سنتی و یکی از ساده ترین روش ها برای تزیین انواع لباس های مجلسی، مانتو و تابلو های هنری است که به روش های متنوعی صورت می گیرد.

دوخت مهره ها روی پارچه نهایت زیبایی در پارچه را دارد. مهره های درخشان، درخشش و ابعادی را به پارچه می آورد که بی نظیر است. گلدوزی در اصل به معنای دوختن مهره ها روی پارچه با الگوهای زیبا است. این گلدوزی با مهره هایی در اندازه ها و شکل های مختلف انجام می شود.

تاریخچه منجوق دوزی

منجوق دوزی پیشینه ای بسیار کهن دارد. آثار تاریخی به جای مانده حاکی از این امر است که این رودوزی در زمان هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان بسیار رواج داشته است. ایشان با منجوق هایی از جواهر به تزئین البسه و چادرها و …می پرداختند. در زمان مغولان نیز این این هنر بسیار رایج بوده است. کلاویخو [1] در سفرنامه خود در این باره چنین نوشته است : « دیوار های شاه نشینی که محل نشستن اعلی حضرت بود همه با پرده های سرخ پوشیده شده بود و بر این پرده ها منجوق هایی از زر و یاقوت و نیز مروارید و سنگ های گرانبهای دیگر دوخته بودند. » این هنر در سده 13 ه. ق (دوران قاجار) بسیار مورد توجه بود ؛ مجموعه ای عظیم از منجوق دوزی های این دوره در موزه هنرهای تزئینی ایران موجود می باشد که خود گواه این امر است.

انواع دوخت

روش خطی : بر روی خط ممتد یک ردیف منجوق دوخته می شود.

روش توپُر : در یک سطح وسیع ردیف های منجوق در کنار هم دوخته می شوند.

برگ دوزی : جهت دوخت برگ ها به صورت جناغی می باشد.

بست دوزی : برای دوخت تابلو از این رودوزی استفاده می شود و از روش هایی است که در روش خطی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش از دو سوزن و نخ یکی برای به نخ کشیدن منجوق ها و دیگری برای بست زدن بر روی نخی که منجوق از میان آن گذشته استفاده می شود. این روش از استحکام بالایی برخوردار نیست.

دوباره دوزی : در این شیوه منجوق ها دوبار به پارچه دوخته می شوند. ابتدا چهار منجوق را به سوزن گرفته ،  در پارچه فرو می برند و از پشت پارچه ، سوزن را از وسط آن ها بیرون آورده و برای بار دوم از دو دانه آخر رد می کنند. امروزه از این دوخت بسیار استفاده می شود.

ابزار و وسایل مورد نیاز آموزش منجوق دوزی:

منجوق سایز ۴ میلیمتر

نخ

سوزن

و کمی علاقه

مراحل آموزش:

مرحله ی اول:

ابتدا یک یکه نخ بر می داریم و وارد سوزن می کنیم. بعد، سوزن رو از یک عدد منجوق رد میکنیم. و دوباره سوزن رو وارد منجوق میکنیم و از اون رد میکنیم.

مرحله ی دوم:

در این مرحله سوزن رو از دو منجوق دیگر رد میکنیم .

مرحله ی سوم

و همینطور باید از منجوق دوم هم نخ رو رد کنیم. به این صورت:

مرحله سوم:

حالا برای اینکه کار رو ادامه بدیم یه منجوق دیگه باید اضافه کنیم و وقتی منجوق رو از سوزن رد کردیم باید سوزن رو باید وارد منجوق کناری بکنیم که منجوق ها در کتار هم قرار بگیرند.

و دوباره سوزن رو از منجوقی که آخرین بار وارد کردیم رد میکنیم:

اگر چند بار مرحله ی سوم رو تکرار کنید به این شکل می رسید:

حالا شما منجوق بافی با سوزن رو یاد گرفتید. برای یادگیری بهتر، برای شما ویدئو آموزشیش رو هم میذارم

منبع: هنری

آموزش بافت رومیزی ملیله منجوق بافی

نخ و سوزن را آماده می کنیم، ۱۱ عدد منجوق را از سوزن رد می کنیم.

سوزن را از اولین منجوق که در نخ کرده بودیم دوباره رد کرده تا دایره ای درست شود.

بعد از درست کردن دایره ، ۱ ملیله، ۳ منجوق و دوباره ۱ ملیله از سوزن رد می کنیم.

سوزن را از منجوق اول رد می کنیم.

سوزن را بعد از رد کردن از منجوق ، برگردانده و دوباره از پایین ملیله سوزن را به سمت بالا هدایت کنید.

حالا ۳ منجوق و ۱ ملیله در سوزن بیندازید.

دوباره از دایره پایین از منجوق بعدی سوزن را رد می کنیم.

دوباره سوزن را از ملیله رد کرده به سمت بالا هدایت کنید.

بافت را تا آخر انجام دهید.

برای آخرین رج ۳ منجوق را وارد سوزن کرده و از اولین منجوق های بافته شده، از ۲ منجوق ردیف کنید.مانند تصویر.

برای محکم کردن یک بار دیگر سوزن را از آخرین منجوق ردیف می کنیم تا بست محکمی بخورد.

۵ منجوق وارد سوزن کنید و از منجوق وسطی ردیف قبل رد کنید.

بافت را تا انتها انجام دهید.در مرحله آخر سوزن را از از منجوق وسطی ردیف قبل ،و ۳ منجوق ردیف جدید رد کنید.

مانند تصویر.

حالا ۱ ملیله،۱ منجوق و دوباره ۱ ملیله وارد سوزن کنید.

از منجوق وسطی ردیف قبل رد کنید.

تا آخر ادامه دهید.

سوزن را منجوق وسطی ردیف قبل،و ملیله و منجوق ردیف کنید.

حالا ۱ ملیله ، ۳ منجوق و ۱ ملیله وارد سوزن کنید.

سوزن را از منجوق ردیف قبل رد کنید.

بافت را تا آخر ادامه دهید.

موتیف های بافته شده را به هم وصل کنید و یک رو میزی زیبا بسازید.

آموزش ساخت سنجاق سینه منجوق دوزی

وسایل مورد نیاز برای ساخت سنجاق سینه منجوق دوزی

دور نقشه رو مطابق اندازه ی مدالتون مشخص کنید.

پارچه ی سوزنی مخصوص شماره دوزی رو لایی بچسبونید ومحدوده ی طرح و مدالتون رو با توجه به نقشه بر روی پارچه مشخص کنید.

با توجه به نقشه و محدوده ی دور کار از بالای نقشه شروع به دوخت منجوقها کنید.

دقت کنید روی تصویر جای فرو رفتن سوزن توی پارچه مشخص شده.

خرید صنایع دستی

تا پایان نقشه منجوقها رو بدوزید.

یک تکه مقوا برای پشت کار می بریم.

یک تکه الیاف فشرده و نازک هم به اندازه ی مقوا برش میدیم.

دقت کنید؛ مطابق تصویر، با نخ و سوزن مقوا و الیاف رو پشت کارمون فیکس میکنیم.

دور کار رو با یک تکه قیطان شیار دار؛دور گیری و تمیز دوزی میکنید.

نحوه ی دوخت قیطان

برای پوشش و تقویت بیشتر بدنه ی مدال یک تکه مقوای دیگه پشت کار بچسبونید.

که البته باید حدود ۲ میلی متر کوچکتر از دور کار باشد که دیده نشود.

روی یک تکه چرم جای سوزن سنجاق سینه رو مشخص میکنید و برش میزنید.

پایه ی سنجاق سینه رو روی یک تکه پوست بدوزید.و پوست رو با چسب روی مقوا بچسبونید.

سنجاق سینه رو از شکافی که روی چرم ایجاد کرده بودید عبور بدید.

لبه ی اضافه ی چرم رو برش بزنید.

بر روی لبه ی چرم دوخت تزیینی(دندان موشی) با منجوق بزنید.دوختتون روی شار قیطان باشه.

طریقه ی دوخت در تصاویر مشخصه.

برای تزیین بیشتر یک دوخت تزیینی دیگه با گل سه منجوقی روی منجوقهای قبل بزنید.

ابن هم سنجاق سینه منجوق دوزی شده زیبای ما

آموزش منجوق دوزی روی پارچه به صورت مرحله به مرحله

وسایل لازم:

نخ نازک همرنگ پارچه
سوزن منجوق دوزی
کارگاه
منجوق و ملیله

روش کار:

پیاده کردن طرح روی پارچه: هنر منجوق دوزی برای تزیین پارچه‌های طرح‌دار و ساده به کار می‌رود. در صورت استفاده از پارچه‌های طرحداری مانند گیپور نیازی به کشیدن طرح بر روی پارچه نیست و منجوق دوزی بر روی طرح‌های پارچه انجام می‌شود. ولی در صورت استفاده از پارچه ساده، باید طرح را روی پارچه بکشید. برای این منظور، طرح مورد نظر خود را بر روی کاغذ روغنی کشیده و سپس با استفاده از کاغذ کاربن خیاطی بر روی پارچه منتقل کنید.
فیکس کردن پارچه: برای فیکس کردن پارچه و راحت‌تر شدن کار منجوق دوزی، قسمتی از پارچه که روی آن طرح پیاده شده را در کارگاه قرار دهید.
دوخت منجوق روی پارچه: منجوق دوزی روی پارچه به روش‌های مختلفی مانند روش خطی، روش توپر، برگ دوزی، بست دوزی، دوباره دوزی و برجسته دوزی صورت می‌گیرد که هر یک از آن‌ها زیبایی خاص خود را دارند و معمولا متناسب با طرح مورد نظر استفاده می‌شوند. در ادامه چند نمونه منجوق دوزی روی پارچه آموزش داده شده است.

روش خطی

سوزن را از ابتدای خطی که قصد دوختن آن را دارید، خارج کرده و یک عدد منجوق در آن وارد کنید.
سوزن را در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا منجوق به پارچه بچسبد.
مجددا سوزن را یکی دو میلیمتر جلوتر در پارچه فرو کنید و منجوق بعدی را در آن وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا یک ردیف منجوق بر روی یک خط ممتد دوخته شود.

روش توپر

منجوق دوزی به روش توپر همان منجوق دوزی به روش خطی است که در آن خطوط منجوق در کنار هم دوخته می‌شوند تا سطح مورد نظر با این خطوط پر شود.

برگ دوزی

برگ دوزی با استفاده از ملیله شکسته و برای دوخت اطرف برگ‌ها به صورت جناغی استفاده می‌شود. برای برگ دوزی مراحل زیر را انجام دهید:

سوزن را از پارچه خارج کرده و ملیله را در نخ وارد کنید.
سوزن را بر روی طرح و به فاصله طول ملیله در پارچه فرو برده و نخ را بکشید تا ملیله بر روی پارچه محکم شود.
حالا سوزن را در فاصله وسط ملیله از پارچه خارج کنید و ملیله بعدی را در نخ وارد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید تا دوخت روی طرح مورد نظر کامل شود.

بست دوزی

بست دوزی اغلب برای تزیین تابلو‌های هنری به کار می‌رود و در واقع نوعی روش خطی است. در این روش:

دو سوزن را نخ کرده، سوزن اول را از پارچه خارج کنید و چند عدد منجوق را به نخ بکشید.
سپس سوزن را به فاصله طول منجوق‌ها از پارچه خارج کنید و نخ را بکشید تا منجوق‌ها روی پارچه محکم شوند.
حالا سوزن دیگر را در پارچه فرو کرده و بر روی نخی که منجوق‌ها از میان آن گذشته، بست بزنید.

دوباره دوزی

سوزن را از پارچه خارج کرده و دو عدد منجوق را به نخ بکشید.
پس از محکم کردن منجوق‌ها بر روی پارچه، سوزن را از پشت پارچه و از وسط منجوق‌ها بیرون آورده و نخ را برای بار دوم از دانه آخر رد کنید.
مراحل فوق را تکرار کنید.

دوباره دوزی

برجسته دوزی

در این حالت از دو روش می‌توان برای برجسته نمودن منجوق دوزی روی پارچه استفاده کرد:

تعداد منجوق‌ها را در سطح مورد دوخت، بیشتر از اندازه گرفت.
زیر طرح را با پنبه، پشم شیشه یا الیاف برجسته نموده وسپس شروع به دوخت کرد.

کپو